पूर्वमजदुर मुख्यमन्त्री बनेकै दिन हेटाैँडाका मजदुरले दुःख पाेखे : हाम्राे तलब हामीलाई नै थाहा छैन

पूर्वमजदुर मुख्यमन्त्री बनेकै दिन हेटाैँडाका मजदुरले दुःख पाेखे : हाम्राे तलब हामीलाई नै थाहा छैन

मुख्यमन्त्री भएपछि पहिलाे निर्णयमा हस्ताक्षर गर्दै मुख्यमन्त्री जम्मकट्टेल

A+ A A-

बागमती प्रदेशको चौथो मुख्यमन्त्रीमा शालिकराम जम्मकट्टेलले शपथ खाएसँगै हेटौँडामा मजदुरहरूका दुःख पनि पाेखिएका छन् । पूर्वमजदुर मुख्यमन्त्री बनेको दिन हेटौँडामा मजदुरहरूका विषयमाथि छलफल चल्नु एउटा संयोग मात्रै थियो । जम्मकट्टेलले मुख्यमन्त्रीमा पद तथा गोपनीयताको शपथ लिएको केही समयपछि हेटौँडाकै एक होटलमा प्रादेशिक रूपमा औद्योगिक कोरिडोरमा श्रमिक शिक्षा सम्बन्धी त्रीपक्षीय अन्तर्क्रिया भएको हो ।

अन्तर्क्रियामा मजदुरहरूका दुःख धेरै पोखिए । हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्रभित्र रहेका उद्योगहरूले मजदुरमाथि गरेको दमन बाहिरिएको थियो । मजदुरका दुःख पोखिएकै दिन मुख्यमन्त्रीमा पदभार ग्रहण गर्दै जम्मकट्टेलले आफ्नो कार्यकालमा सुशासन मूल मन्त्र हुने बताएका थिए ।

जम्मकट्टेल मजदुरबाट उठ्दै मुख्यमन्त्रीसम्म भएका हुन् । उनी २०४७ सालमा ललितपुरको काभ्रे आइरन उद्योगमा मजदुरका रूपमा काम गर्थे । सोही समयबाट उनी मजदुर संगठनमा संगठित भएका हुन् । जम्मकट्टेल २०४८ सालमा औद्योगिक मजदुर संगठनको ललितपुर जिल्ला कमिटी सदस्य भएर र केन्द्रीय कोषाध्यक्षसम्म बने । माओवादी सशस्त्र विद्रोह सुरु भएपछि उनी निरन्तर पार्टीमा क्रियाशील रहे । २०६० सालबाट एक दशकभन्दा बढी समय माओवादी केन्द्र निकट अखिल नेपाल ट्रेड युनियन महासंघको अध्यक्ष थिए जम्मकट्टेल ।

मजदुरको क्षेत्रमा लागू भएको सामाजिक सुरक्षा, श्रम ऐन र न्यूनतम वेतन लागू हुनुमा उनीसहितका मजदुरहरूको भूमिका छ । उनकै आन्दोलनबाट प्राप्त सामाजिक सुरक्षा, श्रम ऐन र न्यूनतम पारिश्रमिकसमेत नपाएको गुनासो हेटौँडा आद्याोगिक क्षेत्रका मजदुरहरूले गरेका छन् ।

श्रम तथा व्यवसायजन्य सुरक्षा विभाग काठमाडौंको आयोजना र श्रम तथा रोजगार कार्यालय मकवानपुरको संयोजनमा प्रादेशिक रूपमा औद्योगिक कोरिडोरमा श्रमिक शिक्षा सम्बन्धी अन्तर्क्रियामा औद्योगिक क्षेत्रका मजदुरहरूले तलबसमेत नपाएको र उद्योगबाट यातना भोगेकोसम्मको दुःख पोखेका छन् । सरकारी निकायले श्रम ऐनमा भएका व्यवस्थाबारे जानकारी गराइरहँदा मजदुरहरूको भनाइले भने ऐन कार्यान्वयन नै नभएको देखाएको छ ।

हेटौँडा औद्योगिक क्षेत्रभित्र रहेको सिद्धार्थ फ्रेबिक उद्योगमा कार्यरत् सुशील पोख्रेलले उद्योगले नियुक्ति पत्रसमेत नदिएको गुनासो गरे । उनका अनुसार मजदुरहरूले तलब समयमै नपाएको बताए । ‘नियुक्तिपत्र पनि दिइएको छैन । तलब पनि समयमै पाइँदैन । न्यूनतम पारिश्रमिक पनि छैन,’ पोख्रेलले सुनाए ।

