पदलोलुप, षड्यन्त्रको सिद्धान्त र असक्षम गठजोड भत्किनैपर्थ्यो

A+ A A-

संसदीय चुनाव (२०७९ मंसिर ४) सम्पन्न भइसकेपछि कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवा र माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रधानमन्त्रीको दौडमा थिए । शेरबहादुर देउवाले सत्ताबाट प्राप्त गरेको पार्टीभित्रको बहुमतको आडमा रामचन्द्र पौडेलको प्रधानमन्त्री हुने ‘अन्तिम इच्छा’को बन्ध्याकरण गरिदिए । देउवा र पौडेल नेपाल विद्यार्थी संघदेखि सँगसँगै राजनीति गरेका र कांग्रेसको शीर्ष तहमा पुगिसकेका राजनीतिज्ञ हुन् । आफू पाँचपटक प्रधानमन्त्री भइसक्दा पनि एकपटक पौडेललाई पालो दिने उदारता देउवाले देखाएनन् ।

अघिल्लो गठबन्धनका सूत्राधार रामचन्द्र पौडेल हुन् भन्दा अन्याय हुँदैन, जुन गठबन्धनले देउवालाई सोच्दै नसोचेको प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा विराजमान गरायो । शेरबहादुर देउवा हद दर्जाका पदलोलुप र बैगुनी मात्रै होइन, कांग्रेसभित्रका सकुनी प्रमाणित भएका छन् । जसले कांग्रेसभित्रका ‘पाण्डव’हरूलाई महाभारतका सकुनीले जस्तै ‘जिउँदै जलाउने’ प्रयत्न गर्न कहिल्यै छोडेनन् । त्यही कारण कांग्रेसभित्र सधैँभरि झगडा र रुवासासी भइरह्यो । लेखनाथ पौडेलको कविता ‘मै खाऊँ, मै लाऊँ, सुखसयल वा मोज म गरूँ, म हाँसूँ, मै नाचूँ, अरु सब मरून् दुर्बलहरू’ भनेजस्तै स्थिति कांग्रेसमा रहेको थियो र यो सब देउवाकै कारण भएको थियो ।

पाँचदलीय सत्ता गठबन्धनको चुनावी विघटन भएपछि उनीहरूसँग सरकार बनाउनका लागि आवश्यक बहुमत थिएन । त्यसका लागि हत्याको अभियोगमा जेलमा रहेका रेशम चौधरीसँग याचना गरिएको थियो । अर्काे शब्दमा देउवा नेतृत्वको सत्ता गठबन्धनलाई निरन्तरता दिएको भए दाहाल र देउवा दुवैलाई प्रधानमन्त्री हुनका लागि रेशम चौधरीको खुट्टा ढोग्नुपर्ने भएको थियो । दाहाल र देउवाद्वारा रेशम चौधरीको खुट्टा ढोगाइ नालायकीको पराकाष्ठा थियो ।

राजनीतिको सामूहिक र सकारात्मक सौदाबाजी राजनीतिक रूपमै हुनुपर्छ । तर, दाहाल र देउवाले राजनीतिलाई अपराधसँग सौदाबाजी गरिरहेका थिए । बहुमत पुर्‍याउनका लागि रेशम चौधरीसँग सौदाबाजी गरिनु घिनलाग्दो दृश्य थियो । एमसीसी पारित गर्दाजस्तै माओवादीलाई गलाउन सकिन्छ भन्ने ध्याउन्नमा शेरबहादुर देउवा थिए भने केपी ओलीको 'ग्रिन सिग्नल' पाएपछि २०७४ सालमा जस्तै रातारात एमालेसँग मिलेर प्रधानमन्त्री लिन सकिने तयारीमा पुष्पकमल दाहाल थिए । इमान, जमान, नैतिकता भन्ने जिनिस दाहाल र देउवा दुवैले गुमाइसकेका थिए । दुवैका लागि प्रधानमन्त्रीको कुर्सी प्रमुख बनेर उभिएको थियो । तर, देशको प्रधानमन्त्री एउटा मात्रै हुन सक्थ्यो, जुन पुष्पकमल दाहालले हत्याइसकेका छन् । पुष्पकमल दाहालले अपनाएको पदको सिद्धान्त सफल भएको छ भने शेरबहादुर देउवा र कांग्रेसले अपनाएको षड्यन्त्रको सिद्धान्त अपसफल भएको छ ।

