गठबन्धन टुट्नु र कांग्रेसको सरकार बनाउन नसक्नुको जिम्मा अरुले लिँदैनन् भने म लिन्छु : गगन थापा

गठबन्धन टुट्नु र कांग्रेसको सरकार बनाउन नसक्नुको जिम्मा अरुले लिँदैनन् भने म लिन्छु : गगन थापा

A+ A A-

४ मंसिरकाे आम निर्वाचनमा ८९ सिट जितेर संसद्को सबैभन्दा ठूलो दल बनेकाे नेपाली कांग्रेस संसद्‍को प्रतिपक्षमा पुग्यो । पाँचदलीय गठबन्धन गरेर पहिलो दल बनेको कांग्रेसमा अहिले गठबन्धन टिकाउन नसकेकोमा कसले कसलाई बढी दोषी देखाउने र आफू जोगिनेमा प्रतिस्पर्धा छ । संस्थापन र संस्थापन इतर समूहबीच आरोप प्रत्यारोप चलिरहेको छ । पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवासँगै महामन्त्री गगनकुमार थापा पनि एकअर्का समूहबाट आलोचित भइरहेका छन् । शिलापत्रकर्मी दिपेन्द्र अधिकारीले महामन्त्री गगन थापासँग कांग्रेसभित्रको पछिल्लो राजनीति र समसमयिक घटनाक्रबारे कुराकानी गरेका छन् ।

चुनावअघि कांग्रेस र माओवादी केन्द्रलगायतका दलहरूसँगको गठनबन्धनको औचित्यमाथि तपाईंको प्रश्न थियो । र,त्यतिबेला नेतृत्वले जनतालाई उत्तर दिनुपर्छ भन्नुहुन्थ्यो । जनताले त ब्यालेटबाट उत्तर दिए, तपाईंले औचित्यको उत्तर पाउनुभयो ?

मैले पाइनँ । राजनीतिक दलहरूले निर्वाचनअघि गठबन्धन गरेर जानु गलत अभ्यास हो । त्यसका विभिन्न कारण छन् । एक, नागरिकको सार्वभौमसत्तालाई छनोटमा सीमित गर्छ । दोस्रो, यसको लागि उन्नत राजनीतिक संस्कार चाहिन्छ, जुन हामीसँग छैन । एउटै उद्देश्यसहित पाँच वर्षको लागि मत साटासाट गर्छाैं, एकै घोषणापत्र बनाउँछौँ भन्नको लागिमात्र सजिलो छ । व्यवहारमा थेग्न गाह्रो छ ।

तेस्रो, नेपाली कांग्रेसले रणनीतिक रूपमा मात्रै हेर्‍याे । रणनीतिक हिसाबले किन गर्न हुन्न भने कम्युनिस्ट पार्टीहरूलाई एकै ठाउँमा आउन र मिल्नका लागि तिथिमिति हेरिराख्नै पर्दैन, जुनसुकै बेला हुनसक्छ । यो मेरो तर्क भन्दा पनि कांग्रेस बैठकमा राखेको मत हो । हामी एक ठाउँमा किन आयौँ ? पाँच वर्षको लागि सरकार बनाउन सक्छौँ ? ठीक छ । हामीले नै सरकार किन र के का लागि बनाउने ?

चुनावपछि सरकार बनाउन गठबन्धन बनाएका दलहरूले न्यूनतम साझा कार्यक्रम ल्याएका छन् । चुनावपछि भेटेका दलले यसरी गर्दा हुन्छ । चुनावअघि एउटै हाैँ भन्नको लागि हामीले छलफल गरेर निधो गरेनौँ भने टुट्नफुट्न सजिलो हुन्छ । किनकि हामी जनतासँग बाँधिएकै हुन्नौँ भन्ने मेरो लगातारका तर्क थियो । त्यसमा कसैको ध्यानाकृष्ट गर्न सकिनँ । चुनावी गठबन्धन भयो, हामी सँगै गयौँ भन्ने लाग्यो । सजिलैसँग बाँडफाँट गर्‍यौँ एक अर्कालाइ मत माग्यौँ ।

चुनावी गठबन्धन गर्न हुँदैन भन्ने मत राखेको थिएँ, प्रधानमन्त्री नियुक्ति गर्नुभन्दा पाँच घण्टाअघि गठबन्धन भत्किएपछि, मैले त भनेको थिएँ भन्ने लागिरहेको हो ?

