बालेनको शहर : पैदलयात्रीलाई नर्क

A+ A A-

शिलापत्रमा यसपटक सम्पूर्ण काठमाडौं उपत्यकावासीले भोग्नुपरेको दुःख, सास्ती र जनतामाथि थोपरिएको अपराधबारे लेख्न गइरहेको छु । विषय काठमाडौंको पैदलमार्ग र पैदलयात्राको हो । देशभरका शहरमा यो समस्या रहेको भए पनि काठमाडौं उपत्यकामा निकै जटिल छ । हेर्दा सामान्य देखिए पनि राज्यप्रशासन, सवारीसाधन प्रयोगकर्ता, व्यापारी, निर्माण व्यवसायीहरूबाट पैदलयात्रीमाथि धेरै प्रकारका अपराधहरू हुने गरेका छन् । दुर्घटनाबाट करिब ४० प्रतिशत निरपराध पैदलयात्रीहरूको मृत्यु हुने गरेको ट्राफिक प्रहरीको तथ्यांक छ । मोटरसाइकल, कार, ट्रक, बस, ट्रिपर, ट्याक्सीजस्ता सवारीसाधनले ठक्कर दिएर सयौँ पैदलयात्रीहरूको मृत्यु हुने गरेको छ भने ठूलो संख्यामा घाइते हुने गरेका छन् ।

पैदलयात्रीहरूमाथि हुने गरेका अपराधलाई हटाउन बृहत् योजनाको निर्माण, कार्यान्वयन गराउनका लागि ठूलो संघर्ष गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । उपत्यका ट्राफिक महाशाखाको तथ्यांक हेर्ने हो भने पैदलयात्रीहरूका लागि निकै कहालीलाग्दो अवस्था छ । आर्थिक वर्ष २०६८/६९ देखि ७३/७४ को चैत मसान्तसम्म सडक दुर्घटनामा मृत्यु हुनेमध्ये ४१ प्रतिशत पैदलयात्रीहरू छन् । त्यो अवधिमा ७ सय २० जनाको सवारी दुर्घटनामा मृत्यु भएको देखिन्छ भने २ सय ९६ जना पैदलयात्रीहरू रहेका छन् । आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा ५१ जना पैदलयात्रीले गाडीको ठक्करबाट ज्यान गुमाएका छन् ।

काठमाडौंको कुरुप र नर्कमार्गको रूपमा रहेको पैदलमार्गमा सर्वसाधारणदेखि सांसदहरू, प्रशासकहरू, मेयरहरू सबै हिँड्ने गर्छन् । पैदलमार्गको दुरावस्थाका बारेमा सबै बेखबरजस्तै देखिएका छन् । बर्बादीको अवस्थामा रहेका पैदलमार्गका बारेमा निर्णायक पहल लिन ढिला भइसकेको छ । काठमाडौंबाट निर्वाचित भएर गएका वडाअध्यक्ष, मेयर होऊन् वा कुनै पनि सांसदहरूले पैदलमार्गका बारेमा कुरा उठाएको पाइँदैन । संसद्‌मा कुनै एक दिन पनि कुरा उठेको देखिँदैन ।

लेखको शीर्षकमा काठमाडौं महानगर प्रमुख बालेनलाई बिम्ब बनाइएको छ । कुरा बालेनको मात्रै नभएर काठमाडौं उपत्यकाका सबै स्थानीय तह, सडक विभाग र सरोकार राख्ने सबैप्रति लक्षित गरिएको हो । वृद्धवृद्धा, गर्भवती र अपाङ्गहरूका लागि काठमाडौंको पैदलमार्ग धराप र यातनाशाला हो भने बलियाहरूका लागि पनि असुरक्षित गन्तव्य र मृत्युमार्ग हो । काठमाडौंमा हिँड्ने कुनै पनि व्यक्तिले पैदलमार्गमा सुरक्षित महसुस गर्दैन । कहाँ कतिखेर लडिने हो, कतिखेर गाडीले हान्ने हो, कतिखेर ठक्कर लाग्ने हो, घाइते भएर अस्पताल पुगिने वा मृत्यु हुने हो भन्ने तनाब भइरहन्छ ।

