'मालदार' मन्त्रालय तानातानमा, खेलकुदमा पर्दैन कसैकाे नजर

A+ A A-

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको नेतृत्वमा सरकार बनेको डेढ महिना पुगिसकेको छ । यो ४५ दिनसम्म युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयले भने मन्त्री पाउन सकेको छैन । राजनीतिक दल र सांसदको रोजाइमा नपर्दा सधैँ खेलकुद र खेलाडी उपेक्षामा पर्दै आएका छन् ।

खेलाडी राष्ट्रका गहना । अनि खेल देशलाई चिनाउने एउटा चिनारी । तर राजनीतिक दलको दलदलबाट नेपाली खेलकुदले कहिल्यै उन्मुक्ति पाउन सकेन । अझ प्रधानमन्त्रीदेखि नेताहरूकै प्राथमिकतामा नपर्दा नेपाली खेलकुद वर्षौंदेखि ओझेलमा पर्दै आएको छ ।

खेलकुदको माध्यमबाट देशले काँचुली कसरी फेर्न सक्छ भन्ने कुरा नेपालले कतारबाट सिक्नुपर्छ । कतारले विश्वकप फुटबलको आयोजना गरेर सारा विश्वलाई मात खुवाउँदै आफ्ना विरोधीहरूको मुख बन्द गर्‍याे । यति मात्रै होइन कतारले विश्व जगतमा फुटबलको मार्फत आफू शक्तिशाली राष्ट्र भएको प्रमाणित पनि गर्‍याे । लाखौँले रोजगारी पाए । मरुभूमिमा ठूला ठूला शहरको विकास भयो । होटल, यातायात, पर्यटन लगायतका हरेक क्षेत्रमा कतारले लगानी गर्‍याे । विश्वकपमा सारा दुनियालाई निमन्त्रणा गर्दै खर्बौंको आम्दानी पनि गरेको छ ।

यति मात्रै होइन । कतारलाई हेर्ने दृष्टिकोण पनि परिवर्तन भएको छ । एउटा खाडी मुलुक जो मरुभूमिमा तेलको व्यापार गरेर बाँचेकाे छ भन्ने दागलाई मेट्दै कतारले त्यही मरुभूमिमा फुटबल खेलाएर खर्बौंको व्यापार गर्‍याे । तर नेपाल सरकारको नजर भने खेलकुद सधैँ दोस्रो दर्जामा पर्छ । नेपाली खेलकुदको विकास हुन नसक्नुको मुख्य कारण पनि यही हो ।

नेपाल राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी संघका अध्यक्ष तथा करातेका प्रशिक्षक दीपक श्रेष्ठ राज्यले खेलकुदलाई कहिल्यै प्राथमिकतामा नराखेको बताउँछन् । भन्ने बेला ठूलो कुरा गर्ने तर खेलकुदलाई कहिल्यै प्राथमिकतामा नराख्ने, यी नेताहरूसँग खेलकुदका लागि केही पनि छैन भन्ने कुरा त प्रस्ट भएको छ’, अध्यक्ष श्रेष्ठ आक्रोश पोख्छन्, ‘नेताले खेलकुदप्रति देखाउने सद्भाव त सबै नाटक मात्रै रहेछ । अरु केही पनि होइन रहेछ, हामीले बुझेका छौँ । यसले हामीलाई धेरै दु:ख लागेको छ । सांसदले खेलकुदमन्त्री लियो भने पनि ओहो यो मन्त्रीलाई मान्नु पर्छ है भन्ने सम्मान चाहिँ हट्छ ।’

यता, नेपाली फुटबल टिमका पूर्वकप्तान विराज महर्जन पनि अहिलेसम्म युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयले खेलकुद मन्त्री नपाउँदा दुःख लागेको बताउँछन् । पूर्वकप्तान विराजले भने, ‘हामी खेलमै जीवन समर्पित गरेर लागि परेका छौँ । हजारौँ खेलाडीहरूले खेलकुदमै भविष्य देखेका हुन्छन् । तर राजनीतिक दल र नेताको नजरमा चाहिँ खेलकुद परेको देखिँदैन । स्वेच्छाले खेलकुदमा विकास गर्छु भनेर आएको पाइँदैन । दुःख लाग्छ ।’