अस्ति भर्खरको निर्वाचनमा कसले के गर्‍यो बिर्सने हो भने जनतालाई ठूलो घात हो । छनोटलाई सीमित गर्दियौँ । आजको प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड कांग्रेसका मतदाताले रुखमा मत नहालेर हँसिया हथौडामा मत हालेर निर्वाचित भएर आएका हुन् ।

मेरो क्षेत्रमा हँसिया हथौडामा मत हाल्ने मान्छेले मलाई मत हालेकै छ । म प्रतिपक्षको जिम्मेवारी निर्वाह गर्दैगर्दा हँसिया हथौडाको मत पाएर आएको छु । उहाँले सरकारको भूमिका निर्वाह गर्दा रुखको मत पनि पाउनुभएको छ । बडो विचित्रको अवस्था आयो । यस्तो अवस्था आउँछ, त्यसैले चुनावअघि गठबन्धन गर्न हुँदैन भन्ने मेरो तर्क थियो ।

हामी एक ठाउँमा किन आयो किन भत्कियौँ ? बाहिर आएको कुरा मान्ने हो भने कांग्रेस र माओवादीवीच आलोपालोमा को पहिलो प्रधानमन्त्री बन्ने भन्ने कुराले गठबन्धन भत्कियो । त्यो कुराले गठबन्धन भत्किँन सक्ने रहेछ भने गठबन्धन गर्न हुन्थ्यो ? जनतालाई घात गर्न हुन्थ्यो ? हामी सबै दोषी हौँ ।

१५ वर्षसम्म गठबन्धन लैजानुपर्छ भन्ने कांग्रेसमा त्यस्तो नभएपछि आरोपप्रत्यारोप भइरहेको छ । अर्काको टाउकोमा अपजसको भारी बोकाउने प्रतिस्पर्धा किन ?

यसलाई दुई तरिकाले हेर्नुपर्छ । गठबन्धन गर्न हुन्न भन्ने मतको वकालत गर्ने मध्ये म पनि हुँ । पार्टीका ती बैठकमा यो कोणबाट पनि हेरौँ भनेर छलफल गरिएन । यति आक्रामक ढंगबाट प्रस्तुत भए कि पार्टी विरोधी, गठबन्धन विरोधी, पार्टीले बहुमत प्राप्त गर्न खोज्ने सम्भावनालाई रोक्न खोज्ने षड्यन्त्रलगायतका ढंगबाट व्याख्या गरियो । त्यही व्याख्याका आधारमा पार्टीले गठबन्धनको पक्षमा निर्णय गर्‍यो ।

पार्टीमा बहस, मतान्तर हुन्छ र निष्कर्षमा पुगिन्छ । त्यसलाई मानेर अघि बढ्दा औचित्यमा प्रश्न उठिसकेपछि प्रक्रियामा हामी को कहाँ थियौँ भन्ने स्वभाविक समीक्षा हुन्छ । आरोपप्रत्यारोपको भाषालाई अलग गरेर हेर्‍यौँ भने म यसलाई समीक्षा भन्छु । आजको दिनमा मैलेँ राखेका तर्कहरूलाई पार्टीको ध्यानाकर्षण गराउने काम गर्छु । किनकि यस्तो अवस्था आउँछ यसबेला हामी सम्हालिँदैनौँ भनेको एउटा कुरा भयो ।

अर्को महत्वपूर्ण कुरा पनि रहेको छ । कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यसम्पादन समितिको बैठकले निर्णय गर्‍यो, हाम्रो नेतृत्वमा सरकार बनाउन पहल गर्ने । उक्त निर्णयलाई कार्यान्वयन गर्नको लागि सभापतिजीहरू लगातार छलफलमा बस्नुभयो । तर, केन्द्रीय कार्यसम्पादनले निर्णयपछि त्यसको विपक्षमा माओवादीले सरकारको नेतृत्व गरोस् भने ठीक छ भनेर भनियो । माओवादीलाई दिन सहमति भएको मैले भनेको होइन, छलफलमा बसिरहनुभएका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलले भन्नुभएको हो । निर्णय गर्दा हाम्रो नेतृत्वमा सरकार बनाउन पहल गर्ने भन्ने अनि निर्णय कार्यान्वयन गर्ने बैठकमा अर्को छलफल गर्ने । त्यो छलफलमा बस्नुभएका रामचन्द्र पौडेलजी अर्कोे कुरा भनिराख्नुभएको छ कि प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री पहिलोपटक दिन्छु भनेकै हो, बोलेको कुरा फेर्दा मलाई धोका भयो ।