उनले आफ्नो र यहाँ कार्यरत् मजदुरहरूको तलब कति हो भनेर अहिलेसम्म थाहा नपाएको दुःखेसो गरे । उद्योगले कुनै महिना १७ हजार दिएको र कुनै महिना ६ हजार पनि दिएको पोख्रेल बताउँछन् । पोख्रेलले तलब नपाएको विषय मात्रै उठाएनन्, तलब माग्दा उद्योगको आधिकारिक व्यक्तिबाट ‘पैसा चाहिए घर जा, घर नचाहिए काम गर’ भन्ने जवाफ दिने गरेको बताए ।

औद्योगिक क्षेत्रकै आरएमसी केमिकलमा कार्यरत् विष्णु क्षेत्रीले उद्योगले बिदा लिई भनेर बिदा पनि दिने गरेको र कारबाही पनि गर्ने गरेको गुनासो गरे । उद्योगले सम्झौतापत्र समेत नदिएको क्षेत्रीले बताए । मजदुरहरूलाई कहाँ उजुरी गर्ने भनेर थाहासमेत नभएको उनको भनाइ छ । उनले श्रमिकको रोजगारीको टुंगो नभएको र उद्योगले सामाजिक सुरक्षामा समेत सहभागी नगराएको बताए ।

आरएमसी केमिकलले केही समयअघि एक मजदुरलाई शौचालयमै थुनेर मानसिक यातना दिएको विषय श्रम तथा रोजगार कार्यालयसम्म पुगेको थियो । गोर्खा लहारीमा कार्यरत् राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक ट्रेड युनियनका केन्द्रीय सदस्यसमेत रहेका दिनेश लामाले उद्योगहरूमा ठेकेदारी प्रथाको अन्त्य हुनुपर्ने धारणा राखे । ठेकदारी प्रथाको अन्त्य नभएसम्म मजदुरहरूको भविष्य नभएको उनको भनाइ छ ।

लामाले श्रम ऐनको कुनै काम नभएको भन्दै रोष प्रकट गरे । मजदुरको कुरा कसैले नसुनेको उनको गुनासो छ । मजदुरहरूलाई एउटा सानो कमजोरीमा पनि निलम्बन गर्ने र कामबाटै निकाल्ने भएको उनले जनाए । मजदुरमाथि दमन गर्ने उद्योगहरूलाई कुनै कारबाही हुन नसकेको उनले बताए ।

कार्यक्रममा आद्योगिक क्षेत्रभित्रका संगठित मजदुरले मात्र नभई अनौपचारिक क्षेत्रका मजदुरहरूले पनि गुनासो राखेका छन् । सरकारले संगठित मजदुरहरूलाई मात्रै महत्व दिएको तर, असंगठित मजदुरहरूलाई भने चासो नदिएको गुनासो आएको छ । अनौपचारिक श्रम क्षेत्रमा कार्यरत् राजु आचार्यले मजदुरहरूको हकअधिकार पाउन नसकेको सुनाए । मजदुरका लागि काम गर्ने भनिएका संगठनहरू सक्रिय हुन नसक्दा श्रमिकहरूलाई थप समस्या बनाएको आचार्यको भनाइ थियो ।

अनौपचारिक श्रम क्षेत्रमा कार्यरत् बुद्धबहादुर विश्वकर्माले अनौपचारिक श्रमिकहरूले पैसासमेत पाउन नसकेको बताए । अनौपचारिक क्षेत्रका श्रमिकहरूको स्वास्थ्यमा समस्या भएमा उपचारसमेत गर्न नसक्ने अवस्था रहेको विश्वकर्माले गुनासो गरे । मजदुरहरूको गुनासो सुनेपछि श्रम तथा रोजगार कार्यालय मकवानपुरका प्रमुख छन्दनारायण श्रेष्ठले कुनै समस्या भए कार्यालयमा जानकारी गराउन आग्रह गरे । मजदुरहरूलाई कार्यालयमा आएर वा वेभसाइटबाट उजुरी गर्न सुझाउँदै श्रेष्ठले कार्यालयबाट तत्काल एक्सन लिइने विश्वास दिलाए । उनले कानुन कार्यान्वयनमा उद्योग र मजदुर दुवै पक्ष जिम्मेवार हुनुपर्ने बताए । प्रमुख श्रेष्ठले उचित श्रम अभ्यास र कार्यालयका सूचना अधिकारी सुदीप दाहालले कानुनी व्यवस्थाबारे जानकारी गराएका थिए ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, पुस २७, २०७९ ०९:२१