क्यानले सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई लिग बेच्नु नै गलत

A+ A A-

नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) ले भारतीय कम्पनी सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई नेपाल टी–२० लिग बेच्नु नै गलत थियो । जसका कारण अहिले नेपाल टी–२० लिगमा विवाद मात्रै होइन, शंकाहरू पनि उब्जिएका छन् ।

अहिले टीयू क्रिकेट मैदानमा नेपाल टी–२० क्रिकेट लिग जारी छ । तर, लिग हुँदा पनि चिन्तैचिन्तामा छन् क्रिकेटका शुभचिन्तकहरू । नेपाल टी–२० लिगमा सट्टेबाजदेखि, म्याच फिक्सिङ र आर्थिक चलखेलका कुराहरू आइरहेका छन् ।

आम्दानीसँगै नेपाली क्रिकेटको स्तर उकास्ने यो फ्रेन्चाइज लिग राम्रो प्लेटफर्म थियो । तर, क्यानको गलत निर्णयले नेपाल टी–२० लिग भारतीय कम्पनी सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई सुम्पियो । जसका कारण अहिले एकपछि अर्को विवाद र आशंका उब्जिएको छ ।

पटकपटक सारेर आयोजना भइरहेको लिगको रौनक नै छैन । दर्शक नै क्रिकेटको सम्पत्ति हो । ईपीएल हुँदा भरिभराउ हुने टीयू मैदान सुनसान छ । यसपछिको कारण के त ? न क्यानले खोजL गर्‍यो, न भारतीय कम्पनीले ।

सट्टेबाजी खुल्ला हो ?

सट्टेबाजको चंगुलमा नेपाल टी–२० लिग परेका आरोपहरू आउन थालिसकेको छ । मुख्य स्पोन्सर वान एक्स ब्याट रहेको छ । टिमको स्पोन्सरमा डाफा न्युज रहेको छ । एउटै स्पोन्सरले एकै लिगका दुई क्लबलाई कसरी स्पोन्सर गर्न सक्छ ?

न नियम छ, न आचारसंहिता । टिमको मालिक स्पष्ट रूपमा खुलाइएको छैन । क्यानकै एक सदस्य सट्टेबाज भइरहेको र त्यसका लागि फिक्सिङसमेत हुन सक्ने बताउँछन् । ‘वान एक्स ब्याटलाई मुख्य प्रायोजक बनायो । जुनचाहिँ वान एक्स बिट र वान एक्स ब्याटमा फरक केही पनि होइन । एउटै हो ।’

वान एक्स बिट बेटिङ कम्पनी हो । जसले सट्टेबाजी कारोबार गर्छ । नेपालमा सट्टेबाजी प्रतिबन्ध छ । यता, क्यानका कार्यकारी सदस्य ऋषिराम गौतम भन्छन्, 'प्रायोजक बेटिङ कम्पनी छ । बेटिङका लागि भनेर समाचारहरू आइरहेका छन् । बेटिङ नम्बर आइरहेको छ । योचाहिँ नेपाली क्रिकेटका लागि दुर्भाग्य भन्छु ।’

यता, अध्यक्ष चतुरबहादुर चन्द भने कुनै पनि हालतमा सट्टेबाजी नहुने दाबी गर्छन् । ‘नेपाल सरकार, नेपाल प्रहरीको अनुसन्धान ब्युरो, आईसीसीको एन्टी करप्सनसहितको एउटा टिम छ । अब बेटिङको त आफ्नो ठाउँमा होला । चोरी छिपी गर्छ होला । तर, म्याच फिक्सिङको कहीँ कतै आशंका छ भने त्यसलाई हामी छोड्दैनौँ,’ अध्यक्ष चन्द थप्छन्, ‘नेपालमा बेटिङ र म्याच फिक्सिङ गरेको छ भनेर कसैले भन्छन् भने ती नेपालमा क्रिकेटलाई बदनाम गर्न, ध्वस्त बनाउन लागेका मान्छे हुन् ।’

