गौरवमय इतिहास बोकेको विद्यार्थी राजनीति पछिल्लो समय बन्दैछ अराजक जत्था

A+ A A-

घटनाः १
१७ फागुन २०७९ मा सबैभन्दा ठूलो शैक्षिक केन्द्र त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) मा नेपाल विद्यार्थी संघका कार्यकर्ताहरू आपसमै झडप गरे । स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (स्ववियु) चुनावको सम्मुखमा नेविसंघको घरझगडा पनि चुनावकेन्द्रित नै थियो । ५ चैतमा हुने स्ववियु चुनावमा कसलाई उम्मेदवार बनाउने भन्ने विषयमा बसेको बैठकमा संस्थापन र इतर पक्षबीच झपड भएको हो । झडपमा नेविसंघका निवर्तमान केन्द्रीय कोषाध्यक्ष शिव रिमाल घाइते भएका थिए । त्यसमा नेविसंघ अध्यक्ष दुजाङ शेर्पाको समूहले आक्रमण गरेको आरोप छ । त्यसो त, त्रिविमा नेविसंघको आपसी झडप याे पहिलो होइन र विवाद पनि नयाँ होइन ।

त्रिवि केन्द्रीय क्याम्पसमा नेविसंघका पाँचवटा समूह सक्रिय छन् । ती सबै समूहले आफूलाई आधिकारिक दाबी गर्दै आएका छन् । विवाद उत्कर्षतिर लागेकै कारण नेविसंघ केन्द्रीय कार्यालयले त्रिविमा नेविसंघको कुनै पनि आधिकारिक समूह नरहेको विज्ञप्ति जारी गरेको थियो । त्यसपछि नेविसंघले केन्द्रीय प्रतिनिधिमार्फत नेविसंघका गतिविधिहरू सञ्चालन हुने बताएको थियो ।

त्रिविमा नेविसंघमा समूहगत विवाद तत्कालीन अध्यक्ष नैनसिंह महरको पालाबाट सुरु भएको हो । त्रिविको इकाइ सभापति घोषणा गर्दै सम्झना खत्रीलाई केन्द्रबाट चिट्ठी पठाएपछि विवाद सुरु भएको थियो । त्रिविमा पाँचवटा समूह बन्नुमा त्यही पृष्ठभूमिले काम गरेको नेविसंघका नेताहरू बताउँछन् । १७ फागुन त्रिविमा भएको झडपको उत्कर्षकै रूपमा नेविसंघका अध्यक्ष शेर्पालाई हटाउनुपर्ने माग उठ्न थालेको छ ।

घटना: २
१२ भदौ २०७९ मा त्रिविमै नेविसंघ र अनेरास्ववियुवनिकट विद्यार्थी नेताहरूबीच झडप भएको थियो । उक्त झडपको कारण भने नेविसंघले त्रिवि कार्यकारी परिषद्का महत्त्वपूर्ण कागजातहरू नियन्त्रणमा लिनुसँग जोडिएको थियो । त्रिवि पदाधिकारीले गैरकानुनी रूपमा बैठक राखेको र निर्णय गरेको भन्दै नेविसंघले कागजात नियन्त्रणमा लिएको थियो । उपकुलपति धर्मकान्त बाँस्कोटाले पत्रकार सम्मेलनको आयोजना गर्न खोज्दा अनेरास्ववियुलाई प्रवेश दिएको तर नेविसंघलाई प्रवेश निषेध गरेको भन्दै झडप भएको थियो । त्यस दिनको झडपमा एक प्रहरी निरीक्षकसहित दुई नेविसंघ कार्यकर्ता घाइते भएका थिए ।

यी दुई घटनाले प्राज्ञिक बहसको केन्द्र त्रिवि केन्द्रीय क्याम्पसमा भइरहेको विद्यार्थी राजनीतिको चित्र बताउँछन् । विद्यार्थी राजनीति कति धेरै विकृत र हिंस्रक बन्दैछ भन्ने गतिलो उदाहरण बनेका यी घटनाले प्राज्ञिक अभ्यासको भविष्य पनि बताइरहेको छ ।

स्ववियु चुनावमा टिकटको विषयलाई लिएर आफ्नै विद्यार्थी संगठनदेखि अन्तरविद्यार्थी संगठनबीच समेत झडप हुँदै आएको छ । केही साताअघि मात्रै प्रदर्शनीमार्गस्थित रत्नराज्यलक्ष्मी क्याम्पसमा अनेरास्ववियुका विद्यार्थीबीच क्याम्पसमै खुकुरी हानाहान भएको थियो ।

उसो त १८ फागुन २०७३ मा तोकिएको स्ववियु चुनावमा आरआर क्याम्पसमै विद्यार्थीहरूबीचको झडपले क्याम्पस नै आगजनी भएको थियो । नेकपा एमालेको भ्रातृ संगठन अनेरास्ववियु र माओवादी केन्द्रको भ्रातृ संगठन अखिल क्रान्तिकारीका विद्यार्थीहरूबीच झडप मात्रै होइन, क्याम्पस नै आगजनी भएको हो ।

विद्यार्थीहरूको चुनावमा प्रहरीले हस्तक्षेप नै गर्नुपरेको थियो । विद्यार्थीहरूले प्रहरी र पत्रकारलाई लक्षित गरेर पेट्रोल बम नै प्रहार गरेका थिए । विवादका बीच रोकिएको चुनाव एक महिनापछि अर्थात् २५ चैतमा मात्रै भएको थियो । त्यस्तै, उपत्यकाका अन्य क्याम्पसहरूमा समेत स्ववियु चुनावमा झडप हुँदै आएको छ ।