प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री दिन्छु भन्ने अधिकार कसले दियो ? केन्द्रीय कार्यसम्पादन समतिको निर्णय त कांग्रेसको नेतृत्वमा सरकार बनाउने भन्ने थियो । त्यहाँ गएर पहिलो कार्यकाल प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री बनाउँछु भन्ने अधिकार कसले दियो ? यो आफ्नो कमजोरी लुकाउन तथ्यलाई आफू अुनकुल व्याख्या गर्न थाल्यौँ । कांग्रेस केन्द्रीय कार्यसम्पादन समितिले आफ्नो नेतृत्वमा सरकार बनाउने भन्ने निर्णय त स्वभाविक गर्छ ।

औपचारिक निर्णय त्यो भयो भने पनि छलफलमा गएका नेताहरूले विभिन्न जोडकोणबाट यो सम्भावना छ कि त्यो भनेर हेर्नु स्वभाविक छ । जो ३–४ जना नेताहरूले हामी सबै सम्हाल्छौँ भनिसकेपछि नटुंगिँदा हाम्रो गल्ती कमजोरी भए सकिएनँ भन्ने कुरा कसैले नस्वीकार्ने ? कसैले नस्वीकार्ने भए म स्वीकार्छु । कोही होइन भने म हो । मेरो कारणले गर्दा गठबन्धन टुट्ने कुरा, ठूलो पार्टी भएर सरकार निर्माण गर्न नसक्ने कुरा मेरो कारणले भयो । कसै न कसैले स्वीकार्नै पर्‍यो । स्वीकारिसकेपछि तँ आजबाट दोषी भइस् भनेर छोडेर हिँड्ने होइन । समीक्षा त हुनुपर्छ कहाँ चुक्यौँ ? दोषारोपण किन भने हामी कोही पनि आफ्नो भागको जिम्मा लिन तयार छैनौँ । केन्द्रीय कार्यसमिति बैठकमा समीक्षा होला ।

यदि माओवादीबाट पहिलो खेपको प्रधानमन्त्री बनाइएको भए 'प्रचण्डको पुच्छर बनेर जाने ? पार्टी नेतृत्व पनि सुम्पिए हुन्छ' भन्ने तर्क तपाईंहरूको हुन्थ्यो भन्ने कुरा पदाधिकारीहरूबाटै आइरहेको छ नि ।

यो अराजनीतिक र आधारहीन कुरा भयो । कांग्रेसभित्र एउटा रोग छ कि कांग्रेसको हितको लागि मलाई मात्रै चिन्ता छ पार्टीभित्र कसैलाई पनि चिन्ता छैन भन्ने ठान्ने । म गठबन्धनका पक्षमा थिइनँ । अब एकल बहुमत पुग्दैन । पार्टी नेतृत्वले हाम्रो नेतृत्वमा सरकार बनाउन सकेनौँ समस्यामा पर्‍यौँ, माओवादीलाई बोकेनौँ भने एमालेसँग मिलेर अर्को गठबन्धन बनाउँछ के गर्ने भनेको भए, त्यो बेला केन्द्रीय कार्यसम्पादन बोलाएको भए, बैठकले के भन्थ्यो ? प्रतिपक्षमा बस्छौँ वा सरकारको नेतृत्व छाड्दैनौँ भनेको भए सिंगो पार्टीले स्वामित्व लिन्थ्यो । हामी सिद्धान्तको लागि अडियौँ भन्ने हुन्थ्यो । हामीले त्यसो गर्‍यौँ ? गरेनौँ ।

