किन छोटो लुगा लगाउँछन् महिला ?

A+ A A-

तापक्रमको डिग्री झर्दै गएको छ । पुस/माघ नै त हो जाडो महिना । चिसो मौसममा तातो कफीको साथ कसलाई मन पर्दैन होला र ? हामी क्याफेमा थियौँ । हामी केही महिला र केही पुरुष साथी कफीसँगै विभिन्न विषयमा कुराकानी गरिरहेका थियौँ । क्याफेकै अर्को कुनामा यस्तै २०-२२ वर्षका युवतीहरूको समूह थियो । उनीहरू सबै आधुनिक भनिने पहिरनमा थिए । काठमाडौंको आजभोलिको जाडोमा उनीहरू वान पिस ड्रेस, स्कर्ट, क्लिभलेज देखिने टप्सहरूमा थिए । मेरो मात्र होइन, सबैको आँखा गयो । 'किन छोटो लुगा लगाउँछन् महिला ? केटीहरू हट देखिन चाहनुको कारण के हो ?,' एक पुरुष साथीले प्रश्न गरिहाले । सुरुमा त मैले आफ्नै पाराले हलुका रूपमा उत्तर दिए, 'लगाउन मन लागेर ।'

उनलाई त्यत्ति नै बेला प्रतिप्रश्नचाहिँ गरेँ, 'किन यस्तो प्रश्न ?' हामी भेट हुँदा सामान्यतया यस्ता समसामयिक विषयमा कुराकानी गर्छौं । कहिले राजनीतिक संस्कारका कुरा, कहिले समाज त कहिले हाम्रा परम्परा, कहिले इतिहास त कहिले विश्व घटनाहरूबारे गफिन्छौँ ।

उनले मेरो उत्तर सुनेपछि भने, 'होइन, मैले आममहिलाहरूको (केटी) धारणा के रहेछ भनेर बुझ्न खोजेको ।' 'यसको गर्ल अप्रोचेस के हो ? के मैले अघि भनेकैजस्तो हो ? या अरु कुनै जैविक वा मनोवैज्ञानिक कारणहरू हुन सक्छन् ?,' उनले फेरि प्रश्न तेर्स्याए । यद्यपि म आफू उतिसारो छोटो लुगा लगाउँदिनँ । सहज महसुस नगरेका कारण या भनौँ, उमेरले पनि होला । फेरि जाडोमा मलाई गम्म लुगा लगाएर हिँड्न मन पर्छ । त्यसपछि भने म सोच्न बाध्य भएँ । त्यहाँ उनलाई भनेका उत्तर यहाँ उल्लेख नगरी महिलाको छोटो पहिरन र हाम्रो समाजको दृष्टिकोण वास्तवमै के हो त भन्ने विषय केलाउने प्रयास गरिएको छ ।

शरीरभरि कपाल भएको मानव जातिको उत्पत्तिको समय उसलाई लुगाको आवश्यकता परेन । त्यसपछिको विकासक्रमको लामो कालखण्डसम्ममा पनि मानिसलाई शरीर ढाक्न कपडा लगाउनुपर्छ भन्ने ज्ञान नै थिएन । अमेरिकाको युनिभर्सिटी अफ फ्लोरिडाको वेबसाइटमा मानिसले आजभन्दा १ लाख ७० हजार वर्षअगाडिबाट लुगा लगाउन थालेको हो भन्ने उल्लेख छ । एक स्थानबाट अर्को स्थान चहारिरहने घुमन्ते मानव १ लाख वर्षअगाडि जाडो भूभागमा बसाइँ सर्न थाल्यो । तर, उसले त्योभन्दा ७० हजार वर्षअगाडिबाटै लुगा लगाउन थालेको बुझिन्छ । यो तथ्य, मानिसको लुगामा पाइने जुम्राको डीएनए परीक्षणबाट पत्ता लागेको हो । त्यतिबेला सबै महिला र पुरुष सामान्य तापक्रम भएको ठाउँमा लाज मात्रै ढाक्ने गरी कपडा लगाउँथे, चाहे त्यो जेसुकैको होस् । मानवजातिको विकासक्रमसँगै समूहमा बस्ने, परिवार, घर, सम्पत्तिको सोच विकास भयो । त्यो क्रममा खानेकुरा जोहो गर्ने काममा पुरुषहरू सहभागी हुने र महिलाले बालबच्चाको हेरचाह गर्न सुरु गरे । त्यसबेला आमा वा महिलाको नेतृत्वमा परिवार चल्थ्यो भनिन्छ ।