दशौँ लाख वा करोडौँ पर्ने गाडी चढे पनि काठमाडौंमा बसोबास गर्ने सबै व्यक्तिहरू पैदलयात्री हुन् । गाडीबाट झरेपछि सबैलाई पैदलयात्रा गर्नुपर्छ । पैदलयात्रा बिना कुनै पनि गन्तव्यमा पुग्न सम्भव हुन जान्छ । मान्छे जतिसुकै विलासी भए पनि, करोडौँका गाडी चढे पनि, ठूलठूला बंगलामा बसे पनि तिनीहरूलाई कुनै न कुनै स्थानमा पैदल हिँड्नैपर्छ । पैदलमार्ग मान्छेको जीवनको अभिन्न दैनिकी हो ।

काठमाडौंमा भएका पैदलमार्गका बारेमा बेलाबेलामा बहस हुने गरे पनि गम्भीर र निष्कर्षमा पुग्ने गरी कुनै बहस भएका छैनन् । टालटुले प्रकारले कुरा उठाउने र पैदलमार्ग सुधारमा ठोस कदम नचाल्ने गर्दा काठमाडौं पैदलयात्रीका लागि असुरक्षित, पीडादायी र नर्क बनेको छ । काठमाडौंको पैदलमार्ग कसरी अव्यवस्थित, कुरूप छ भन्ने कुरा विस्तृतमा उल्लेख गरौँ ।

पैदलयात्रीमाथिको क्रूर व्यवहार

काठमाडौं उपत्यका यस्तो ठाउँ हो, जहाँ पैदलयात्रीहरू हरेक स्थानमा हेपिनुपर्छ र अभद्र व्यवहार सहनुपर्छ । मान्छेहरू पैदल नहिँडेर सुखै छैन । सबैलाई थोरै वा धेरै पैदल हिँड्नैपर्छ । पैदलयात्रीहरू पैदलमार्गमा हिँड्ने अधिकार राख्दैनन् । अर्थात् यो काठमाडौं खाल्डो पैदलयात्रीहरूको होइन भनेजस्तै व्यवहार हुने गर्छ । पैदलमार्गमा व्यापारीले सामान राखेर हिँड्ने काममा अवरोध गर्छन् । ‘सामान राखेको ठाउँमा किन हिँडेको ? त्यति ठूलो बाटो भईकन यहाँबाट किन हिँडेको ? आँखा छैनन् ?’ भन्नेजस्ता व्यवहार हुने गर्छ । बाटोको पानीसहितको खाल्डोमा गाडी कुँदाएर पैदलयात्रीहरूलाई हिलो छ्याप्ने गरिन्छ । मोटरसाइकलहरूलाई पैदलमार्गबाट गुडाउने गरिन्छ । पैदलमार्ग छेकेर मोटरसाइकल र गाडीहरू पार्किङ गरिएको हुन्छ ।

काठमाडौंका गाडीधनीहरूले पैदलयात्रीहरूलाई मान्छे नै होइन भनेजस्तै व्यवहार गर्ने गर्छन् । तिनीहरूले जेब्रा क्रसमा पनि मान्छेलाई सजिलोसँग बाटो काट्न दिँदैनन् । चर्काे हर्न बजाउँछन्, पेल्दै आउँछन्, बाटो काट्न नजानेको भनेर हेप्ने र हप्काउने गर्छन् । धेरै गाडीधनीहरूले पैदलयात्रीहरूलाई ज्यानको माया छैन ? भनेर हप्काउने र तर्साउने गरेको सुनिन्छ । काठमाडौंमा गाडी चढ्नेहरू सबै सभ्य र पैदल हिँड्नेहरू असभ्य र पाखे भइने हुन्छ । सेतो छडी लिएर हिँड्नेहरूका लागि त काठमाडौं यातनामार्ग हो ।

पैदलयात्रीहरू देख्यो कि गाडीवालाहरूले छिटो बाटो छोड्न लगाउनका लागि चर्काे स्वरमा हर्न बजाइहाल्ने गर्छन् । मोटरसाइकलवालाहरूले पैदयात्रीहरूलाई पेल्दै, धकेल्दै हिँड्ने गर्छन् । पैदलयात्रीहरूको भर्खरै सिर्जित नियति होइन । शहरीकरणले जति तीव्र र घना रूप लिँदै गइरहेको छ, पैदलयात्रीहरूले त्यति धेरै दुःख र सास्ती व्यहोर्नुपरेको छ ।

