महिला डाक्टरले हाँकेका उपत्यकाका तीन अब्बल अस्पताल

A+ A A-

प्रहरी निरीक्षकबाट नेपाल प्रहरी अस्पतालमा काम सुरु गरेकी डा. आशा सिंह डीएसपी, एसपी, एसएसपी, डीआईजी हुँदै २०७६ माघ ८ गते एआईजीमा बढुवा भइन् । एआईजी भएपछि डा. सिंहमाथि अर्को जिम्मवारी थपियो, अस्पतालको नेतृत्व अर्थात् नेपाल प्रहरी अस्पतालको निर्देशक ।

डा. सिंहले अस्पतालको नेतृत्व लिएको दुई महिनामै विश्वव्यापी रूपमा देखिएको कोभिड– १९ महामारी नेपालमा पनि देखियो । कोभिड सबैका लागि नयाँ रोग थियो । देशभरका स्वास्थ्यकर्मी फ्रन्टलाइनमा खटिएका थिए ।

अस्पतालको निर्देशकका रूपमा काम गर्न उनलाई चुनौतीपूर्ण थियो । के गर्ने ? कसरी गर्ने ? अन्य अस्पतालका निर्देशकजस्तै उनी पनि योजना बनाउन थालिन् । नयाँ रोगसँग लड्नका लागि आउने हरेक चुनौतीको सामना गर्ने अठोटका साथ अगाडि बढिन् । कोभिडबाट संक्रमित भएका बहावाला प्रहरी र सर्वसाधारणको निःशुल्क उपचार गर्ने निधो गरिन् । र, अस्पतालले निःशुल्क उपचार सुरु गर्‍यो ।

अहिले पनि अस्पतालले बहालवाला प्रहरीलाई अधिंकाश औषधि नि:शुल्क दिँदै आएको उनले बताइन् । ‘म आइसकेपछि औषधिको टेन्डर प्रक्रिया परिर्वतन गरियो । हाम्रो बजेटले औषधि ६ महिना पनि नधान्ने अवस्था हुन्थ्यो,' उनले भनिन्, 'तर, त्यसको प्रक्रिया परिर्वतन गरेर बहालवाला प्रहरीलाई अधिकांश औषधि नि:शुल्क दिँदै आएका छौँ । र, पूर्वप्रहरीलाई पनि केही हदसम्म निःशुल्क नै गरेका छौँ ।’

कोभिडपछि अस्पतालको स्तरोन्नति भएको छ । १५० बेड सञ्चालन गर्दै आएको अस्पतालले ३०० बेडमा रूपान्तरण गरिएको डा. सिंहले बताइन् । उनले भनिन्, ‘बेड क्षमता १५० बाट बढाएर अहिले ३०० भएको छ । अहिले अस्पतालमा २४ वटा आईसीयू चलाइरहेका छौँ ।’

यस्तै, धनगढीमा १५ बेडको शाखा अस्पताल र मोरङको बेलबारीमा १५ बेडको प्रहरी अस्पताल सञ्चालन गरिएको उनले बताइन् । उनले भनिन्, ‘हाम्रो सेन्ट्रल अस्पतालको लगानीमा शाखा अस्पतालहरू सञ्चालन गरेका छौँ । यसका सबै कुरा मैले नै हेरिरहेकी छु । त्यस्तै हामीले नेपाल पुलिस अफ हेल्थ साइन्सेस भनेर नर्सिङ कलेज सुरु भएको छ ।’

यी सबै कुरा आफूले अस्पतालको नेतृत्व लिएपछिको एउटा उपलब्धिका रूपमा लिएकी छन्, डा. सिंहले । आफूले पाएको जिम्मेवारी उनी पूरा गरिरहेकी छन्, तर काम गर्दागर्दै पनि धेरै आलोचना खेप्नुपरेको उनी बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘महिला भएकै कारण धेरैले डिस्करेज गर्छन् । काम गर्दैगर्दा ‘बुली’ गर्छ ।’

निर्देशक भएपछि नै उनले काम गर्न सक्दिनन् भनेर सुरुवाती दिनहरूमा धेरैले कुरा काटेका थिए । ‘म महिला भएका कारण मात्र मलाई त्यस्तो भएको थियो या पुरुषलाई पनि त्यस्तै हुन्थ्यो, त्यो म जान्दिनँ । महिलाले गर्न सक्दैनन् भनेर हटाउन पनि खोजिन्छ । चुनौती धेरै छन्’, उनले भनिन् ।