सुरुवातमा आमाको कमान्डमा चलेको परिवारको लगाम शताब्दीयता बाउको हातमा आइसकेको छ । र, हामीले यसलाई पितृसत्ता भनेर परिभाषित गर्छौं । हो, त्यही पितृसत्ताका एक पुरुष सदस्यले तेर्स्याएको महिलाको शरीरमा लगाइएको कपडाको आयातनको अन्तरकुन्तर खोतल्दैछु म । समय र समाज फेरिएको छ । आज हामी सन् २०२२ मा छौँ र यो बहस केटीहरूले लगाउने छोटा लुगामा केन्द्रित छ ।

नेपाल आएका पहिलो विदेशी नागरिक स्वीस भूगर्भशास्त्री टोनी हेगनले सन् १९५० ताका नेपालीहरूका बारेमा, विचरा ३५ वर्ष औसत आयु भएका नेपालीहरूसँग आफ्नो शरीर पूरै ढाक्ने लुगासमेत नहुने रहेछ भनेर लेखेका थिए । आजको समय उही होइन । अहिले नेपालीलाई पनि लुगा फगत आवश्यकता मात्रै रहेन । अब यो आधुनिकताको द्योतक । अपडेटेड जमात । युवा पुस्ता । संसारको ट्रेन्डले यसलाई प्रभावित गर्न थालिसकेको छ । केटीहरूको कपडा छोटो हुनु र पुरुषहरू स्त्रीप्रति आकर्षित हुनुमा कुनै तादात्म्यता छ र ? महिलाको छोटो पहिरनका कारण बलात्कारका घटना हुन्छन् भन्ने भाष्य कसले, कहिलेबाट र कसरी निर्माण भयो ? बलात्कार हुनुका पछाडि धेरै कारणहरू हुन सक्छन् । यसलाई कुनै एउटा सिद्धान्तमा व्याख्या गर्नु यसको बहुआयामिक पाटो नबुझ्नु हो ।

वायोलोजिकल्ली फरक रूपमा जन्मिएका महिला र पुरुषको अंग मात्र होइन, चाहना र सोच नै फरक छन् । मलाई राम्रो बनेर हिँड्न मन लाग्छ, म हिँड्छु । अर्की मेरै उमेरकी महिलालाई खासै त्यसप्रति चासो नहुन सक्छ । यी दुवै आफ्ना लागि र नितान्त व्यक्तिगत रोजाइ हुन्, होइन र ?

यसबीचमा मैले मेरा नजिकका केटी साथी र केही बहिनीहरू जो छोटो लुगा लगाउन मन पराउँछन्, उनीहरूलाई सोधे । उत्तर थियो– मलाई सजिलो महसुस हुन्छ । म फेसनेबल फिल गर्छु । मेरो फ्रिडम हो । मलाई रमाइलो लाग्छ । बिहे भोजहरूमा महिला दिदीबहिनीहरूले पछाडि ढाड ह्वाङ्गै किन गरे भनेर पनि प्रश्न गर्ने गरिन्छ । उनीहरूबाट पनि आफ्नै रमाइलो र सन्तुष्टिका लागि त्यस्ता पहिरन लगाउने गरेको उत्तर पाइन्छ । यस्ता पहिरन कहीँ कतै पुरुषलाई आकर्षित गर्ने मनसायले नभएको स्पष्ट हुन जरुरी छ ।

विश्वव्यापीकरणले विश्वलाई एक ठाउँमा ल्याएको छ । इन्टरनेटको विकासले विश्वका हर सूचना मान्छेका हातहातमा छ । चर्चित अमेरिकी अभिनेत्री स्कारलेट जोहान्सोन २०२३ मा आउन लागेको उनको चलचित्र एस्टेरोइड सिटीमा कस्तो पहिरनमा देखिँदैछिन् । २०२२ को कान्स फिल्म फेस्टिबलको रेड कार्पेटमा कुन सेलेब्रिटीले कति महँगो पहिरन लगाए । अफगानिस्तानको तालिबान सरकारले महिलाका लागि कस्तो 'ड्रेस कोड' बनायो भन्ने कुरा म मेरो बेडरुममा बसेर थाहा पाउन सक्छु । अहिले संसारभरका सबै कुराहरू एकआपसमा साटासाट गर्न, हेर्न, बुझ्न र त्यसलाई अनुसरण गर्न कति पनि बेर लाग्दैन । त्यसै कारण पनि अहिलेको युवापुस्ता संसारभरको फेसन ट्रेण्डमा देखिन सक्छन् । यो सामाजिकीकरणको एउटा पाटो हो र मानव समाज विकासको अभिन्न अंग पनि ।