पैदलमार्गको अवस्था

बिग्रेका, खाल्डाखुल्डी, हिलो, धुलो, धुवाँ, हिँड्नै नमिल्ने साँघुरो र कैयौँ ठाउँमा टुंगिएको अवस्था काठमाडौंका पैदलमार्गको वास्तविकता र यथार्थ हो । जथाभावी झुण्ड्याइएका र लत्रिएका तारहरूले पैदलयात्रीहरूलाई अल्झाउने गर्छन् । तार भएको ठाउँमा टाउको निहुँर्‍याएर हिँड्नुपर्ने बाध्यता छ । पैदलमार्ग छेकेर अनगिन्ती पर्खालहरू, अनावश्यक मन्दिरहरू बनाइएका छन् भने बिजुलीका पोलहरू ठ्याइएका छन् । मानौँ, पैदलमार्ग तिनीहरूको निजी वा व्यावसायिक प्रयोजनका लागि हो र पैदलयात्रीहरूलाई त्यहाँबाट हिँड्न बन्देज छ ।

पैदलमार्गमा थुपारिएको निर्माण सामग्री महिनौँसम्म हटाउने गरिँदैन । यसले पैदलमार्ग मिच्नेहरूलाई हौसला मिलेको छ भने पैदलयात्रीहरू निरीह बन्नुपर्ने अवस्था छ । पैदलमार्ग फोहोर फाल्ने, निर्माण सामग्री थुपार्ने, व्यापारीहरूका सामान प्रदर्शन गर्ने स्थान बनेका छन् । पैदलमार्ग प्रयोग गर्ने पैदलयात्रीहरूलाई हिँड्न निकै कठिनाइ हुने बाटो मिच्ने जति सबैलाई नि:शुल्क उपलब्ध हुने गर्छ ।

काठमाडौंमा लगातार १ सय मिटरसम्म पैदल हिँड्नका लागि भद्रकालीदेखि सिंहदरबारसम्म, माइतीघरदेखि बानेश्वरसम्म, टुँडिखेल वरिपरि पुग्नुपर्छ वा कलंकीदेखि कोटेश्वर खण्डमा पुग्नुपर्छ । अन्यत्र कहीँ कतै पनि १ सय मिटर लामो पैदलमार्ग छैन । करिब ५० मिटर हिँडेपछि मूल सडकमा ओर्लिएर फेरि उक्लिनुपर्छ वा मूल सडकको छेउबाट हिँड्नुपर्ने बाध्यता छ । देशको प्रधानमन्त्री बस्ने बालुवाटारको वरिपरिको पैदलमार्ग साँघुरो, कुरूप र नर्कमार्गजस्तै रहेको छ । पर्खालभित्र बस्ने प्रधानमन्त्रीले पर्खालबाहिरका पैदलयात्रीमाथि भयंकर अपराध गरिरहेका छन् । यस विषयमा बालुवाटारको चार दिवारभित्र बस्ने कुनै पनि प्रधानमन्त्रीहरूले चासो दिएको पाइँदैन ।

काठमाडौंमा निर्माण गरिएका पैदलमार्ग गुणस्तरहीन मात्रै होइन, मान्छेलाई धराप थापिएका जस्ता छन् । पैदलमार्गमा पाइलापाइलामा खाल्डाखुल्डी छन् । एकपटक निर्माण गरिएपछि ती वर्षाैंसम्म मर्मत गरेको पाइँदैन । खाल्डाखुल्डी परेका कारण पैदलयात्रुलाई ठेस लाग्ने, चोटपटक लाग्ने, खुट्टा मर्किने र कतिपय अवस्थामा मान्छेको ज्यानसमेत जोखिममा पर्छ । प्रस्तुत लेखमा काठमाडौंका केही स्थानको पैदलमार्गका बारेमा उल्लेख गर्नु सान्दर्भिक हुनेछ ।