पटक पटक सार्वजनिक मञ्चमा भनिरहेको छु— गठबन्धनमा धोका पाइन्छ । शीर्ष तहका २–३ जना नेता बसेर प्रचण्डलाई हुन्छ भन्दियौँ अनि हुन्छ भनेको दुई दिनपछि हुन्न भन्दियौँ । एमालेसँग संवाद गर्‍यौँ, पार्टीको निर्णय मान्ने हो भने त्यो अधिकार कसले दिएको थियो ? हाम्रो पार्टीका नेताहरू एमालेसँग वैकल्पिक गठबन्धनको लागि संवादमा किन गएको ? कार्यसम्पादन समितिले कुनै अधिकार दिएको थिएन।

सबैलाई भित्र के भएको भन्ने कुरा थाहा छ । लुकेको केही छैन । हामी सबैको कमजोरी भयो । जिम्मा लिने, आत्मालोचना गर्नेतर्फ नलागेर केन्द्रीय कार्यसम्पादन समितिको निर्णय मानेर काम गर्दा यो भयो भन्छौँ । अरुलाई ढाँट्न सकिएला त्यो बैठकमा बसेकालाई सबै कुरा थाहा छ ।

तपाईंको आलोचना नेतृत्व तहबाटै भइरहेको छ । तपाईं पनि प्रतिरक्षा गर्दै हुनुहुन्छ । विशेषगरी बालुवाटारको तत्कालीन किचन क्याबिनेटले तपाईंको आलोचना बढी गरेको सुनिन्छ । किन त्यसरी दुश्मनी नै बढेको हो ?

मैले संसदीय दलको नेतामा प्रतिस्पर्धा गरेँ । महाधिवेशनमा पनि नयाँ नेतृत्व भनेर शेखर कोइरालालाई अघि सारेर काम गरेको हो । पार्टीभित्रबाट प्रतिस्पर्धा गरेर नेतृत्व गर्ने पद्दति बसालेको हुनाले यी कुराहरू स्वाभाविक हो । मेरो पोजिसन त्यही हो । मैले संसदीय दलको नेता बन्न खोजेकै हो ।

सभापति शेखर कोइरालालाई बनाउन खोजेकै हो । मेरो दुवै प्रयत्न सफल भएको भए उहाँ आजको पार्टी सभापति हुनुहुन्थ्यो । दलको नेता पनि हुनुहुन्थ्यो । त्यसो भएकाले सभापतिजीका वरिपरि बस्नेहरूले निजी सन्दर्भको रूपमा हेर्नुभयो । सभापतिले बरू यो कुरा सहजताकासाथ लिनुहुन्छ । वरपर रहेकाले भक्ति देखाउन, लाभ लिन अनावश्यक विषयमा टिकाटिप्पणी गर्ने सनसनीपूर्ण बनाउने गर्छन् । सभापति र मेरोबीचमा कुरा ठीक रूपमा भइराखेको छ । यो आ–आफ्नो कुरा होला ।

पार्टीभत्रैबाट तपाईमाथि आरोप लागेको छ कि, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछानेसँग निकटतामात्र होइन, चुनावी सहकार्यको मुद्दामा । पार्टीभत्रैबाट तपाईंलाई घण्टी कांग्रेस पनि भन्छन् नि ?

यो प्रश्नको उत्तर त्यतिबेला दिने हो जतिबेला मैले थाहा पाउनुपर्‍यो कि आरोप कसले लगाएको हो । सडकमा कसले के भन्छ त्यो कुरामा उत्तर दिँदै हिँड्ने कुरा भएन । अनौपचारिक भनेको कुरामा उत्तर किन दिनुपर्‍यो ? काठमाडौं महानगरको मेयरमा बालेन शाह जितिसकेपछि कांग्रेसका साथीहरूले कसरी मत ल्याएर जित्यो ? पक्कै पनि यहाँ मेरो नाम राखेर सहयोग गरे होलान् भन्थे । एउटा चरण याद गर्नुभयो भने त्यो अफवाह भयो । त्यो बेला भनेको थिएँ हामी समाजमाथिको परिवर्तन बुझिरहेका छैनौँ । मतदाताको मनोविज्ञान बुझिरहेका छैनौँ ।

