कोभिड महामारीपछि अब्बल बने प्रदेश सरकारले सम्हालेका अस्पताल

A+ A A-

प्रदेश संरचनापछि सयौं मन्त्री र सांसद् भए । तर, जनताले के पाए ? धेरैको प्रश्न हुने गरेको छ । तीन तहका सरकारमध्ये कम प्रभावी भनेर आलोचना भइरहेका प्रदेश सरकारले स्वास्थ्य सेवामा सुधार गरेको पाइएको छ । खासगरी प्रादेशिक अस्पतालहरूमा पूर्वाधार विकास, विशेषज्ञ चिकित्सकसहितको जनशक्ति, प्रयोगशालासहितको प्रविधि र उपकरण थपेर स्वास्थ्य सेवालाई सहज बनाएको छ । आम नागरिकले कोभिड १९ का बेला त्यसको सबैभन्दा धेरै लाभ लिएको पाइयो ।

धनगढीस्थित सेती प्रादेशिक अस्पतालकै कुरा गरौं । २०७८ को सुरुवातमै सुदूरपश्चिम प्रदेशका कोभिड–१९ का संक्रमित विरामी भेटिएका थिए । भारत फर्किएका युवामा कोभिड–१९ पाेजेटिभ देखिएकाे थियो । उनको उपचार धनगढीस्थित सेती प्रादेशिक अस्पतालमा गरिएको थियो ।

त्यतिबेला सेती प्रादेशिक अस्पतालमा पर्याप्त साधनस्रोत मात्र होइन, जनशक्ति पनि थिएन । त्यसकारण काठमाडौंबाट स्वयमसेवी स्वास्थ्यकर्मी पनि धनगढी पुगेका थिए ।

प्रदेशस्तरीय अस्पताल भए पनि सेवामा फड्को भने मार्न सकेको थिएन । सामान्य उपचारबाहेक अन्य सबै स्वास्थ्य सेवाका लागि जिल्लाबाहिर रिफर गर्नुपर्ने बाध्यता थियाे । अस्पतालसँग उपचारका लागि अस्पतालमा पुगेका गम्भीर प्रकृतिका बिरामीलाई फिर्ता गर्नुको विकल्प थिएन ।

तर तीन वर्ष अघिकाे त्याे स्थिति अहिले छैन । ती समस्या धेरै हदसम्म हटिसकेकाे बताउँछन्, अस्पतालका प्रमुख मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. हेमराज पाण्डे । कोभिड महामारीकै कारण अस्पतालको उपचार सेवा वृद्धि भएको उनी स्वीकार्छन् । डा पाण्डेले शिलापत्रसँग भने, ‘सामान्य एक्स-रे बाहेक अन्य सबै सेवाका लागि बिरामीलाई अन्यत्र पठाउनु पर्ने बाध्यता थियाे । यो तीन वर्षमा धेरै सेवा सुविधाहरू थपिएर त्याे बाध्यता हटेको छ ।’

अस्पतालमा आईसीयू बेड थपिएका छन् । डायलाइसिस सेवा सुरु भएको छ । ल्याबमा नयाँ प्रविधि भित्रिएको छ । र, अक्सिजन प्लान्टसमेत जडान पनि भएको छ । डा पाण्डे यी उपलब्धिलाई निकै ठूलो ठान्छन् । उनका अनुसार, अस्पतालमा डायलाइसिस सुरु हुँदा मिर्गौलाका बिरामीलाई राहत भएको छ । डायलाइसिसकै लागि जिल्लाबाहिर जानुपर्ने बाध्यता हटेको छ ।

‘आईसीयूमा राख्ने बिरामीलाई हामी कहाँ बेड छैन, अक्सिजन छैन भन्ने अवस्था छैन । त्यस्ता बिरामीलाई हामी आफैँले उपचार गर्दै आएका छौँ । त्योबाहेक अहिले विभिन्न रोगका विशेषज्ञसहितको उपचार दिदैँ आएका छौँ’, डा. पाण्डेले भने ।