१. सिंहदरबारको दक्षिण गेट

नेता, सांसद, सचिव, अधिकृतसहित दैनिक हजारौँले दक्षिण गेटको पैदल मार्ग र मोटरबाटोबाट सिंददरबारभित्र प्रवेश गर्ने गर्छन् । देशको केन्द्रमा प्रवेश गर्ने स्थानमा बाटो काट्नका लागि जेब्रा क्रस पनि छैन । पास लिन जाने झ्यालमा पनि पैदलयात्रीका लागि कुनै संकेत छैन, निस्कने ठाउँमा पनि छैन । पैदल यात्री र ट्राफिक व्यवस्थापनको भद्रगोल दृश्य हेर्न जाने हो भने सिंहदरबारको दक्षिण गेट जानुपर्छ । सिंहदरबारको पश्चिम, पूर्व र दक्षिण वरिपरिको पैदलमार्ग निकै साँघुरो छ । दक्षिण गेटबाट भित्र जानेबित्तिकै पैदलमार्ग मिचेर ५–७ वटा बिजुलीका पोलहरू ठड्याइएका छन् । पैदलमार्गलाई पूरै छेकेर ठड्याइएका पोलहरूका कारण दैनिक हजारौँ पैदलयात्रीलाई सास्ती हुने गरेको छ । मैले धेरैपटक उजुरी गर्दा पनि पैदलमार्गका बिजुलीका पोल सारेर पैदलमार्ग सजिलो बनाइएको छैन । सिंहदरबार अटेरी र दुष्ट शासन गर्ने मान्छेको मुकाम हो । त्यहाँ पैदलयात्रीहरूमाथि ठूलो अपराध गरिएको छ ।

व्यवस्थित पैदलमार्ग बनाउने राज्यको नीति भए पनि कार्यान्वयन गरेको पाइँदैन । शहरी क्षेत्रका मुख्य सडकहरूको डिजाइन र निर्माण गर्दा साइकल र पैदलमार्ग राख्नुपर्ने कुरालाई जोड दिइएको छ । शहरमा साँघुरा पैदलमार्गहरूलाई पराकिलो बनाइनुपर्छ ।

देशलाई शासन गर्ने प्रधानमन्त्री, गृहमन्त्रीले पैदल यात्रीहरूलाई सही तरिकाले हिँड्न दिने हो भने अहिले बनाइएको पर्खाललाई दुई मिटर भित्र सारेर पैदल मार्ग ठूलो बनाउनु र नयाँ पर्खाल लगाउनुबाहेक अर्काे विकल्प छैन । गाडीमा साइरन बजाउँदै पैदलयात्रीलाई तर्साउँदै हिँड्ने मन्त्री र तिनका सेवक सचिवहरूले यस विषयमा सोचेका पनि छैनन् । किनभने तिनीहरूलाई त्यो बाटो पैदल हिँड्नै पर्दैन ।

२. अस्पतालका पैदलमार्गहरू

काठमाडौंका ठूला अस्पतालहरू वीर अस्पताल, शिक्षण अस्पताल, कान्ति बाल अस्पताल, स्त्री तथा प्रसूति अस्पताल, टेकु अस्पताल जाने पैदलमार्ग छैनन् भन्दा पनि हुन्छ । प्रसूति र शिक्षण अस्पतालको पैदलमार्ग अत्यन्त साँघुरो छ । त्यसबाहेक अरु अस्पतालहरूमा पैदलमार्ग नै छैनन् । बिरामी, वृद्धवृद्धा, अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूलाई बाटो काट्न मुस्किल हुने गर्छ ।

देशका ठूला र प्रमुख अस्पतालहरू प्रायः गरेर हजारौँ बिरामी, तिनका आफन्त ओहोरदोहोर गर्ने स्थानहरू हुन् । त्यहाँ आउनेमध्ये धेरै बिरामीहरू उपत्यकाभन्दा बाहिरबाट आएका हुन्छन् । तिनीहरूलाई बाटो काट्ने तरिकाका बारेमा खासै जानकारी हुँदैन । ती स्थानहरूमा राम्रोसँग जेब्रा क्रस नबनाइनु अर्काे भद्रगोल पक्ष हो । कान्ति, शिक्षण, नेपाल प्रहरी अस्पतालको अगाडि जेब्रा क्रसङ बनाइएको छैन । यसरी दैनिक हजारौँ बिरामी ओहोरदोहोर गर्ने स्थानमा ध्यान नदिनु सरोकारवाला निकायको अपराध हो । सडक विभाग, काठमाडौं महानगरपालिकालगायत जो जसको कार्यक्षेत्र पर्छ, पैदलयात्रीमाथि गरिएको अपराधप्रति तिनीहरू सबै जिम्मेवार छन् ।