राज्यको लागि ओझेलको खेलकुद

एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता नजिकिँदो छ । तर नेपालको तयारी पर्याप्त छैन । पछिल्लो समयमा एसियाली खेलकुद प्रतियोगितामा नेपालको स्तर खस्किँदो छ । जाकार्तामा २०१८ मा भएको एसियाली खेलकुद प्रतियोगितामा प्याराग्लाइडिङले रजत पदक पाए पनि अन्य खेलमा नेपालको सहभागिता बिर्सन लायक छ ।

राष्ट्रिय टिममा वर्षैभरी तयारी भइरहनु पर्ने हो । खेलाडी सधैँ प्रशिक्षणमा व्यस्त हुनुपर्ने हो । तर २–३ महिनाको अभ्यासले अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्नुपरेको तितो यथार्थ खेलाडीसँग ताजै छ । एसियन गेम्स नजिकिँदै गर्दा कुन खेलाडी कहाँ के गर्दै छ सरकारलाई थाहा छैन ।

राज्य अथवा मन्त्री स्तरबाटै खेलकुदको विकासमा प्रभावकारी योजना ल्याएर अघि बढ्नुपर्ने हो । तर अहिलेसम्म भएको छैन । मुख्य कारण हो, राज्यले खेलकुदलाई सधैँ दोस्रो दर्जामा राख्नु । चुनाव जितेर आएका सांसदहरू अहिले युवा तथा खेलकुदमन्त्री बन्न इच्छा देखाइरहेका छैनन् । यता, राजनीतिक दल पनि युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय रोज्दैनन् ।

सत्तारुढ दलबीच श्रम तथा रोजगार, भौतिक तथा पुनः निर्माण, शिक्षा, स्वास्थ्य, संस्कृति तथा पर्यटन, अर्थ, गृह लगायतका मन्त्रालयमा खोसामार नै भयो । सरकारमा सहभागिता भएको संसद्को चौथो ठूलो दल राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी आफूले रोजेको मन्त्रालय पुनः नपाएपछि सरकारबाटै बाहिरिसकेको छ । दलहरूबीच मन्त्रालयहरू लुछालुछ हुँदा युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय चाहिँ किन परेन त ?

यसको सिधा अर्थ हो, युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयमा बजेट नै नहुनु । यो कुरामा पूर्व युवा तथा खेलकुद मन्त्री महेश्वरजंग गहतराज सहमत छन् । नेकपा माओवादी केन्द्रका केन्द्रीय सदस्यसमेत रहेका पूर्व खेलकुद मन्त्री गहतराज भन्छन्, ‘पैसा यहाँ छैन । पैसा भएको मन्त्रालय खोज्छन् । पैसा नभएको हुनाले सबैको रोजाइमा नपरेको होला ।’

तर उनी अरू मन्त्रालयको भन्दा युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयको महत्व धेरै रहेको दाबी गर्छन् । ‘खासगरी यो सबैभन्दा महत्वपूर्ण मन्त्रालय हो । खेलकुद भनेको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धसमेत भएको मन्त्रालय हो । देशको ४० प्रतिशत युवा जनसंख्याको मनोविज्ञानसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्ने हुनाले यो महत्वपूर्ण मन्त्रालय हो’, उनी भन्छन् ।

यता नेता र राजनीतिक दलप्रति जनताको बिस्तारै विश्वास हराउँदै गइरहेको बेला खेलाडी र प्रशिक्षकहरूले पनि आलोचना गर्न थालिसकेका छन् । खेलाडी र खेललाई राज्यले गर्ने विभेदकारी कदम र युवा तथा खेलकुद मन्त्रालय सम्हालेपछि सिन्काे नभाँच्दा खेलाडीहरूमा पनि आक्रोश बढ्न थालेको छ ।

खेलाडी संघका अध्यक्ष श्रेष्ठ भन्छन्, ‘हामीले उनीहरूप्रति आस नै राखेका छैनौँ । उनीहरू खेलकुद मन्त्री भएर आउन नै चाहिरहेका छैनन् । जबर्जस्ती आउने खेलकुदमन्त्रीलाई न हामीले विरोध गर्नुपर्छ न आयो भनेर हर्षित हुनुपर्ने नै अवस्था छ ।’

अझै कति हेर्ने दुर्गति ?