1591365823Seti Hospital.png.png

बाराको जिल्ला अस्पताल मेडिकल अफिसर र केही चिकित्सकद्वारा चल्दै आएको थियो। यो अस्पताल कलैया प्रादेशिक अस्पतालमा रुपान्तरण भएसँगै सम्बन्धित रोगका विशेषज्ञहरूले उपचार सेवा दिइरहेको छ ।

अहिले अस्पतालमा उपचार नै हुन नसक्ने अवस्थाको बिरामी आइपुग्दा मात्रै कलैया प्रादेशिक अस्पतालले बिरामी रिफर गर्न थालेको छ । अस्पतालका निमित्त मेडिकल सुपपिरटेन्डेन्ट डा. सुनिल जैसवालका अनुसार, प्रदेशस्तरीय अस्पताल भएपछि सेवा विस्तारमा निकै प्रगति भएको छ । उनले भने, ‘सामान्य रोगका लागि पनि बिरामीलाई रिफर गर्नुपर्ने अवस्था थियो । तर अहिले त्यो अवस्था छैन । अहिले हामी कहाँ भएका बेड भरिएर अरु ठाउँमा पठाउनुपर्छ ।’

८ बेडको आईसीयू चलाउँदै आएको कलैया अस्पतालमा अहिले अन्य अस्पतालले बिरामी रिफर गर्ने गरेको जैसवाल बताउँछन् । उनले भने, ‘कतिपय बिरामीहरू बेड नपाएर वीरगञ्जबाट हाम्रो आईसीयूबाट उपचार लिन आउने गरेका छन् ।’

हाडजोर्नीका बिरामीहरू उपचार नपाएर फिर्ता हुने अवस्थामा अहिले अस्पतालले सहज रुपमा सेवा बिस्तार गरिरहेको छ । डा. जैसवालका अनुसार हाडजोर्नीसम्बन्धी विशेषज्ञ भएकै कारण दिनहुँ जस्तो शल्यक्रिया भइरहेको छ । त्यतिमात्र होइन, जनरल शल्यक्रिया एपेन्टेसाइटिस, हर्निया, हाइड्रोसिलको शल्यक्रिया पनि गरिरहेको छ ।

एक महिना अगाडि मात्रै अस्पतालले ब्लड बैंक स्थापना गरेको छ । नारायणी अस्पताल र रौतहट, वीरगञ्जमा रगतको आवश्यकता परे कलैया अस्पतालसम्म आउने गरेको डा. जैसवालले बताउँछन् ।

विगतमा एउटा भवनबाट उपचार सेवा दिइरहेको लुम्बिनी जिल्ला अस्पताल प्रदेशिक अस्पतालमा स्तरोन्नति भएसँगै पाँचवटा भवनबाट सेवा दिन थालेको छ । उपचारका लागि अहिले अस्पतालमा दैनिक १२/१३ सय जना बिरामी आउने गरेको लुम्बिनी प्रदेशिक अस्पतालमा निर्देशक डा. इन्द्र ढकालले जनाए । उनले भने, ‘पहिला दैनिक ५/६ सय बिरामी आउने गर्थे । अहिले यो संख्या बढेको छ । संख्या बढ्दै गर्दा अस्पतालको सेवा सुविधा पनि बढेका छन् ।’

अन्य अस्पतालजस्तै लुम्बिनी प्रदेश अस्पतालले पनि कोभिडको समयमा बिरामीको उपचारमा उल्लेख्य सफलता हासिल गरेको हो । योसँगै विशेषज्ञ सेवा बढाउँदै अस्पताल अगाडि बढेको छ । डा ढकाल भन्छन्, ‘तीन वर्षमा धेरै सेवा बढेका छन् । विशेषज्ञता अनुसारका सेवाहरू न्यूरो, कार्डियोलोजी, अप्थ्यामोलोजी लगायतका सेवाहरू सुरु गरेका छौँ ।’

चार सय बेडको स्वीकृति पाएको अस्पतालले ६ सय बढी बेड संचालन गरिरहेको उनले जनाए । अस्पतालमा बेड अकुपेन्सी ६० प्रतिशत हुने गरेको छ ।