तर, अहिले उनलाई प्रहरी संगठनले पनि राम्रो सहयोग गरेको छ । काम गर्दै जाँदा सबैले राम्रो भनिदिनुपर्छ भन्ने उनलाई लाग्दैन । र, आलोचनाले मानिसलाई अझै परिपक्व बनाउँछ भन्ने उनलाई लाग्छ ।

अहिले अस्पतालले हासिल गरेको उपलब्धिले मात्रै पुग्छजस्तो उनलाई लागेको छैन । ‘सीमित कर्मचारीका बीच हामीले टिमवर्क गरिरहेका छौँ । सेवा विस्तार गर्नुपर्ने काम अझै धेरै छन् । प्रदेशमा सुरु भएका सेवालाई विस्तार गर्नुपर्नेछ’, उनले थपिन् ।

महिलाले नेतृत्व लिएपछि फेरिएकाे अर्काे स्वास्थ्य संस्था हाे, भक्तपुर अस्पताल । याे अस्पताल काेरोना भाइरसको महामारी फैलिनुभन्दा अगाडि गुमनामजस्तै थियो । धेरै बिरामीको रोजाइबाहिर थियो । अस्पतालवरपरकै बासिन्दा पनि उपचारका लागि काठमाडौं पुग्ने गर्थे ।

तर, अहिले अस्पतालमा बिरामीको भिड बढ्न थालेको छ । कोरोना भाइरस सुरु हुनुभन्दा अगाडि दैनिक ८० जना बिरामी आउने गरेको अस्पतालमा अहिले करिब ११ सय बिरामी आउने गरेको अस्पतालकी निमित्त प्रमुख मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. सुमित्रा गौतम बताउँछिन् ।

डा. गौतमले पहिलोपटक २०७६ सालमा अस्पतालको प्रमुखको जिम्मेवारी सम्हालेकी थिइन् । अस्पताल प्रमुखका रूपमा जिम्मेवारी सम्हाल्नु र नेपालमा कोरोना भाइरसको संक्रमण व्यापक रूपमा फैलिनु सँगसँगै भएको थियो । दिन प्रतिदिन फैलिँदै गएको संक्रमणका कारण उपत्यकाका धेरै निजी अस्पताल बन्द भए । तर, भक्तपुर अस्पतालले त्यो बेला धेरै राम्रो काम गरेकाे स्वास्थ्य सेवा लिएकाहरू बताउँछन् । डा. गौतम भन्छिन्, ‘कोभिडकालमा हाम्रो अस्पतालमा अक्सिजन नपाएर कुनै पनि बिरामीले ज्यान मुमाउनु परेन । उपत्यकाका धेरै अस्पतालले गर्न नसकेको काम त्यो बेला हामीले गरेका थियौँ ।’

डा. गौतमले अस्पतालको नेतृत्व सम्हालेपछि प्रदेशकै उत्कृष्ट अस्पताल बनेको थियो, भक्तपुर अस्पताल । उनी राम्रो काम गर्दै थिइन् । उनीसँगसँगै भक्तपुर अस्पतालको चर्चा चल्दै थियो । यहीबीच उनलाई अस्पताल प्रमुखबाट २०७८ सालमा हटाएर नयाँ प्रमुख ल्याइयाे । तर, अस्पतालले सेवा गुणस्तर नदिएको भन्दै चर्को आलोचना भएपछि २०७९ असोजमा डा. गौतम दोस्रोपटक प्रमुख भएर आइन् ।

र, बीचमै रोकिएका कामहरू सुरु गरेकी छन् । ‘मैले गर्दागर्दै बीचमा रोकिएका कामहरूलाई फेरि सुरु गरेको छु । चाँडै ती कामहरूले मूर्त रूप पाउनेछन्,’ उनी सुनाउँछिन् । उनी उत्कृष्ट सेवा दिएर भक्तपुर अस्पताललाई देशको एउटा नमुना अस्पतालका रूपमा स्थापना गर्ने योजनामा छन् । उनले भनिन्, ‘यो अस्पताललाई विकास गर्न सकिन्छ । यसलाई व्यवस्थित गर्दै लैजानुपर्छ । भक्तपुर अस्पतालबाट कुनै पनि बिरामी रिफर भएर अन्यत्र जान पर्ने अवस्था अन्त्य गर्ने योजना मेरो छ ।’

भक्तपुर अस्पताल आउनुअघि डा. गौतम सिन्धुली अस्पताल र सिरहा अस्पतालको नेतृत्व गरिसकेकी थिइन् । तर, उनलाई भक्तपुरमा कमैले विश्वास गरे । महिला नेतृत्वमा पुग्दा धेरै गाह्रो हुने गरेको उनी बताउँछिन् । उनी भन्छिन्, ‘महिला प्रमुख भएपछि उनीहरूले आफ्नो क्षमता प्रमाणित गरेर देखाउनुपर्छ । महिला प्रमुख भएर आएको छ, यसले के गर्न सक्ला र भन्ने दृष्टिकोणबाट हेर्ने गर्छन् ।’