३. आकाशे पुलहरू

माइतीघरनजिकै राष्ट्रिय संग्रहालयको अगाडि आकाशे पुल बनाइएको छ । त्यहाँ पैदलमार्ग पूरै मिचेर आकाशे पुल बनाइएको छ । एउटा बिजुलीको पोल हटाएर दुई फिट बाटोतिर बनाएको भए पैदलयात्रीहरूलाई सहज हुन सक्थ्यो । टुँडिखेलको पूर्वी गेटअगाडिको आकाशे पुल पनि पैदलमार्ग मिचेर बनाइएको छ । पैदलयात्रीको सुरक्षालाई कुनै ध्यान नदिईकन जसरी आकाशे पुलको डिजाइन र निर्माण गरिएको छ, त्यो अपराधिक प्रकृतिको छ ।

काठमाडौंमा बनाइएका आकाशे पुलहरूले बाटो काट्न सहज बनाए पनि अव्यवस्थित र भद्रगोल छन् । धेरै भिडभाड हुने स्थानहरूमा आकाशे पुल बनाइको पनि छैन । त्रिचन्द्र क्याम्पसअगाडि, पद्मोदय विद्यालय अगाडि, मैतीदेवी, पुरानो बानेश्वर, गौशाला, कालीमाटी, त्रिपुरेश्वर, लैनचौरजस्ता स्थानमा आकाशे पुलको आवश्यकता छ । काठमाडौंमा कहाँ आकाशे पुल बनाउनु उपयुक्त हुन्छ भनेर अध्ययन गर्ने र पुल बनाउने कार्य अगाडि बढाइनुपर्ने हो । तर त्यसो भएको देखिँदैन । बनाइएका आकाशे पुलहरू पनि अव्यावहारिक, पैदलमार्गहरू पूरै मिचेर बनाइएको छ । आकाशे पुलहरूबाट बाटो काट्न सजिलो र सुरक्षित हुने गर्छ । जमिनमुनिबाट पनि बाटो काट्न सहज हुन्छ भन्ने उदाहरण रत्नपार्कदेखि भोेटाहिटी जाने बाटोमुनि बनाइएको पैदलमार्ग छ ।

४. बिजुलीका ट्रान्समिटर :

नेपाल विद्युत् प्राधिकारणले बिजुलीका तारहरू भूमिगत गर्ने नाममा बिजुलीका ट्रान्समिटरहरू पैदलमार्ग पूरै छेकिने गरी गाडेको छ । सयौँ ट्रान्समिटरहरू त्यसरी गाडिएका छन् । बिजुलीका हजारौँ पोलहरू पैदलमार्गमा छन् । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका प्रमुख कुलमान घिसिङलाई यो सारा अव्यवस्था र भद्रगोल थाहा नभएको होइन । पैदलमार्ग मिचिएको विषयमा कैयौँ उजुरीहरू परेका छन् । सामाजिक सञ्जालहरूबाट सयौँ गुनासाहरू कुलमानलाई मेन्सन हुने गर्छन् । तर, कुलमान देखेको नदेखै गरेर बसेका छन् । पैदलयात्रीहरूमाथि भएको यो तहसम्मको अपराधमा कुलमान सजायको भागिदार छन् ।

पैदलमार्ग मिचेर कुनै पनि संरचनाहरू निर्माण गर्न पाइँदैन । तर, नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले पैदलमार्ग मिचेर आफ्ना संरचनाहरू निर्माण गरिरहेको छ । कुलमान घिसिङले कथित् लोकप्रियताको आडमा पैदलयात्रीहरूमाथि अपराध गरिरहेका छन् । पैदलमार्गका बारेमा सरोकार राख्ने शहरी विकास मन्त्रालय, भौतिक योजना मन्त्रालय र स्थानीय पालिकाहरू मौन बसेर कुलमानको अपराधलाई सघाइरहेका छन् । सर्वसाधारणले छुन नसक्ने स्थानमा हुनुपर्ने ट्रान्समिटरहरू पैदलमार्ग छेकेर राखिएको छ । पैदलमार्ग विद्युत् प्राधिकरणको मनोमानी गर्ने थलो बनेको छ ।

