छोराको मोबाइल हेर्दा बुवा झण्डै बेहोस

A+ A A-

एक महिनाअगाडिको कुरा हो । म एक कार्यक्रममा थिएँ । एक मित्रको पटक–पटक फोन आइरहेको थियो । धेरै पटक आएपछि, ‘मिटिङमा छु आइ वील कल यु लेटर’ लेखेको म्यासेज के सेण्ड भएको थियो उताबाट ‘प्लिज अर्जेन्ट छ कुरा गरौँ न’ भन्ने म्यासेज आयो । बैठकबाट निस्केर कलब्याक गरेँ । उनले निकै आत्तिएको अवस्थामा फोनमा घटना सुनाए । घटना थियो, १४ वर्षीय छोराको ।

अब हामी जावलाखेलमा भेट्ने भयौँ । निकै हतास अवस्थामा उनले घटना सुनाए । एकछिन म पनि आत्तिए । के गर्ने ? घटना थियो, फेसबुकको । आजकल फेसबुकमा ‘रिल्स एण्ड सर्ट भिडियो’ आउँछ । सानो–सानो भिडियोहरू हेर्न मिल्छ, क्रियट पनि गर्न मिल्छ । अर्थात्, अभिनय गर्न मिल्छ । यी मेरा मित्रले हरेक दिन बेडमा बसेर यस्ता रिल्सहरू हेर्दा रहेछन् । प्रायः छोराछोरी पनि साथमा हुँदा रहेछन् । स्क्रोल गर्दै जाँदा ‘अश्लील र दर्दनाक सिन’ शब्दहरू आए तुरुन्त स्कीप गर्दा रहेछन् । उनी शौचालय गएको बेला वा खाना खान लागेको बेला वा मोबाइल छाडेर कतै गएको बेला छोराछोरीले पनि त्यस्तै रिल्सहरू हेर्न थालेछन् । जुन कुरा उनले बल्ल थाहा पाए । घटना घटेपछि थाहा पाए ।

बाबाको मोबाइलबाट हेर्दा शंका हुन थालेपछि नयाँ फेसबुक एकाउण्ट बनाएर छोराछोरीले पुरै अश्लील भिडियो मात्र हेर्न थालेनन्, यस्तो भिडियो आउँदा बाबाले किन स्किप गर्नुहुन्छ भनेरसमेत भिडियो निर्माण गरेछन् । र, त्यो फेसबुकमा पोष्ट भयो । सबैले देखे । छोराको मोबाइल लिएर जब उनले हेरे झण्डै बेहोस भएछन् । सम्हालिएर मलाई फोन गरेका रहेछन् के गर्ने भनेर । छोरालाई यस्तो लत लागेछ कि कानमा एअरफोन लगाएर भए पनि यस्ता सामग्री हेर्न थालेछन् । अश्लील सिन, शब्दहरू सुन्ने, त्यस्तै लेख्ने, चित्रहरू बनाउने मात्र हैन, हाउभाउ पनि उस्तै गर्न थालेछन् । परिवारभित्र ठूलो समस्या आयो भनेर उनी निकै आत्तिए । मेरो सल्लाह अनुसार, उनी छोरालाई लिएर मनोविमर्शकर्ताकोमा गए । निरन्तरको मनोविमर्शपश्चात अहिले छोराको व्यवहारमा केही सकारात्मक सुधार आएको छ ।

यो घटना सुनेपछि मैले पनि फेसबुकको रिल्सलाई नियाल्न थालेँ । यस्तै घटना अरुको परिवारमा पनि भएको छ कि ? प्रहरी, बाल हेल्पलाइन, मनोविमर्शकर्ताहरूलाई सोधेँ । बालबालिकामा परेका धेरै असरहरू थाहा भयो । यस्ता अश्लील रिल्स, सर्ट भिडियोहरूको कारण कतिका त परिवारमै द्वन्द्व भएका, घरपरिवार टुटेका घटनाहरू सुने । आखिर किन यस्तो भइरहेको छ ? नियमनकारी निकाय कहाँ छ ? स्क्रोल गर्दै जाँदा एक दुई भिडियोपछि निरन्तर भेटिन्छन्, अश्लील र छाडा सिन, बोलीहरू ।

झण्डै एघार हजारले लाइक गरेको एक भिडियो फेसबुकको रिल्समा भेटियो । आठ नौ वर्षका दुई बालबालिकाले अभिनय गरेका छन् । पुरुषले फोन उठाउँछन् र बोल्छन्, ‘हैन छोडेर गएको एक्सले किन फोन गर्छ, यसले फेरि ।’
महिला, ‘के छ तिम्रो खबर ?’

पुरुष, ‘के हुनु नि तिम्रो जे छ, मेरो पनि त्यही छ ।’

महिला, ‘पुट्ट परेको पेटतिर हात लैजाँदै के तिमी पनि प्रिगनेन्ट छौ र ?’