उनका अनुसार, महिला भएकै कारण अनेक समस्या झेल्नु पर्ने हुन्छ । ‘कहिले काही महिला भएकै कारण गल्ती नगर्दा पनि गल्तीको सिकार भइदो रहेछ । राम्रो कामहरूलाई पनि नराम्रो भनेर प्रचार गर्ने गरिन्छ’, उनले भनिन्, ‘जसले गर्दा काम गर्ने मनोबल गिर्छ । यस्ता कुराहरूले मनमा एक खालको वितृष्णा उत्पन्न गर्दो रहेछ ।’

तर, हरेक काम अठोटका साथ गर्ने गरेमा सफल हुनेमा उनी विश्वास गर्छिन् । जसले गर्दा महिलाप्रति विश्वास बढ्दै जाने उनी बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘महिलाले नेतृत्वमा बसेर गर्न सक्छु भन्ने प्रमाणित गरेपछि मात्र महिलाले पुरुष जसरी काम पनि गर्न सक्ने रहेछन् भनेर मानिसहरूको सोचाइ परिर्वतन हुने गरेको छ ।’

उनका अनुसार महिलाले गरेका काममा टिकाटिप्पणी हुने गर्छन् । जसले काममा अप्ठ्याराे बनाइदिन्छ । डा. गौतमलाई भक्तपुर अस्पताल छिर्दै गर्दा धेरैले भनेका थिए, ‘नेतृत्व क्षमता कमजोर छ ।'

‘राम्रो काम गर्छ भन्नेलाई उचालेर पछार्नका लागि केही व्यक्ति लागिपरेका हुन्छन् । स्वास्थ्य क्षेत्रलाई बिचौलियाबाट अछुतो राखेर कर्मचारीहरूले गरेको कामका आधारमा मात्र मूल्याङ्कन गरेमा काम गर्न सजिलो हुने देखिन्छ’, डा. गौतमले भनिन्, ‘नेपालमा कामको भ्यालु छैन । राम्रो काम गर्ने व्यक्तिहरूको मूल्याङ्कन हुँदैन । हाम्रो देशमा काम गर्नेको नभएर अन्य कुराहरूको मात्रै भ्यालु हुँदोरहेछ ।’

उनका अनुसार, कसले कति काम गर्‍यो ? कुन अवस्थाको अस्पताललाई कुन अवस्थामा पुर्‍यायो, यो कसैले पनि देख्दैन । बिनाकुनै दबाब काम मात्रै गर्न पाउने हो भने स्वास्थ्य क्षेत्रमा धेरै सुधार हुन सक्ने उनी बताउँछिन् । ‘राम्रो काम गरे पनि नराम्रो भयो भन्नेहरू धेरै छन् । जसले गर्दा मनमा एक खालको डर, त्रास भइरहन्छ’, उनले थपिन् ।

प्रहरी अस्पताल र भक्तपुर अस्पतालजस्तै महिला प्रमुखले हाँकेको अर्को अस्पताल हाे, टेकुस्थित शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल । यो अस्पतालको निर्देशक डा. मनिषा रावल हुन् । डा. रावलले १२ मंसिर २०७८ मा सो अस्पतालमा निर्देशकको जिम्मेवारी सम्हालेकी हुन् ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयअन्तर्गतका देशभरका अस्पतालहरूमध्ये टेकु र भक्तपुर अस्पतालमा मात्र महिला प्रमुख रहेका छन् । प्रहरी अस्पताल गृहअन्तर्गत पर्छ ।

मन्त्रालयको अन्तर्राष्ट्रिय समन्वय महाशाखा प्रमुख यशोधा अर्याल, स्वास्थ्य सेवा विभागअन्तर्गत एचआईभी एड्स तथा यौनरोग नियन्त्रण महाशाखा प्रमुख डा. सुधा देवकोटा, नर्सिङ महाशाखा प्रमुख गोमादेवी निरौला रहेका छन् । राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशाला प्रमुख डा. रुणा झा हुन् ।

नेपाल मेडिकल काउन्सिलको तथ्याङ्कअनुसार देशभर एमबीबीए र बीडीएस गरेका महिला चिकित्सक १२ हजार ७६ छन् । त्यस्तै, एडी/एमएस र एमडीएस गरेका महिला चिकित्सक २ हजार ९७० जना छन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २४, २०७९ १३:३७