कुनै एक खेल मात्रै होइन सिंगो नेपाली खेलकुद दुर्गतिको मार्गमा छ यति बेला । विवाद नभएको संघ छैन । खेलाडी पलायन नभएको खेल छैन । नेपाली खेलकुदको हरेक कुनाकाप्चामा समस्याको चाङ छ । यो समस्यालाई चिर्ने नेतृत्वकर्ताको पखाईमा छ नेपाल खेलकुद ।

‘स्वास्थ्यको लागि खेलकुद राष्ट्रको लागि खेलकुद’ सरकारको यो नारा पनि केबल नारामै सीमित रह्यो । यहि तरिकाले हो भने अबको ५–१० वर्षमा कोही पनि मान्छे खेलकुदमा लाग्ने छैनन् । आफ्नो जीवन नै खेलकुदमा समर्पित गरेका खेलाडीलाई सोधे हुन्छ अभावको पीडा के हो ? खेलकुदमै लागेर सुन्दर भविष्य खोजिरहेका ती युवा खेलाडीको सपनालाई वर्षौंदेखि राज्यले निमोठिरहेको छ । त्यही पीडा खप्न नसकेर आफ्ना गुर्जो टार्न पलायन भएका छन् । फुटबलका मात्रै पछिल्लो दुई वर्षयता ३० भन्दाबढी खेलाडी विदेशिएका छन् । नेपाली राष्ट्रिय टिमबाट मात्रै खेलिरहेका विशाल राई, तेज तामाङ, गौतम श्रेष्ठ, दिनेश राजवंशी, सुमन लामा, दर्शन गुरुङ, सन्तोष तामाङ, आशिष लामा, अभिषेक रिजाल, सुमन अर्याल, विमल राना, हेमन्त थापामगर लगायतका खेलाडी विदेशिएका छन् ।

यहाँ न राज्यलाई चासो छ, न सम्बन्धित संघलाई । फुटबलमा मात्रै होइन सबै खेलका खेलाडीहरू भविष्य अन्धकार देखेपछि पेशै परिवर्तन गरेका छन् । यसको दोष कसले लिने ?

पूर्वकप्तान विराज खेल र खेलाडीलाई राज्यले उपेक्षित गरेको गुनासो गर्छन् । ‘राजनीतिक दल र नेताले गर्दा खेलकुद नराम्रो भइरहेकाे छ । फुटबलबाटै ३५ जना खेलाडी बाहिरिसकेका छन्’, उनले भने, ‘खेलाडी बाहिरियो भन्ने समाचार थापा नपाउने कमै मात्र होला अहिले नेपालमा । यो भनेको एकदमै सरकारको गैरजिम्मेवारी हो । आज हामी सकारबाट उपेक्षित हुनुपरिरहेको छ । आफूले खेलेर बाँच्ने आधार नै बनिरहेको छैन । पहिले पनि थिएन । अहिले पनि छैन ।’

राज्यको यस्तो लाचारिपनले खेलकुद नै जोखिममा हुने तर्क गर्दै अध्यक्ष श्रेष्ठ भन्छन्, ‘खेलकुदमा अहिले यति ठूलो दुर्गति भइरहेको छ । खेलाडी पलायन भइरहेका छन् । खेलाडीको अभ्यास छैन, वास्ता छैन । खेलकुदमा हुनु पर्ने केही छैन ।’

यतिबेला खेलाडीहरूको एउटै स्वर छ खेलकुदको माध्यमबाट देशलाई चिनायौँ तर राज्यले हामीलाई चिनेन । यो कुरा पूर्व खेलकुद मन्त्री गहतराज पनि स्वीकार्छन् । ‘यसमा मेरो पूर्ण सहमति छ । खासमा ‍ओझेलमा पारिएको क्षेत्र नै खेल हो । यो ठूलो दुःखद कुरा हो’, उनी भन्छन् । तर उनले पनि युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयको बागडोर सम्हाल्दा नेपाली खेलकुदले चैनको स्वास भने फेर्न सकेकाे थिएन ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, माघ २५, २०७९ ०७:१६