५. होर्डिङ बोर्ड, फोन र केबुलका अव्यवस्थित तार

काठमाडौंलाई कुरूप बनाउने अर्काे कारण हो जथाभावी राखिएका होर्डिङ बोर्ड, फोन र केबुलका अव्यवस्थित तारहरू । यी विषयमा कसैले पनि मापदण्ड पूरा गरेका छैनन् । सेवा प्रवाह गर्ने कम्पनी र सेवाग्राही सबैले जथाभावी गरिरहेका छन् । महानगरपालिकाले यस कुरामा अनुगमन, नियन्त्रण र कारबाही गर्ने गरेको पाइँदैन । ठमेल, न्यू प्लाजालगायत कतिपय स्थानमा तारहरू हटाउन खोजिए पनि आम रूपमा त्यसो गरिएको छैन ।

काठमाडौंका गल्लीहरू, मुख्य सडक सबैतिर भद्रगोल, अव्यवस्थित र कुरूप बनाउने तारहरूलाई व्यवस्थित गर्नुपर्ने दायित्व महानगरपालिका र नगरपालिकाहरूको हो । यसलाई ठूलो समस्याको रूपमा लिएर पहल गरेको पाइँदैन । समस्याहरूलाई जस्तो छ, त्यस्तै छोडिरहँदा त्यसले शहरलाई कठिन, सौन्दर्यविहीन र असुरक्षित बनाएको छ ।

६. व्यापारीकाे मनपरी

सटरभित्र व्यापार गर्न पाउनु व्यापारीहरूको व्यावसायिक अधिकार हो । व्यापारीहरूले सामानको सजावट, विक्रीवितरण, गोदाम, जे गर्नुपर्ने हो, भित्रैबाट गर्नुपर्ने हुन्छ । काठमाडौंका लगभग सबैजसो व्यापारीहरूले पैदलमार्ग र पेटीहरू मिचेर सामानहरू सजावट गरिरहेका देखिन्छन् । व्यापारीहरूको फाइदाका लागि पैदल हिँड्ने हजारौँ यात्रीहरूले हरेक पाइला दुःख र सास्ती व्यहोर्नुपरेको हुन्छ । यस कुरामा काठमाडौं उपत्यकाका कुनै पनि महानगरपालिका र नगरपालिकाहरूले ध्यान दिएको पाइँदैन ।

७. विद्यार्थीमाथि गरिएको अपराध

विद्यालयअगाडि विद्यार्थीहरूले बाटो काट्ने ठाउँ कहाँ हो ? काठमाडौंका पद्मोदय, पद्कन्या, विजय स्मारक, शिवपुरी, विश्व निकेतन, रत्नराज्य विद्यालयसहित धेरै विद्यालयका विद्यार्थीहरूलाई बाटो काट्न निकै ठूलो सास्ती र कठिनाइ छ । कलिला विद्यार्थी तर्साउँदै, हर्न बजाउँदै गाडीहरू हिँड्ने गर्छन् । विद्यार्थीलाई बाटो काट्न सजिलो बनाउने काममा विद्यालय प्रशासन, ट्राफिक प्रहरी, महानगरपालिका कोही कसैको पनि ध्यान पुगेको देखिँदैन । बाटो काट्न नसकेर विद्यार्थीमा देखिएको डर, अभिभावकलाई आफ्ना बालबच्चालाई केही भयो कि भन्ने छटपटी र त्रासको हिसाबकिताब कसैले गरेको छैन । विद्यार्थीमाथि यति ठूलो अपराध भइरहेको छ । अभिभावक र विद्यार्थीलाई हरेक दिन, लगातार तनाव भइरहेको हुन्छ । यस विषयमा सरोकारवाला निकायहरू आँखा चिम्लेर, निदाएर बसेको देखिन्छ । विद्यार्थीहरूको सुरक्षा गर्नुपर्ने दायित्व बोकेका निकायहरू लाचार देखिनु अत्यन्तै पीडा र दुःखको विषय हो ।