स्थानीय तहको निर्वाचनअघि पनि पार्टीको बैठकमा मैले यो कुरा राखेको थिएँ । युवा मतदातालाई बदलावको ठूलो भोक छ । त्यसलाई अनजरअन्दाज गर्‍यौँ । त्यसपछि नयाँ घटनाक्रम आयो । अझै पनि सोसाइटीले कांग्रेसबाट के अपेक्षा गरेको छ ? राजनीतिक दलबाट के अपेक्षा गरेको छ ? नेतृत्वबाट के अपेक्षा गरेको छ ? लाखौँ मान्छेहरू कांग्रेस छाडेर किन गए ? सबै कुरा किन भयो भन्ने तर्फ नलागेर आज अमुक कथा रचेर त्यसभित्र दोषारोपण गरेर मतदातालाई अझै हेप्ने काम गर्‍याैँ भने थप क्षतिमात्र बेहोर्नुपर्छ ।

स्थानीय निर्वाचनदेखि आम निर्वाचनसम्म ६–७ लाख मत गुमाएका छौँ । हामी गठबन्धन हुँदै गर्दाको पहिलो पार्टी हौँ, एक्लै लडेर होइन । यो बिर्सन हुँदैन । मत गुमाउने अवस्थातिर नजाने विषयान्तर गर्ने निजी विचारलाई स्थापित गर्न घटनाहरूलाई तोडमोड गरिरहे थप क्षतिमात्र हुन्छ । सच्चिने र सच्याउने अझै समय छ । समीक्षा गर्ने समय पनि बाँकी रहेको छ ।

संसदीय दलमा तपाईंको मत भएकोभन्दा बढी आयो भन्ने संस्थापन पक्षका नेताको विश्लेषण छ । फेरि भएको भन्दा कम आएको इतर पक्षको टिप्पणी छ । हिसाब कहाँ बिग्रेकाे ?

कुनै अमुक साथीलाई भोट कम आओस् भन्ने लाग्यो होला, त्यो उहाँको कोणको कुरा हो । मैले नकार्न मिल्दैन । मेरो लागि अनपेक्षित भयो भनेर सो समयमा नै भनेको थिए । प्रतिस्पर्धामा उत्रेको उम्मेदवारलाई जित्छु भन्ने लाग्छ । माहाैल बनाउँछु भन्ने थियो । कम्तीमा ८–१० मत अझै बढी ल्याउँछु भन्ने थियो ।

समूहको आधार थियो, सांसदहरूले मतदातासमक्ष गरेको वाचाहरू थिए । यसमा अकिड्न चाहन्न । मलाई अड्किएर फाइदा छैन । मलाई कसैले कुनचाहिँ २५ ले भोट हालेको भनेर सोध्यो भने कुन २५ भन्ने ? प्रत्येक मान्छे हो भनेर गन्छु । सभापतिज्यू र उहाँका प्रस्तावक र समर्थक बाहेक सबै भन्छु ।

कांग्रेसभित्र पुस्तान्तरण रुचाइएन भन्ने भाष्य पनि स्थापित हुन खोजेको छ । गगन, विश्व र प्रदीप एकै ठाउँमा आउँदा सन्देश र संकेत दियो । तर, नतिजा दिएन नि ?

कांग्रेसको महाधिवेशनमा गगन र विश्व रुचाइएको हो । म एक समूहबाट लडेँ । विश्वप्रकाश शर्मा अर्को समूहबाट लड्नुभयो । हामीप्रति गरेको विश्वासलाई कसरी हेर्ने ? कांग्रेसभित्र नेतृत्व परिवर्तन गर्ने पक्षमा पार्टीभित्र ठूलो जनमत छ । संसदीय दलभित्रको निर्वाचनमा अपेक्षाकृत प्रकट भएन । मैले थप विश्वास जित्नुपर्ने होला । सच्याउनुपर्ने होला । मेरो पनि कमजोरी पक्कै छन् । म सम्हाल्छु भन्ने विश्वास दिन सकिनँ होला ।

संघीय संसदमा तपाईंको हिम्मतले लोकतान्त्रिक अभ्यास गरे पनि संस्थापन इतरसमूहले सातवटै प्रदेशमा संसदीय चुनावमा उम्मेदवार उठाउन सकेन नि ?