कतिपय क्याम्पसको चुनावका बेला प्राध्यापकहरूमाथि समेत आक्रमण हुँदै आएको छ । यसपटक त्रिविले स्ववियु चुनावका लागि ५ चैतको मिति तोकेको छ । त्रिविका ६२ आङ्गिक र १ हजार ४० सम्बन्धनप्राप्त क्याम्पसमा एकसाथ चुनाव हुनेछ । चुनावमा भाग लिन चाहने विद्यार्थी संगठनले शुक्रबार संगठन दर्ता गरेका थिए ।

बदनाम स्ववियु

स्ववियु चुनावको इतिहास भने लामो छ । पहिलोपटक त्रिवि क्याम्पसमा पञ्चायतविरोधी प्रगतिशील पक्षधर विद्यार्थीले नेतृत्व चयन गरेका थिए । त्यसकै प्रभाव विस्तारमा त्रिचन्द्र कलेज, पृथ्वीनारायण कलेज पोखरा, महेन्द्र मोरङ कलेज विराटनगरलगायतमा पुगेको थियो ।

पञ्चायतमा राजनीतिक दलहरू विद्यार्थी राजनीतिमार्फत आफ्नो धारणा ल्याउने गर्थे । त्यसैको जगमा प्रजातान्त्रिक आवाज बलियो बनाउने ध्येय पार्टीको हुन्थ्यो । पछि विद्यार्थी राजनीतिबाट अत्तालिएको पञ्चायती शासकले २०३० सालमा ‘संघसंस्था नियन्त्रण ऐन’ ल्याएर विसंं २०३० सालदेखि २०३५ सम्म स्ववियु चुनाव हुनबाट नै रोक्यो ।

तर, त्यो प्रतिबन्ध २०३६ सालको विद्यार्थी आन्दोलनले भत्काइदियो । पञ्चायती शासन अन्त्य गराउन विद्यार्थी आन्दोलनको भूमिका महत्त्वपूर्ण रह्यो । त्यसपछिसमेत २०४६ सालमा भएको जनआन्दोलनको आधार देशभर स्ववियु र विद्यार्थी संगठनहरूले निर्माण गरेका थिए । दलहरू राजाविरुद्ध बोल्न नसक्ने अवस्थामा समेत डराइरहेको समयमा विद्यार्थी संगठनहरूले ‘राजतन्त्र मुर्दावाद’को नारा लगाएका थिए ।

तर, पछिल्लो समय भने स्ववियु चुनाव अराजक बन्दै गएको केही विद्यार्थी नेताहरू नै बताउँछन् । नेपाल विद्यार्थी संघका पूर्वमहामन्त्री मनोजमणि आर्चायले विद्यार्थी राजनीति र स्ववियुको आफ्नै इतिहास र पृष्ठभूमि रहेकाले अहिले पनि विद्यार्थी राजनीतिको आफ्नै महत्त्व रहेको बताए ।

‘विद्यार्थी राजनीतिको आफ्नै महत्त्व छ । राणा शासन होस् वा निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्था, त्यसविरुद्ध विद्यार्थी आफैँ आन्दोलनमा उत्रिए । उहिले भने राजनीतिक पार्टीको हस्तक्षेपले विद्यार्थी राजनीतिको औचित्वमाथि केही प्रश्न उठेको छ । तर, स्ववियुले विद्यार्थी र आमजनताको चासोमाथि खबरदारी गर्नु आवश्यक नै छ,’ आचार्यले भने ।

पछिल्लो समय विद्यार्थी नेताहरूले नै क्याम्पसलाई अराजक जत्थाहरूको समूह बनाउने गरेको र विद्यार्थीको हकहितका लागि स्थापना भएको संगठनबाट शिक्षक प्राध्यापकहरूमाथि नै भौतिक आक्रमण हुनु दुःखद भएको उनको भनाइ छ ।

विद्यार्थी संगठनको नाममा पछिल्लो समय विभिन्न क्याम्पसमा प्राध्यापकमाथि नै भौतिक आक्रमण हुँदै आएको छ । दुई वर्षअघि मात्रै त्रिविमा उपप्राध्यापक प्रेम चलाउनेमाथि नेविसंघका त्रिविका विद्यार्थी नेता हरि आचार्य, योगेन्द्र रावलसहितका नेताहरूले भौतिक आक्रमण गरेका थिए ।

उनैमध्येका योगेन्द्र रावललाई त्रिविकै स्ववियु सभापतिको उम्मेदवार बन्ने कसरतमा छन् । त्यस्तै, अस्कल क्याम्पस र त्रिचन्द्र क्याम्पसका प्राध्यापकमाथिसमेत विद्यार्थी नेताहरूले पटक–पटक भौतिक आक्रमण गर्दै आएका छन् । त्रिविका एक प्राध्यापकले क्याम्पसमा विद्यार्थीको हकहितका लागि राजनीति आवश्यक रहे पनि गैरविद्यार्थीले विद्यार्थीको नाममा राजनीति गर्दा स्वयम् विद्यार्थी र क्याम्पसका लागि नै ठूलो घातक हुने बताए ।

‘म विद्यार्थी राजनीति नै हुनु गलत हो त भन्दिनँ तर केही समययता विद्यार्थीको नाममा गैरविद्यार्थीहरूले आफ्नो स्वार्थ पूरा गर्न राजनीति गर्न थाले, जुन घातक बन्दै गएको छ । विद्यार्थी राजनीतिको नाममा गुण्डा शैलीमा भौतिक आक्रमण हुन थालेको छ । यो विद्यार्थी राजनीतिका लागि दुःखद पक्ष हो,’ ती प्राध्यापकले भने ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, फागुन २४, २०७९ ०६:२१