सत्ताका विकृत खेलाडी

जुनसुकै कारणले होस्, दाहाल र देउवालाई इतिहासले सत्ताका विकृत खेलाडीको रूपमा चित्रित गर्नेछ । पुष्पकमल दाहाल र शेरबहादुर देउवा दुवैले जिन्दगीभर देश र जनताको नाममा आफू र आफ्नो परिवारका लागि राजनीति गर्दै आएका छन् । आफ्नो सम्पूर्ण बलबर्कतले भ्याएसम्म अर्काेलाई अगाडि सारेका छैनन् । चुनावपछि प्रधानमन्त्री हात पार्नका लागि दुवै जना आफ्नो पार्टीका संसदीय दलका नेता चुनिइसकेका थिए । दुवै जना बाँचुन्जेल शक्तिशाली पदहरू आफ्ना लागि मात्रै सुरक्षित गर्ने ध्याउन्नमा देखिन्छन् । यिनीहरूले बाध्यता र पदको सौदाबाजीको अवस्थामा बाहेक स्वतन्त्र रूपले दोस्रो व्यक्तिलाई प्रस्ताव गर्ने सम्भावना छैन । चुनावपछि यिनीहरूको अवस्था यस्तो भयो कि एकआपसमा बाध्यताको सौदाबाजी पनि गर्न सकेनन् ।

कांग्रेसको षड्यन्त्र र कम्युनिस्ट सिध्याउने खेल खेलिरहेका देउवालाई पछार्ने सन्दर्भमा जुनसुकै तरिका अपनाएर भए पनि पुष्पकमल दाहालको सत्तागमन ठीक छ, सही छ र समयसान्दर्भिक पनि छ । प्रधानमन्त्री बनिसकेका पुष्पकमल दाहाल खराबमध्येका सही विकल्प हुन् ।

संविधानको घोषणापछि २०७२ असोजदेखि देशमा नाकाबन्दी लागेको थियो । संविधान निर्माणपछि केपी शर्मा ओली प्रधानमन्त्री थिए भने त्यही सरकारमा माओवादी सामेल थियो । भारतीय दबाबपछि सरकार बनेको १० महिनामै रातारात ओलीको सरकार ढालेर शेरबहादुर देउवाको समर्थनमा पुष्पकमल दाहाल आफैँ प्रधानमन्त्री बने र नौ महिना सरकार चलाए । उनीपछि शेरबहादुर देउवालाई प्रधानमन्त्री बनाए । त्यतिबेलाका घटनाक्रमहरूमा जाने हो भने त्यो खलनायकी सामान्य खालको थिएन । दाहाल र देउवा प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा जतिसुकैपटक बसे पनि उनीहरू दुवै अतृप्त व्यक्ति हुन् । घटनाक्रमले के देखाउँछन् भने यिनीहरूमा उपयोगिता ह्रासको सिद्धान्त पनि लागू हुँदैन ।

दाहाल र देउवा देशको राजनीतिमा सक्रिय रहुन्जेल प्रधानमन्त्री पदको लोभ गरिरहन्छन् । तर, विडम्बना नै भन्नुपर्छ कि तिनीहरूको प्रधानमन्त्रीको लोभका कारण देशले कुनै पनि कुरा प्राप्त गर्न सक्दैन । यिनीहरू जतिपटक देशको प्रधानमन्त्री भइरहन्छन्, देशले लगातार धेरै कुरा गुमाइरहनेछ । देशले इमान गुमाउनेछ, त्याग गुमाउनेछ, प्रतिष्ठा गुमाउनेछ, विकास, समृद्धि सबै गुमाइरहनेछ । देश निर्माण गर्न तयार लाखौँलाख ऊर्जाशील युवाहरू विदेश पलायन भइरहनेछन् । देशले यिनीहरूलाई प्रधानमन्त्रीका लागि कामना गर्ने होइन, यिनीहरू त छिटोभन्दा छिटो राजनीतिबाट पाखा लागेको हेर्न चाहेको छ । तर, वास्तविक यथार्थ यो हो कि आगामी पाँच वर्षसम्म यिनीहरू पाखा लाग्ने कुनै सम्भावना छैन । जनतालाई अझै कैयौँपटक यिनीहरूबाट शासित हुनुपर्नेछ ।