संघीय संसद्को संसदीय दलको निर्वाचन अनपेक्षित भयो । अर्को, गठबन्धन टुट्यो । त्यसपछि प्रदेशमा प्रतिनिधित्व गर्ने साथीहरूको के राय भयो भने सरकार हाम्रो बन्ने छैन । हाम्रो आफ्नो समूह छ, पोजिसन छ भन्नको लागि लड्ने कुराको अर्थ छैन भन्ने भयो । लुम्बिनीमा छलफल भयो सर्वसम्मत गरौँ यसै पनि प्रतिपक्ष भन्ने भयो । कर्णालीमा त्यस्तै भयो ।

सुदूरपश्चिममा हामी लड्ने अवस्थामा पनि थिएनौँ । टिकट वितरणमै डोजर लगाएको स्थिति थियो । देवानसिंह बिष्ट लगायतका केही साथीहरू हुनुहुन्थ्यो पहिला लड्न चाहनुहुन्थ्यो । तर, परिस्थिति छैन प्रतिपक्षमा बस्ने लड्न पर्दैन भन्ने भयो । प्रदेश १ र गण्डकीमा लड्नुभयो । हामीले प्रदेशलाई नै छोडिदिएको तपाईंहरू निर्णय गर्नुस् भनेर । साथीहरूले त्यसैअनुसार निर्णय गर्नुभयो ।

महामन्त्री भए पनि तपाईंमाथि अहिले राजनीतिक परिपक्कता नदेखिएको आरोप लाग्न थालेको छ नि ?

महामन्त्रीको भूमिका, हस्तक्षेप अझै बढ्नुपर्छ सम्हाल्नुपर्छ भन्ने कुरालाई र आलोचनात्मक रूपमा भनेको कुरालाई सकारात्मक रूपमा लिन्छु । कतिपय सच्याउनुपर्नेछ, त्यो सच्याउन तयार छु । महामन्त्रीको भूमिका अझै बढोस्, काम प्रभावकारी ढंगले बढोस् भन्ने सबैको चाहना भएपछि साँच्चिकै बढाईहाल्छु ।

मैले हस्तक्षेप गर्दै जानपर्‍यो । निर्णय पनि गर्दै जानपर्‍यो । मैले हस्तक्षेप बढाएर निर्णय बढाउँदै गर्दा महामन्त्री भएर आफ्नो सीमाभन्दा बाहिर आयो अथवा आवश्यकताभन्दा बढी हस्तक्षेप भयो भनेर ती साथीहरूबाट सुन्न नपरोस् भन्ने मेरो कामना हो ।

एक वर्षको अनुभव पनि भयो । निर्णायक नै महामन्त्री बन्नुपर्‍यो भनेपछि अब गर्छु नि । केन्द्रीय कार्यालयलाई थप प्रभावकारी बनाउँदै निर्णय कार्यान्वयन गराउने सन्दर्भमा निर्णायक हुँदै गएको कुरा साथीहरूले सकारात्मक लिनुहुन्छ भन्ने अपेक्षा छ ।

विधानले महामन्त्रीलाई सीमित अधिकार दिएको छ । एकल नेतृत्व शैलीको अधिकार सभापतिलाई छ । तपाई चाहिँ कार्यकारीजस्तो पनि बन्न खोज्नुहुन्छ रे नि त ?

सबै कुरा विधान होइन । विधानले के परिकल्पना गरेको हुन्छ त्यही कुरा संस्था संगठनले आफ्नो भूमिका निर्वाह गरिरहेका हुन्छन् । हरेक संगठनमा सभापति, पदाधिकारीले आ–आफ्नो भूमिका निर्वाह गरिरहेको मान्ने हो । अहिले काम गर्दा महामन्त्रीले पाएको भूमिका धेरै हो । अघिल्लो कार्य सम्पादन समिति बैठकमा पनि त्यो प्रस्तुत गरेको थिएँ । भ्रातृ, शुभेच्छुक संस्था, विभागको पूर्णता दिनुपर्नेछ त्यो शतप्रतिशत सभापतिबाट सुरु हुन्छ ।

कांग्रेसको विधानले संगठनलाई पूर्णता दिने सन्दर्भमा जबसम्म भएजति संगठनलाई सभापतिको हातबाट पूर्णता दिने काम प्रारम्भ हुँदैन, तबसम्म अगाडि नै बढ्दैन । शुभेच्छुकलाई पूर्णता दिने काम सभापतिले गर्नुहुन्छ भनेर निर्णय गरेको छ । पार्टीको बैठकको निर्णय हो यो । सभापतिले विभाग बनाउँदै बनाउनुभएन । सभापतिबाट प्रारम्भ नभई अघि बढ्ने कुरा छ क्रियाशील सदस्यता, जुन अघि बढाइसकेँ । दुईमध्ये एक महामन्त्रीले पाउनुपर्ने मैले पाएँ ।

सभापतिलाई निर्णय गर्न ढिला भयो भन्न त मिल्ला नि ?