सम्झौताअनुसार एक महिनाअघि नै क्यानको खातामा पैसा आइसक्नुपर्ने हो । तर, आएको छैन । क्यानका कार्यकारी सदस्य गौतम भन्छन्, ‘प्रतियोगिताअघि नै ४ करोड दिनुपर्ने हो तर अहिलेसम्म एक करोड मात्रै आयो भन्ने सुनेको छु । पारदर्शिता केही पनि छैन ।’

यता, चतुरबहादुर चन्दले पनि सेभेन थ्री स्पोर्ट्सबाट आइसक्नुपर्ने सबै रकम नआएको स्वीकारे । उनले भने, ‘सम्झौताअनुसार आउनुपर्ने सबै आएको छैन तर केही रकम आएको छ ।’

लिग त भयो तर नियमसम्मत भएको पाइँदैन । विदेशी खेलाडीहरूले खेलिरहेका छन्, तर कुनै पनि विदेशी खेलाडीसँग श्रम स्वीकृति छैन । क्यान आफ्नै गल्तीका कारण चक्रब्यूहमा फसेको छ । जुन कमजोरीको फाइदा उठाउँदै भारतीय कम्पनीले अस्तव्यस्त तरिकाले लिग गरिरहेको छ ।

क्यानको त्यो गल्ती

क्यानले भारतीय कम्पनीलाई सर्वाधिकारसहित नेपाल टी–२० लिग बेन्नु नै सबैभन्दा ठूलो भुल भयो । क्यानले २०७७ सालमा भारतीय कम्पनी सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई १० वर्षका लागि ४२ करोड पाउने गरी नेपाल टी–२० लिग बेच्यो ।

यसपछि बोर्ड बैठकमै नलगी गरेको सम्झौता सिधै साधारणसभामा पेस गरेपछि त्यही बेला चर्को विरोध भएको थियो ।

‘अरुलाई प्रतियोगिता आयोजना गर्न दिएर आफूले त्यसको रोयल्टी मात्रै लिएर त यो घात हुन्छ । एनपीएल भनेको क्यानको सम्पत्ति हो,’ त्यो बेला विरोध गर्दै बागमती प्रदेश प्रतिनिधि राजु बस्न्यातले भनेका थिए ।

‘एनपीएल नेपाल क्रिकेट संघ आफैँले गर्नुपर्छ । कसैलाई लाइसेन्स दिएर गर्दा के फरक भयो र ? कुनै पनि कम्पनीलाई पूरै स्वामित्वसहित एनपीएल गर्न दिनुहुँदैन’, बाराका प्रतिनिधि पवन अग्रवालले क्यानले गरेको सम्झौताको विरोध गर्दै भनेका थिए, ‘अहिलेको प्रस्तावअनुसार दिने हो भने त क्यानलाई फाइदा हुँदै हुँदैन । एनपीएलबाट सबै फाइदा अरु कम्पनीले लिन्छन् भने यसको के अर्थ ?’

राजु बस्न्यात र पवन अग्रवाल मात्रै होइन, त्यो बेला धेरैले क्यान र सेभेन थ्री स्पोर्ट्सबीचको सम्झौताविरुद्ध विरोध गरेका थिए ।

सम्झौतालाई सुरुमा क्यानले बाहिर ल्याउन चाहेकै थिएन । समग्र नेपाली क्रिकेटलाई नै असर गर्ने सर्तहरू हुँदा बोर्डमा विवाद भएको थियो । नेपाली क्रिकेटलाई असर पर्ने त्यस्ता बुद्धाहरूलाई हटाएर ल्याउने भन्ने कुरा भयो । फेरि ल्याएको त्यो सम्झौतापत्र बोर्ड सदस्यहरूलाई नदेखाई प्रोजेक्टरमार्फत देखाएर त्यहाँका बुँदाहरू लुकाएर छलेको आरोप क्यानकै सदस्यहरूले लगाउने गरेका छन् ।