प्रतिगमनको नाममा सत्तागमन

तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी ओलीले दुईपटक गरेको संसद् विघटनलाई सर्वाेच्च अदालतले अवैध घोषित गरिसकेको छ । प्रधानमन्त्री ओलीले कानुनीभन्दा पनि जोखिमपूर्ण राजनीतिक निर्णय लिएका थिए । ओलीले गरेको संसद् विघटन शेरबहादुर देउवाका लागि सत्तागमनको सजिलो बाटोमा परिणत भएको थियो । चुनावमा २३ सिट प्रत्यक्ष जितेको कांग्रेसले सरकारको नेतृत्व गर्ने अवसर प्राप्त गरेको थियो ।

बिर्सनु हुँदैन कि पुष्पकमल दाहाल केपी ओलीको हातबाट प्रधानमन्त्री नपाएकै कारण ओलीसँग छुट्टिएका थिए । अहिले केपी ओलीले प्रधानमन्त्रीको अफर गर्नेबित्तिकै बालकोट पुगे र प्रधानमन्त्री बने । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीभित्र प्रधानमन्त्रीको कुर्सीको भागवण्डा नमिलेपछि गरिएको झगडा र त्यसबाट भएको क्षतिलाई प्रतिगमनको नाम दिइयो । वास्तवमा त्यो कुनै प्रतिगमन थिएन, सत्ताको झगडाका कारण जहाँ सकिन्छ, त्यहीँ ध्वस्त गर्ने ध्वंसात्मक प्रवृत्ति रहेको थियो । नेताहरूको व्यक्तिगत इगो, रिसइबी र प्रतिशोधका कारण संसद्‌लाई ध्वंस गरियो । नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीलाई ध्वंस गरियो । आफ्नै पार्टीको नेतृत्वमा निर्माण गरिएका सिंहदरबारदेखि पाँचवटा प्रदेश सरकारहरू ध्वंस गरियो ।

नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्वमा भएका सबै संस्थाहरू ध्वंस भएपछि कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाको नेतृत्वमा एमालेबाहेकको सत्ता समीकरण बनाइयो । यी सारा कामहरू देश र जनताको हितका लागि भएका थिएनन् । सत्ता, सत्ता र सत्ताका लागि भएका थिए र सत्ताको केन्द्रमा प्रधानमन्त्रीको पद थियो । प्रधानमन्त्रीबाहेक अरु सबै भ्रम हुन् भन्नेमा नेताहरू थिए ।

अन्त्य हुनुपर्थ्यो देउवाको युग

कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाको युग जुनसुकै हालतमा अन्त्य हुनुपर्थ्यो । देशको विकास र समृद्धिभन्दा सत्ता, शक्ति र पदलाई प्रमुखता दिने र त्यसैका लागि मरिमेट्ने देउवालाई जुनसुकै व्यक्तिले पछारे पनि त्यो सही कदम हुन्थ्यो । शेरबहादुर देउवा सत्ताका लागि मरिहत्ते गर्ने अर्का व्यक्ति पुष्पकमल दाहालबाट पछारिएका छन् । जुनसुकै कारणले भए पनि सत्ता गठबन्धनको विघटन र शेरबहादुर देउवाको पतन देशको राजनीतिका लागि निकै सकारात्मक पक्ष हो । यसले समान सैद्धान्तिक अवधारणा बोक्ने एमाले र माओवादीलाई एकै ठाउँ ल्याइदिएको छ र कांग्रेसलाई आफ्नो राजनीति गर्न बाटो खुला गरिदिएको छ ।