सभापतिलाई विधानले यति दिनभित्र बनाउनुपर्ने किन बनाउनुभएन भनेर चिट्ठी काट्ने हदमा जानु भएन । अपेक्षित कुरा चाहिँ सभापतिले आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्नुहुन्छ । त्यो पूरा गरेपछि कार्यान्वयन गर्न महामन्त्री लाग्छ अनि नतिजा आउँछ भन्ने हो । संगठन चलायमान बनाउनेलाई थप दबाब दिनुस् भन्दा सकारात्मक रूपमा लिन्छु । सही कुरा हो । विधानले सबै कुरा कहाँबाट सुरु गर्ने भनिरहँदा त्यसलाई अनदेखा गर्ने कुरा आग्रहपूर्ण भयो ।

कांग्रेसले भ्रातृ संस्थालाई कहिले पूर्णता दिन्छ होला ?

हामी माघ महिनाभित्रमा सम्पूर्ण भ्रातृ संस्थाहरू, जुन बनेको छैन त्यसको नेतृत्व छान्ने र बनेको समितिलाई पूर्णता दिनका लागि उनीहरूको क्यालेण्डरसम्म बनाइदिने काम गर्छौं । भ्रातृ र शुभेच्छुक संगठनहरूले यो बाटो समात्छन् र सबै विभागहरूले माघभित्रमा पूर्णता दिन्छन् । सबै कुरा अघि भनेजस्तै सभापतिकोमा आएर अड्किन्छ ।

तपाईंलाई कांग्रेसको विधानले दिएको अधिकारप्रति सन्तुष्ट हो ?

हाम्रो विधानमा जसलाई जे भनिएको छ त्यो अनुसारको काम गर्‍यो भने यसबाट धेरै कुरा गर्न सकिन्छ ।

महाधिवेशनको मतपरिणाम आइनसक्दै सानेपामा नारा थियो ‘कांग्रेसभित्र क्रान्ति, गगन विश्व महामन्त्री’ तर अहिले त्यो संकेत र सन्देश दुवै देखिएन नि ?

अधिवेशन पछाडि घर–घर जाऔँ कांग्रेस बनाऔँ भन्ने अभियान सुरु गर्‍यौँ । दुई महामन्त्रीको सोच थियो त्यो । कांग्रेससँग ३०–३२ प्रतिशत मत छ । दुई निर्वाचनमा गएर ७–८ लाख मत कांग्रेसको बढाउनुपर्छ र ४० लाख मतसहित पहिलो पार्टी बनाउनुपर्छ भन्ने थियो ।

हामी त्यसमा काम गर्न चाहन्थ्यौँ र हामी उपयुक्त मान्छे पनि थियौँ । यो कांग्रेसको आलोचना गर्नेले पनि मान्छन् । नयाँ मतदाता यिनीहरूले ल्याउन सक्छन् भनेर सबैले मानेकै हो । त्यो लाइन पार्टीले लिएको भए सबैभन्दा उपयुक्त पात्रहरू हामी लगायत दर्जनौँ युवा जमात हुने थियो ।

०६२/६३ सालको आन्दोलनमा लागेका युवाहरू सबैभन्दा बढी काम लागेका हुन्थ्यौँ । ससद्‌भित्र ठूलो समस्याको रूपमा अमेरिकी सहायता परियोजना एमसीसी थियो । यो विषयमा पार्टी रक्षात्मक थियो । त्यसलाई सुरक्षित ढंगले अवतरण गराउने बेलामा यी कामहरूमा हात हाल्यौँ ।

तपाईंको कुरा सुन्दा केही गर्‍याैँ भन्ने आशय नै देखियो । तर, सभापतिको राजनीतिक लाइनका कार्यान्वयनकर्ता बाहेक त हुन सक्नुभएन नि ?