यी दुई दाजुबहिनीको भिडियोमा कमेन्ट आएको छ, कसरी प्रिग्नेन्ट हुन्छ ? यसको जवाफमा अर्को भिडियो बनाएका छन् उनीहरूले । त्यहाँ बोलिएका शब्द सबै यहाँ लेख्न सकिँदैन । यस्तै अर्को सर्ट भिडियो छ, ‘नट्टी बेबी बोए’ । यो भिडियोमा सानासाना बालबालिकालाई जबर्जस्ती आमाको स्तनभित्र हात राख्न लगाइएको छ । र, आमाले हाँस्दै,‘नट्टी’ भनेका थुप्रै भिडियोहरू देखिन्छ । हो, यही भिडियो पनि मेरा मित्रका छोराले कपी गरेर बनाएछन् । आमासँग होइन, बहिनीसँग । त्यो भिडियो देख्नासाथ सबैले उनीहरूलाई छिछि र दूरदूर गर्न थाले । तब परिवारमा हंगामा भएको रहेछ ।
बिहेको रातमा के हुन्छ भन्ने विषयमा पनि साना बालबालिकालाई रिल्स बनाउन लगाएका छन् । श्रीमान् विदेशमा गएका श्रीमतीहरू सबै अर्को पुरुषसँग यौनजन्य गतिविधि गर्छन् भन्ने भाष्य समाजमा निर्माण गर्न खोजिएको छ । यस्ता भिडियो हेरेपछि कति परिवारमा मनमुटाव, शंका, सम्बन्धविच्छेद भएको होला । जब बलात्कार, यौन हिंसाका घटनाहरू बाहिर आउँछन्, प्रहरीमा उजुरी दर्ता हुन्छ । केही नाम चलेका पात्रहरू पीडक हुन्छन्, उनीहरूलाई लक्षित गरी पीडितको आत्म सम्मानमा चोट पुग्ने गरी थुप्रै रिल्सहरू तयार गरिएका छन् । तर सरकारवादी मुद्दामा यस्तो बेथिति हुँदा पनि सरकार मौन छ, सुनेको–नसुन्यै छ । किन ?

हो, महिलाले बच्चालाई स्तनपान गराउनु पर्छ । त्यो बच्चाको नैर्सगिक अधिकार हो । तर त्यही स्तनपानलाई युवायुवतीले अश्लील रूपमा रिल्स निमार्ण गरेका छन् । वयस्कले स्तनपान गरेको भिडियो राखेर,‘मेरो बेबी’ भन्दै रमाइरहेका छन् । त्यसैलाई किशोरकिशोरीहरूले कपी गरेर रिल्स निर्माण गरेका छन् । यो विषय आशय करणी, यौन दुर्व्यवहारमा केन्द्रित भएर यी किशोरहरूमाथि मुद्दा दर्ता हुने दिन टाढा छैन । दुई अर्थ लाग्ने शब्दहरू प्रयोग गरेरसमेत थुप्रै रिल्सहरू निर्माण गरिएको छ । यस्ता सर्ट भिडियोहरू परिवारसँग एकसाथ बसेर हेरिरहेका हुन्छन् । सबैले एकै तरिकाले बुझ्छन् भन्ने हुँदैन । के थाहा, बालबालिकाले त्यही कपी पो गरिरहेका छन् कि ? के अभिभावक सचेत हुनु पर्दैन ?

‘शहरबाट नयाँ पेन्टी मगाएको, कस्तो छ,?’ युवतीले युवकको हात तानेर पेन्टीमा लग्छिन् । त्यसपछि यौनजन्य गतिविधि सुरु हुन्छ । त्यसबेलाको आवाज बाहिर रहेको भाउजूले पनि सुन्छिन् । सिन यौनजन्य गतिविधिको छ । यो भिडियो पनि बालबालिकाले कपी गरेका छन् । बालबालिकाले कपी गरेका, नगरेका दुवै प्रकारका अश्लील सर्ट भिडियो, रिल्सहरू फेसबुकमा छ्याप्छ्याप्ती छन् । वयस्क सामग्रीहरू फेसबुकको रिल्स र सर्ट भिडियोबाट प्रसार भइरहेका छन् । यसले समाजमा पारेको असरका बारेमा किन कोही बोल्दैन ? पोर्न साइट बन्द गरेको भनेर प्रगतिको खात देखाउने सरकारको के यता ध्यान नपुगेकै हो त ? कि नियमनकारी निकायका पदाधिकारीहरू पनि यस्तै रिल्स भिडियो हेरेर रमाइरहेका छन् ?

अहिले फेसबुक रिल्समा तीन प्रकारका सर्ट भिडियोहरू देखिन्छ । एक, बालबालिकालाई वयस्क सामग्रीमा अभिनय गर्न लगाउने । दुई, वयस्क सामग्रीहरूमा अभिभावकहरूले धेरैभन्दा धेरै सर्ट भिडियोहरू निमार्ण गर्ने । लाइक, कमेन्ट गर्ने यस्ता भिडियोहरू भाइरल गर्ने । तेस्रो, भेलुवाजे जस्ता पात्रहरूलाई अश्लील शब्दहरू बोल्न प्रेरित गर्ने र त्यही सामग्रीका सर्ट भिडियोहरू निमार्ण गर्ने । यस्ता सामग्रीहरूले परिवार छिन्नभिन्न भएको धेरैलाई थाहा नै छैन । जब घटना घट्छ, उपचार गर्ने अवस्था बाँकी रहन्न त पछुताएर के गर्ने ? कस्ता सामग्री निर्माण गर्न हुन्न भन्ने विषयमा कहिले सचेत हुने ?