उपाध्यक्ष श्रेष्ठ र सचिव प्याकुरेलले राजीनामा दिनुको खास अर्थ

सम्झौता भएको करिब वर्ष बितिसक्दा पनि केही प्रगति हुन नसकेपछि फेरि क्यानमा खिचडी पाक्दै थियो । विरोधका आवाजहरू उठ्दै थिए । क्यानका कार्यसमिति पदाधिकारीहरू नै विभाजित हुँदै गए । नेपाल प्रिमियर लिग (एनपीएल) हुनुपर्ने ठाउँमा नेपाल टी–२० लिग किन ? आयोजना हुनुपर्ने लिग किन भएन ? सेभेन थ्री स्पोर्ट्सले किन काम गरेनलगायतका धेरै प्रश्नमा क्यानकै सदस्यहरूबाट विरोधसँगै आवाजहरू आउन थाले ।

क्यानका उपाध्यक्ष राजुबाबु श्रेष्ठ र सचिव अशोकनाथ प्याकुरेलले यसैबीच राजीनामा दिए । उपाध्यक्ष श्रेष्ठ र सचिव प्याकुरेलले राजीनामा दिनुको मुख्य कारण नै सेभेन थ्री स्पोर्ट्ससँगको सम्झौता भएको स्रोत बताउँछ । स्रोत भन्छ, ‘हिजो सम्झौता गर्दा सँगै थियो । पछि धेरै कुरा बुझ्यो । अप्ठ्यारो पर्ने भएपछि राजीनामा दियो ।’

२०७८ असोज २१ गते क्यानको बोर्ड बैठकले उपाध्यक्ष श्रेष्ठ र सचिव प्याकुरेलको राजीनामा स्वीकृत गर्‍यो । तर, बोर्ड बैठकमै राजीनामा स्वीकृतबारे पाँच जना क्यानका सदस्यहरूले फरक मत राखे ।

राजीनामा स्वीकृत गर्नु हुँदैन भनेर पाँच पदाधिकारीले ‘नोट अफ डिसेन्ट’ नै लेखेका थिए । जसमा दाउद अन्सारी, ऋषिराम गौतम, सञ्जय सिंह, अमिरवीर पाण्डे र करण महतरा क्षेत्री थिए । त्यही बोर्ड बैठकले कार्यवाहक सचिव प्रशान्त विक्रम मल्ललाई तोक्यो । तर, यो निर्णयप्रति पनि यी पाँच पदाधिकारीले ‘नोट अफ डिसेन्ट’ नै लेखेको स्रोत भन्छ ।

अनि आयो क्यानलाई धम्कीपूर्ण सेभेन थ्री स्पोर्ट्सको पत्र

सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई बारम्बार ताकेता गर्दा पनि काम नगरेको हुँदा सम्झौता खारेज गर्ने क्यानको २०७८ असोज २१ गते बसेको बोर्ड बैठकले निर्णय गर्‍यो । सम्झौता रद्द गर्ने एजेन्डा क्यानको बोर्ड बैठकमा सर्वसम्मतले पारित भएको थियो ।

आवश्यक परे कानुनी परामर्श गर्ने गरी सर्वसम्मतले निर्णय गरेको थियो । यो निर्णय क्यानले सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई पठायो । तर, प्रत्युत्तरमा क्यानलाई सेभेन थ्री स्पोर्ट्सले धम्कीपूर्ण पत्र पठाएको थियो ।

त्यो पत्रमा सेभेन थ्री स्पोर्ट्सले लेखेको छ, ‘हामीले यो विषयलाई नेपाल तथा भारतका सम्मानित अदालतहरूमा, नेपालका सम्मानीय प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालयसम्म, नेपालस्थित भारतीय राजदूतावास वा आईसीसीमा अनौपचारिक कानुनी उजुरीका रूपमा दर्ता गराउन सक्ने थियौँ ।’ पत्रमा अगाडि थपेको छ, ‘सोको सट्टा हामी तपाईंसँग सम्पर्क गर्ने र तपाईंहरू र क्यान प्रतिनिधिप्रति हाम्रो पूर्ण विश्वास राखिराख्ने गर्‍यौँ । हामी कानुनी प्रक्रियामा गएमा वा हामीले आईसीसीमा उजुरी गरेमा क्यानले गम्भीर परिणामहरू भोग्नुपर्ने हुन सक्छ ।’

त्यसपछि...