देउवा नेपाली राजनीतिमा विकृति, विसंगति, भ्रष्टाचार, कुशासन, प्रतिगमन, सांसद खरिदबिक्रीका पर्याय हुन् । नियतिले जतिपटक प्रधानमन्त्री बने पनि उनले सम्झनलायक कुनै काम गर्न सकेका थिएनन् । पार्टीसत्ता र राज्यसत्ताको गोटी चाल्नेबाहेक उनीसँग कुनै कला थिएन । विचार प्रकट गर्ने कुनै शैली थिएन । जनतालाई विचार प्रवाह गर्नुपर्छ भन्ने सोचाइ उनमा कहिल्यै पनि आएन । यसरी भन्न सकिन्छ कि देउवा पार्टी वा राज्यसत्तामा हुँदा सबै थोक भएको जस्तो देखिए पनि सत्ताबाट ओर्लिएको दिन देउवासँग कुनै पनि चीज बाँकी हुने छैन । राज्यसत्ताबाट त उनी खसालिएका छन्, पार्टीसत्तामा पनि उनी धेरै कमजोर बनिसकेका छन् । अब उनी उकालो लाग्ने सम्भावना क्षीण बन्दै गएको छ ।

अब नेपाली कांग्रेसको राजनीतिलाई त्यसका नेताहरूले कसरी डोर्‍याउँछन्, त्यो तिनीहरूको कुरा हो । एउटा ठूलो राजनीतिक दलसँग नेपाली जनताको अपेक्षा कांग्रेसले देश र जनताको पक्षमा भूमिका निर्वाह गरोस् भन्ने हुन्छ । कांग्रेसभित्रको मिति गुज्रिएको र आफ्नो राजनीतिक हैसियत समाप्त पारेर बसेको झुण्डबाट त्यो अपेक्षा गर्नु मूर्खता हुनेछ । विचार, इमानदारी, नैतिकतासहित जो अगाडि आउँछ, त्यसैले नेतृत्व गर्नेछ भन्ने कामना गर्न सकिन्छ । यी सारा कुरा कांग्रेसका आन्तरिक मामिला हुन् र उसले आफैँ व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हुन्छ । आमजनताले त्यसमा गर्न सक्ने खासै केही हुँदैन ।

कांग्रेसले लात हानेपछि जन्मिएको गठबन्धन

पुष्पकमल दाहाल देशको प्रधानमन्त्री बनेका छन् । वामपन्थी दलहरूसँग चुनावी गठबन्धन गरेर देशभर वामपन्थी नेताहरूलाई छानीछानी चुनाव हराउने, वामपन्थीहरूले दिएका भोटले आफू ठूलो पार्टी बन्ने र प्रधानमन्त्री पनि आफैँ, राष्ट्रपति पनि आफैँ, प्रदेश सरकारहरू पनि आफैँ नेतृत्व गरेर चलाउने कांग्रेसको षड्यन्त्र वामपन्थीहरू सिध्याउने खेल थियो । चुनावपछि भएको त्यो खेलमा कांग्रेसका देउवा र शेखर दुवै पक्ष खुलेर लागेका थिए ।

कांग्रेससँगको गठबन्धनबाट ६० प्रतिशत वामपन्थीहरूले चुनाव हार्ने, फाइदाजति कांग्रेसले मात्रै लिने, फेरि राष्ट्रपति र सरकार पनि कांग्रेसलाई नै बुझाउनुपर्ने कांग्रेसको मागदाबी थियो । यो हुनु हुँदैनथ्यो, हुन सक्दैनथ्यो । यस प्रकारले बेइमानी गर्ने कांग्रेसलाई पछार्नैपर्थ्यो । कांग्रेसका दम्भ, घमण्ड र षड्यन्त्रहरू सबै पत्तासाफ गरिदिनुपर्थ्यो । कांग्रेसको षड्यन्त्र र कम्युनिस्ट सिध्याउने खेल खेलिरहेका देउवालाई पछार्ने सन्दर्भमा जुनसुकै तरिका अपनाएर भए पनि पुष्पकमल दाहालको सत्तागमन ठीक छ, सही छ र समयसान्दर्भिक पनि छ । प्रधानमन्त्री बनिसकेका पुष्पकमल दाहाल खराबमध्येका सही विकल्प हुन् ।