एक वर्षको हाम्रो समय कहाँ गयो ? गठबन्धनमा कसलाई कहाँ दिने भनेर विधिविधान मिचेर विधान ‘सिज’ गरेर लाग्यौँ । यो हाम्रो राजनीतिक लाइन हो त ? घर घर जाऔँ, कांग्रेस बनाऔँ भनेको बेला कार्यकर्ता तहमा उत्साह आएको थियो । यदि कांग्रेसले एक्लाएक्लै चुनाव लड्ने भनेर लागेको थियो र हामी ७–८ लाख मत बढाउन लागेका थियौँ भने के हुन्थ्यो नतिजा ? त्यो बेला पार्टीलाइ क्षति भएको भए विश्वप्रकाश हामी लगायतले जिम्मा लिनुपर्‍थ्याे ।

हाम्रो राजनीतिक लाइनले क्षति व्यहोरेको हुन्थ्यो । पार्टीको लाइन सभापतिजीको भयो, त्यो लाइनमा मद्दत गर्ने भूमिका हाम्रो रह्यो । मद्दत गर्ने कुरामा तरिका पुगेन म मान्छु । छलफल पुगेन, समीक्षा पुगेन होला । राजनीतिक लाइन सभापतिको हुने त्यो लाइनले प्राप्त गर्न नसकेको उपलब्धिको दोष चाहिँ मैले बोक्नुपर्ने यो पनि न्यायोचित नहोला ।

आउँदो १५औँ महाधिवेशनमा शेखर कोइरालालाई सभापतिको उम्मेदवार बनाउने अनि अहिले तपाईं संसदीय दलको उम्मेदवार हुने भनेर सहमति भएको हो ?

कांग्रेसको १४औँ महाधिवेशनमा शेखर कोइरालाको नेतृत्वमा लडेर आयौँ । अहिले उहाँकै नेतृत्वमा बसेर काम गरिरहेका छौँ । उहाँको नेतृत्वमा अधिवेशनमा गएर काम गर्नुपर्ने परिस्थिति बन्न पनि सक्छ । लामो समय बाँकी छ । त्यसमा तयार हुने कुरा असम्भव होइन । हामी भर्खरै अधिवेशन सकाएर निर्वाचन सकाउँदैछौँ ।

यो बाँकी समयमा काम गर्नुपर्नेछ । १५औँ महाधिवेशनमा सभापतिको कुरै छोड्दिनुस्, पार्टीको साधारण सदस्य भएर पनि बस्नुपर्छ भन्ने अवस्थाको लागि पनि तयार छु । मुख्य कुरा साथीहरूको आत्मबल गिरेको अवस्था छ । महामन्त्रीको रूपमा आफूले गर्नुपर्ने कामको भूमिकालाई सफल कसरी बनाउने र तल्लो तहबाटै साथीहरूको गिरेको मनोबललाई कसरी माथि उठाउने त्यो काममा केन्द्रीत गरौँ न । पछि त जे परिस्थिति आऊला त्यो अनुसार निर्णय गरौँला ।

अस्ति चुनावमा गठबन्धनलाई भोट हालेन भन्दै पार्टीले धेरै नेता कार्यकर्तालाई कारबाही गर्‍यो । अब त गठबन्धन पनि रहेन। कारबाही फिर्ता हुन्छ ?

पार्टीभित्र छलफल हुन्छ । अहिलेसम्म पार्टीको अनुशासन समितिका नेताले भनिराख्नुभएको कुरा नाजायज भएन । पार्टीको खिलाफमा जानेलाई कारबाही गर्ने कुरा त पार्टीको विधि विधानकै कुरा भयो । पार्टीको निर्णयविरुद्धमा जानुभएको अवस्था बन्यो ।

राजनीतिक अवस्था जसरी बदलियो र गठबन्धनको औचित्य नरहेको अवस्थामा त्यही घटनामा अड्किएर हिजो बनाएको मतलाई निरन्तरता दिनुपर्ने कुनै पनि कारण म देख्दिनँ । नयाँ परिस्थिति र परिवेशमा गइसक्यौँ । साथीहरूको गिरेको मनोवल उठाउनु छ । छाडेर गएका साथीहरूलाई फर्काउनुपर्नेछ । गठबन्धन गर्दा रिसाएका मतदातालाई गल्ती भयो भन्नुछ । सुरुवात त ती साथीबाट गर्नुपर्छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, पुस २६, २०७९ ०६:११