कारबाही र विकल्प

पैदलमार्गको विषयमा शासकहरू, प्रशासकहरू, स्थानीय निकायहरू, पैदलयात्रीहरू सबै सचेत हुनुपर्छ । शहरी क्षेत्रमा भौतिक पूर्वाधारहरू निर्माण गर्दा पैदलमार्गलाई कुनै अवरोध नहुने गरी बनाइनुपर्छ । व्यवस्थित पैदलमार्ग बनाउने राज्यको नीति भए पनि कार्यान्वयन गरेको पाइँदैन । शहरी क्षेत्रका मुख्य सडकहरूको डिजाइन र निर्माण गर्दा साइकल र पैदलमार्ग राख्नुपर्ने कुरालाई जोड दिइएको छ । शहरमा साँघुरा पैदलमार्गहरूलाई पराकिलो बनाइनुपर्छ । पैदलमार्ग यस्तो ठाउँ हो, जहाँ एक वा दुई फिट मात्रै बढाउन सक्यो भने पर्याप्त हुन सक्छ ।

पैदलमार्गलाई सुरक्षित बनाउने अर्को उपाय भनेको जनचेतना हो । पैदलयात्रीहरूले पैदलमार्गबाट मात्रै हिँड्ने बानी बसाल्ने, आकाशे पुल वा जेब्रा क्रसिङबाट मात्रै बाटो काट्ने बानी बसाल्नुपर्छ । गाडीधनीहरूले पैदलयात्रीहरूलाई पहिलो प्राथमिकता दिनुपर्छ । पैदलयात्रीहरूलाई सम्मान गर्ने, सहयोग गर्ने र बाटो काट्ने काममा सघाउनुपर्छ । पैदलमार्गमा जथाभावी पार्किङ गर्नु हुँदैन र गर्न दिनु हुँदैन ।

मुलुकी अपराध संहिताको ११३ नम्बरमा कसैले कुनै काम गरी वा आफ्नो वा आफ्नो नियन्त्रण वा जिम्मामा रहेको सम्पत्तिको स्याहार सम्भार नगरी सार्वजनिक बाटो, नदी वा अन्य कुनै सार्वजनिकस्थलमा कसैलाई खतरा, बाधा वा अवरोध पुर्‍याउन हुँदैन भन्ने व्यवस्था गरिएको छ । यस्तो कसुर गर्ने वा गराउने व्यक्तिलाई २५ हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना हुन सक्दछ । स्थानीय पालिकाहरूले पनि जरिवाना र कारबाही गर्ने कानुनहरू निर्माण गरेका छन् ।

काठमाडौंका सबैजसो पैदलमार्ग मिचेर बाधा अवरोध भइरहेको छ । यस विषयमा महानगरपालिका, प्रहरी, प्रशासन सबैले रमिता हेरेर बसिरहेका छन् । महानगरपालिका जरिवाना तिराउन पाइने हुनाले बाटोमा राखिएका मोटरसाइकल उठाउँदै हिँडेको देखिन्छ । पैदमार्ग बनाउने, व्यवस्थित गर्ने, अवरोध हटाउनेजस्ता कार्यहरूमा ध्यान दिएको पाइँदैन ।

नेपालमा जरिवाना रकम निकै कम छ । ५ सय तिरेर ट्राफिक अपराधबाट सजिलोसँग मुक्ति मिल्ने गर्छ । न्यूनतम पनि ५ हजार जरिवाना राखिनुपर्छ र कडाइपूर्वक कार्यान्वयन गरिनुपर्छ । ट्राफिक नियमहरूलाई नेपालीहरूले जसरी मिच्ने, अपराध गर्ने, जबर्जस्ती गर्ने गर्छन्, त्यसमाथि कडा कारबाही चलाउन ढिला भइसकेको छ । कडा कारबाहीबिना नेपालीहरूमा चेतना आउने देखिँदैन । अपराध गर्ने सबैलाई तत्काल कडा कारबाही गरिनुपर्छ । भौतिक पूर्वाधार, शहरी विकास मन्त्रालय, काठमाडौं उपत्यकाका सबै पालिकाहरू मिलेर पैदलमार्गलाई सजिलो, भरपर्दाे र सुरक्षित बनाइनुपर्छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, माघ ११, २०७९ ०६:४४