दाहाल र देउवा सत्ताको गहिरो नशा लागेका दुर्व्यसनी हुन् । परिस्थितिले देउवाजस्तो सत्ताको दुर्व्यसनीलाई राज्यसत्ताबाट मुक्त गरिसकेको छ । अब ढिलोचाँडो दाहाललाई पनि सत्ता राजनीतिको दुर्व्यसनीबाट मुक्त गर्नुपर्छ ।

राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले निर्धारण गरेको खेलको अन्तिम समयमा एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले दिएको असाधारण पासमा पुष्पकमल दाहालको उत्कृष्ट गोल प्रहारबाट सरकार बनेको छ । यो सामान्य सफलता होइन । वामपन्थी दलहरूलाई सिध्याउनका लागि सानेपा र बालुवाटारबाट गरिएका सबै षड्यन्त्रहरू, जालझेलहरू केपी ओली र पुष्पकमल दाहालले एक निमेषमै गर्ल्यामगुर्लुम ढालिदिएका छन् । कांग्रेससँगको चुनावी गठबन्धन सफल नभएपछि, सत्ता र शक्ति सबै कांग्रेसलाई बुझाउनुपर्ने भएपछि पुष्पकमल दाहाललाई एमालेसँगको गठबन्धन जटिल प्रकारको बाध्यता थियो । वामपन्थीहरू जतिसुकै झगडा गरे पनि, बाझाबाझ गरे पनि कठिन समयमा एकै ठाउँमा आउन सक्छन् भन्ने उदाहरण ओली र दाहालले पेस गरेका छन् । यस प्रकारले अहिलेको सरकार गठन सही छ, उत्कृष्ट छ । फेरि पनि भन्नुपर्छ, खराब विकल्पमध्येको सही विकल्प यही मात्रै थियो र यो हुनुपर्थ्यो ।

प्रधानमन्त्री नपाएर विध्वंस मच्चाएका दाहाल प्रधानमन्त्री प्राप्त गर्नका लागि ओलीको शरणमा पुगेका छन् । प्रधानमन्त्री खोसेर बालकोट पठाइयो भनेर हुङ्कार गरेका दाहाल त्यही बालकोटको बार्दलीबाट प्रधानमन्त्री बनेका छन् । जुनसुकै कारणले भए पनि संसद् विघटनदेखि आजसम्मका सबै घटनाक्रमहरूमा ओलीले जबर्जस्त जित हासिल गरेका छन् । आफ्नो हातबाट फुत्किएको राजनीतिलाई आफ्नो कमाण्डमा ल्याउन सफल भएका छन् । ओलीले संसद् विघटन बेठीक थियो भनेर इतिहासमा सम्भवतः कहिल्यै भन्ने छैनन् । संसद् विघटनजस्तो खराब निर्णय लिएर पनि देशको राजनीतिलाई आफ्नो पकडमा राख्न सक्नु ओलीको असाधारण सफलता हो । उनले वामपन्थीहरूको नेतृत्वमा गठबन्धन गरेर सरकार बनाउने जुन पहल लिएका छन्, यसले देशको राजनीतिमा ठूलो महत्त्व र अर्थ राख्ने निश्चित छ ।