रोगको जटिलताको आधारमा बिरामीलाई ठूला अस्पतालहरूले रिफर गर्ने गरेको पाइन्छ । कुनै पनि अस्पतालले बिरामीको अबस्था हेरेर सुबिधा सम्पन्न अस्पतालमा रिफर गर्छन् । बिरामीको अबस्था नाजुक बन्दै गएमा थप उपचारका लागि रिफर गर्नु पर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

तर बिगतदेखि नै रिफरल सेन्टरका रुपमा परिचय बनाएको तुलसीपुरस्थित राप्ती प्रादेशिक अस्पतालले यो परिचय अझै फेर्न सकेको छैन । अस्पतालले उपचारका लागि बिरामीलाई जिल्लाबाहिर पठाउनुपर्ने बाध्यता अझै पनि खेप्दै आएको छ । ५० बेडको स्वीकृति पाएको अस्पतालले आन्तरिक स्रोतबाट एक सय ४५ बेड संचालन गर्दै आइरहेको छ । बिरामीको चाप हेर्ने हो भने अस्पतालले संचालन गर्दै आएको बेड संख्या निकै कम रहेको छ ।

कोभिडमा धेरै अस्पतालमा आइसीयूको व्यवस्था भए, अस्पतालको भौतिक पूर्वाधारहरू परिर्वतन भए तर यो अस्पतालमा भने त्यसो हुन सकेन । अस्पतालमा आईसीयू छैन । आईसीयूमा राख्नुपर्ने बिरामी अस्पताल पुग्दा नेपालगञ्ज, बुटवल लगायत नजिकका जिल्लाका विभिन्न अस्पतालमा बिरामीलाई पठाउनुपर्ने बाध्यता अस्पताललाई भएको अस्पतालका प्रमुख मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा. ओमप्रसाद अर्यालले बताए । उनले भने, ‘आईसीयू संचालन गर्न सकेको छैनौँ । सरकारले दुई सय बेड तोदिए हामीलाई केही सहज हुने थियो ।’

अस्पतालमा कर्मचारीको अभावका कारण सेवा सुविधा राम्रो सँग संचालन नगर्न नसकेको उनी बताउँछन् । डा अर्याल भन्छन्, ‘विकास समितिबाट कर्मचारीको व्यवस्थापन जसोतसो गरिरहेका छौँ । तर पनि जनशक्तिको अभाव अझ छ । विशेषज्ञ चिकित्सकको अभाव छ । सेवा सुविधाहरू पहिलेको तुलनामा बढेको छ । मानसिक रोगको विशेषज्ञ बाहेक अन्य बिधाका डाक्टरहरू एक दुई जना भए पनि हुनुहुन्छ ।’

बिरामीको चाप धेरै हुने भएका कारण जनशक्तिको अभाव सेवा प्रवाहामा असर परिरहेको डा. अर्यालले बताए । प्रदेश सरकारको मातहतमा संचालन हुदै आएको प्रदेशका प्रदेशिक अस्पताले कोभिडपछि धेरै व्यवस्थित भएको महसुस अस्पतालले गरेका छन् । जसलाई उनीहरू उपलब्धिको रुपमा लिएका छन् ।

लुम्बिनी प्रदेशकै अर्काे प्रादेशिक अस्पताल भेरीकाे पनि पर्याप्त स्तराेन्नती भएकाे छ । त्यसाे त, भेरी अञ्चल अस्पताल हुँदै याे तत्कालीन मध्य तथा सुदूरपश्चिम क्षेत्रकै सबैभन्दा ठूलाे र पुरानाे सरकारी अस्पताल थियाे । प्रादेशिक अस्पताल बनेपछि भेरीले विशेषज्ञ सेवा, उपकरण र पूर्वाधारमा प्रगती गरेकाे छ । खासगरी, काेभिड १९ काे महामारीका बेला याे अस्पतालले धेरैकाे ज्यान जाेगाएकाे छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, माघ २७, २०७९ २०:०७