भारतीय कम्पनी सेभेन थ्री स्पोर्ट्सको धम्कीपूर्ण मेल आएपछि क्यान पदाधिकारीको होस् उड्यो । एउटा सामान्य कम्पनीसँग नेपाली क्रिकेटको सर्वोच्च निकाय नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) डरायो ।

प्रतियोगिता आफ्नो, स्वामित्व आफ्नो तर क्यान निरीह बन्यो । यसपछिका कारण पनि आर्थिक चलखेल भएको स्रोतको दाबी छ । स्रोत भन्छ, ‘मोटो रकम लिएर प्रतियोगिताका लागि सम्झौता गरेको हुँदा त्यो सम्झौता रद्द भए आर्थिक चलखेल बाहिर आउने कारणले क्यानका केही पदाधिकारी सम्झौता खारेज नगर्नेतर्फ लागे ।’

२०७८ फागुन १३ गते धनगढीमा क्यानको साधारणसभाले यसअघि सम्झौता खारेज गर्ने निर्णयलाई उल्ट्याउँदै सेभेन थ्री स्पोर्ट्ससँगको सम्झौतालाई निरन्तरता दिने निर्णय गर्‍यो ।

धनगढीमा भएको क्यानको त्यो साधारणसभाले सेभेन थ्री स्पोर्ट्ससँगको सम्झौताबारे यस्तो निर्णय गरेको थियो, ‘नेपाल क्रिकेट संघले नेपाल टी–२० लिग सञ्चालन गर्न यसअघि सेभेन थ्री स्पोर्ट्ससँग गरिएको सम्झौतामा संशोधन गर्दै लिग सञ्चालन गर्ने बोर्ड बैठकको निर्णय अनुमोदन गर्ने निर्णय गरियो ।’

क्यान आफ्नै निर्णयप्रति स्थिर रहेन । एउटा बोर्ड बैठकमा सर्वसम्मतले पारित भएको निर्णय फेरि अर्को बैठकमा उल्ट्याउँदै क्यानले गल्तीमाथि अर्को गल्ती गर्दै गयो ।

केही बुँदाहरू संशोधन गर्दै क्यानले सेभेन थ्री स्पोर्ट्ससँग १० वर्षबाट झरेर ८ वर्षको सम्झौता गर्‍यो । २०७८ साल फागुन १२ गते भएको त्यो दोस्रो सम्झौतामा सेभेन थ्री स्पोर्ट्सले क्यानलाई आठ वर्षमा ३३ करोड दिने भयो ।

प्रत्येक देशमा फ्रेन्चाइज क्रिकेट लिग सुरु भइसकेको छ । फ्रेन्चाइज लिग पछिल्लो समय क्रिकेटको मेरुदण्डजस्तै भएको छ । आर्थिक हिसाबले होस् या दर्शक र खेलाडीको क्षमता वृद्धिमै किन नहोस्, फ्रेन्चाइज लिगले धेरै राम्रो गरेको छ ।

भारतमा खेलाडीको मुख्य आमदानीको स्रोत नै इन्डियन प्रिमियर लिग हो । अनि क्रिकेट बोर्डको आयस्रोत पनि । बिग ब्यास, सीपीएल, बीपीएल, एलपीएल लगायतका लिगले क्रिकेटमा क्रान्ति नै गरेको छ ।

क्यानको आधिकारिक नेपाल टी–२० लिग आउनुभन्दा अघि, धनगढी प्रिमियर लिग, एभरेस्ट प्रिमियर लिग र पोखरा प्रिमियर लिगजस्ता फ्रेन्चाइज लिगले नेपाली क्रिकेट धान्यो । नेपाली क्रिकेटको विकासमा कोसेढुंगा सावित हुने नेपाल टी–२० लिगको पहिलो संस्करण नै अस्तव्यस्त तरिकाले भएपछि अबको आठ वर्ष नेपाली क्रिकेट कुन अवस्थामा पुग्ला ?

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस १४, २०७९ ०७:४२