दाहाल प्रधानमन्त्री बन्नका लागि बालकोट पुग्नुले के पुष्टि गरेको छ भने संसद् विघटन ओली र दाहालको झगडाको ध्वंसात्मक प्रतिफल थियो, प्रतिगमन थिएन । माओवादी अध्यक्ष दाहालले ओलीलाई आजसम्म भन्दै आएको प्रतिगामी शब्द उच्चारण गर्ने नैतिक तागत पूर्ण रूपमा गुमाइसकेका छन् । पदकै लागि कांग्रेससँग गठबन्धन गरेको हुनाले दाहाललाई कांग्रेसहरूले सत्तोसराप गर्नुपर्ने कुनै कारण छैन । गठबन्धन भनेकै पदको बाँडफाँट हो । पुष्पकमल दाहाललाई प्रधानमन्त्री दिएको भए दाहाल अर्काे पाँच वर्ष कुनै नाटकीय परिवर्तन नभएको अवस्थामा कांग्रेससँगै रहने थिए ।

एमालेले राष्ट्रपति, सभामुख, मुख्यमन्त्री र कैयौँ महत्त्वपूर्ण मन्त्रालयहरू प्राप्त गर्नकै लागि दाहाललाई प्रधानमन्त्री बनाएको छ । यदि ओलीले अहिलेको कदम चालेका हुने थिएनन् भने एमाले आगामी पाँच वर्षसम्म रित्तो हात सत्ताबाहिर बस्न बाध्य हुने थियो । सम्पूर्ण सत्ता गुमाउनुभन्दा आधा गुमाएर आधा प्राप्त गर्नु बुद्धिमानी ठानिन्छ । एमालेले प्रधानमन्त्री गुमाएर कैयौँ धेरै शक्ति प्राप्त गरेको छ । एमाले अध्यक्ष ओली वामपन्थी नेताकै हातमा प्रधानमन्त्रीको पद बुझाएर सत्ताको चाबी आफ्नो हातमा लिएर बसेका छन् ।

एमाले सत्ताबाहिर बस्नै नसक्ने गरी बिग्रिएको छ, यो कुरा सही हो । शेरबहादुर देउवाजस्ता सत्तालोलुप, असक्षम र बेइमान व्यक्तिलाई सत्ता बुझाउनुभन्दा उनको हातबाट सत्ता खोसेर वामपन्थी पार्टीहरूले लिनु धेरै सकारात्मक पक्ष हो । माओवादी २०६३ सालदेखि सबैभन्दा धेरै सरकारमा बसेको छ, कांग्रेसको नेतृत्वमा, एमालेको नेतृत्वमा र आफैँ नेतृत्व गरेर । दाहाल र देउवा सत्ताको गहिरो नशा लागेका दुर्व्यसनी हुन् । परिस्थितिले देउवाजस्तो सत्ताको दुर्व्यसनीलाई राज्यसत्ताबाट मुक्त गरिसकेको छ । अब ढिलोचाँडो दाहाललाई पनि सत्ता राजनीतिको दुर्व्यसनीबाट मुक्त गर्नुपर्छ । यो कुरा दाहाललाई पनि थाहा छ कि अब कहिले कांग्रेससँग, कहिले एमालेसँग टाँसिएर मात्रै आफ्नो राजनीति चल्नेवाला छैन । राजनीतिमा कुनै भविष्यवाणी गर्न नसकिए पनि दाहालले वामपन्थीहरूको सहकार्यलाई अगाडि बढाउने कदमलाई निरन्तरता दिन सक्छन् भन्ने अनुमान लगाउन सकिन्छ ।

चुनावपछि नयाँ सरकार बन्नुपर्थ्यो, बनेको छ । अहिलेको अवस्थामा योभन्दा राम्रो सरकार बन्ने परिस्थिति थिएन । पटकपटक सत्तामा बसिसकेका, नयाँ केही गर्न नसक्ने तर परिस्थिति आफ्नो पोल्टामा पारेर सत्तामा टाँसिइरहने नेताहरूको सत्ता दुर्व्यसनीबाट देशले जति छिटो मुक्ति पाउँछ, देश र जनताका लागि नयाँ र फराकिला दिनहरू सुरु हुनेछन् । विभिन्न दलभित्रबाट सकारात्मक प्रयत्नहरू भइरहेका छन् । अब देशलाई पछाडि फर्काउने होइन, अगाडि लैजानुपर्ने आवश्यकता छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, पुस १३, २०७९ ०७:२६