विद्यमान कानुन अनुसार यस्ता सामग्री उत्पादन गर्नेलाई मात्र हैन, रिपोस्ट गरेर प्रचार गर्नेहरूलाई अश्लील सामग्री प्रचारप्रसार गरेको मुद्दामा कारबाही गर्न पनि सकिन्छ । प्रहरीले उजुरी लिन्छ पनि । तर को तयार हुने उजुरी गर्न ? कतिलाई उजुरी गर्ने ? टिकटकले केही सिनहरूमा सेन्सर गर्न थालेको थियो । तर सुरक्षित र सचेत रहेको बताउने फेसबुक झन् छाडा र अराजक हुँदै गएको छ । फेसबुकका सर्ट भिडियो हेरेपछि पोर्न साइट हेर्नु नै पर्दैन, यस्तो अवस्था के एकाएक आएको हो र ? प्रोजेक्ट वा कार्यक्रमहरू तयार गरी ठूल्ठूला शब्दहरू खर्चने दूरसञ्चार प्राधिकरण कहाँ छ ? आखिर इन्टरनेट सेवा प्रयोग गरेर र त यस्तो भइरहेको छ, के उसको दायित्व होइन स्वच्छ र सुरक्षित इन्टरनेट प्रयोग गर्ने वातावरण बनाउने ?

भेलुबाजे जस्ता अराजक, गति छाडा, समाजलाई गलत भाष्यमा लैजाने आपराधिक गिरोहहरूलाई किन कारबाहीको दायरामा ल्याउन नसकेको हो सरकारले ? के उनीहरूका मतियार युट्युबरसँग डराएको हो सरकार ? सामाजिक मूल्य–मान्यतामा मात्र प्रहार गरिरहेका छैनन् यस्ता पात्रहरूले बालबालिकालाई अराजक, अश्लील र असभ्य बन्न प्रेरित गरिहेका छन् । यस्तै घटनाहरू बढ्दै जाँदा हो, समाज आपराधिक गिरोहमा फस्ने । शान्ति सुरक्षाको जिम्मा लिएको प्रहरी के यस्ता घटनाहरूप्रति नजरअन्दाज गर्ने अवस्थामा पुगेकै हो त ? बन्दुक पड्कनु, हतियारधारी हिंसाले मात्र के समाजको शान्ति सुरक्षा, अमनचयन बिग्रने हो र ? अहिले जसरी सामाजिक सञ्जालमार्फत समाजमा गलत चित्रणहरू गरिँदै छ के यो बन्दुकको गोलीभन्दा कम छ र ? किन प्रहरी यसप्रति संवेदनशील नभएको हो ?

अश्लील शब्द, अभिनयहरू गरी निमार्ण गरिएका सर्ट भिडियोहरू सेन्सर नहुँदा धेरैले कपी गरिहेका छन् । भाइरल हुने नाममा जे पनि बोल्ने जस्तो पनि अभिनय गर्ने र त्यसैलाई कपी गरी घरघरका भान्सा, बैठक कोठा, बेडरुम, कार्यालयका कोठाहरूमा यस्ता भिडियोहरू निमार्ण हुनु के सुखद पक्ष हो त ? अझ बालबालिका, किशोरकिशोरीहरूले वयस्क शब्द, अभिनय, शैली अपनाएर भिडियोहरू निर्माण गरेका छन् । कति अभिभावकले भाइरल हुने बहानामा आफ्ना छोराछोरीलाई यस्ता भिडियोहरूमा अभिनय गराएको पाइएको छ । यसबाट कालान्तरमा पर्ने प्रभावका बारेमा उनीहरूले ख्याल गरेको पाइँदैन ।

यस्ता सर्ट भिडियोहरू पोर्न साइटमा अपलोड नभएको कसरी ग्यारेन्टी गर्न सकिन्छ र ? यसले कति ठूलो जोखिम निम्त्याउँछ ? भविष्यमा आउने जोखिम मात्र होइन, अहिले छोराछोरीमा आइरहेको परिवर्तन, परिवारमा परेको प्रभाव, समुदायमा परेको असरका बारेमा यस्ता रिल्स, भिडियो निमार्ण गर्नेहरूले बेलैमा सोच्ने कि नसोच्ने ? सरासर कानुन उल्लंघन हुँदा के सरकार मौन बस्न मिल्छ ? एकछिन आँखा चिम्लिँदा धेरैको जीवन बर्बादी हुँदै छ । बेलैमा सचेत बनाैँ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, माघ २३, २०७९ ०८:२३