महिलालाई सजिलो लाग्नु, आधुनिक महसुस गर्नु, उसले आफ्नो स्वतन्त्रता प्रयोग गर्नु, कसरी पुरुषलाई उत्तेजित पार्नु वा उत्तेजित हुन वातावरण बनाउने कारण बन्न पुग्यो । वायोलोजिकल्ली फरक रूपमा जन्मिएका महिला र पुरुषको अंग मात्र होइन, चाहना र सोच नै फरक छन् । मलाई राम्रो बनेर हिँड्न मन लाग्छ, म हिँड्छु । अर्की मेरै उमेरकी महिलालाई खासै त्यसप्रति चासो नहुन सक्छ । यी दुवै आफ्ना लागि र नितान्त व्यक्तिगत रोजाइ हुन्, होइन र ?

महिला प्राकृतिक रूपमा स्वभावैले शृङ्गार गर्न मन पराउने, राम्रो देखिन मन लाग्ने, चिटिक्क परेर हिँड्न मनपराउने हुन्छन् । कपाल पाल्ने, नङ पालेर नेल पोलिस लगाउने, अहिले त झन् नेल आर्ट गर्ने गर्छन् । साना नानीले समेत हजुरआमा, आमा, दिदी वा आफूभन्दा ठूलाको शृङ्गारको सामान लगाउन रहर गर्ने हुन्छन् । जुन कुरा सोही उमेरका छोराले गरेको देखिन्न ।

सन् १८८० यता पुरुषहरूले महिलालाई भन्दै आएको 'हट' शब्दको अर्थ यौनको दृष्टिकोणले आकर्षक भन्ने हुन्छ । महिलाको अस्तित्व र अस्मितालाई पुरुषको आवेगसँग जोडेर किन हेर्ने ? केटी मान्छेले आफूसुहाउँदो पहिरन लगाउँदा केटाहरूलाई केटी हट लाग्नु, राम्री लाग्नु, त्यो पनि केटाहरूको आफ्नो बुझाइ हो । जुन व्यक्तिपिच्छे फरक हुन सक्छ । एक महिला भएकाले मैले कुनै बेला, उमेरमा छोटो लुगा लगाएकी छु । तर, मैले छोटो पहिरनले केटाको ध्यान खिच्न, इम्प्रेस गर्न भनेर कहिल्यै लगाइनँ ।

हट देखिन्छु भन्ने सोचेर गरिनँ, र कसैले गर्दैन पनि । अनि हाम्रो समाजका पुरुषले भने किन कसरी यस्तो सोचको विकास गरे ? महिलाले लगाउने, खाने, हिँड्ने कुरालाई पुरुष मानसिकताबाट हेरेर कहिलेसम्म छोटो लुगाले नारी गुणवान् हुन्नन् भन्ने भाष्य जीवित राख्ने ? के महिलाले सहनशिला सुशिला नै बनिरहनुपर्ने ? महिलालाई उसको पहिरनले दिएको आत्मविश्वास र स्वतन्त्रलाई समेत पुरुष मनोभाव वा नजरबाट मात्रै हेरिरहने ? जो जे छ, त्यसैमा रम्न, जस्तो बन्न चाहन्छ बन्न र जे गर्न मन लाग्छ गर्न पाउनु आधारभूत मानवअधिकारभित्र पर्ने कुरा हो । केटी वा महिलालाई उसकै रोजाइ, उसकै खुसी र उसकै अस्तित्वमा जस्तो छ, त्यस्तै स्वीकार्न अब पुरुष मानसिकता बदल्ने बेला भएन र ? बन्द गरौँ यस्ता नकारात्मक सोच ।

लेखक ग्यालेक्सी फोर-के टेलिभिजनमा कार्यरत छिन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस १४, २०७९ १४:११