बिहानसम्म केही छाड्न तयार नभएको कांग्रेसलाई एमाले-माओवादीको 'सरप्राइज'

A+ A A-

वर्तमान सत्ता गठबन्धनलाई निरन्तरता दिने र प्रधानमन्त्रीमा सभापति शेरबहादुर देउवालाई निरन्तरता दिनेमा आइतबार अपराह्न १ बजेसम्म कांग्रेस ढुक्क थियो । १ बजे शीर्ष नेताको बैठकबाट माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्ड बालुवाटारबाट बाहिर हान्निए ।

गठबन्धन फुटको संघारमा पुगेको सुइँको शनिबार नै थियो । कारण ८९ सिट ल्याएको कांग्रेस राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्री दुवै आफैँले राख्ने अडानबाट टसको मस भएको थिएन । ठूलो दल भयो भन्दैमा सबै पावर कन्ट्रोलमा राख्न खोजेको भन्दै माओवादीलाई सो कुरा चित्त बुझेको थिएन । गठबन्धनमा मागेको कुरा नपाएमा 'प्लान बी'मा एमालेसँगको सहकार्यको ढोका खुला राखेको थियो ।

प्लान बीमा माओवादी सफल भयो । कुनै हालतमा चुनावअघि नै गठबन्धन टुटाउन खोजेके एमाले जुनसुकै अवस्थामा गठबन्धनभित्रको खटपट पर्खिएको थियो । उसले उपयुक्ता मौका पायो । प्रधानमन्त्रीको कार्ड ।

बिहीबार नयाँ सांसदको शपथग्रहणमा एमाले नेता गोकुल बाँस्कोटाले कांग्रेस र एमाले मिलेर सरकार बनाए स्थायीत्व हुने भन्ने कार्ड फ्याँकेका थिए । त्यस्तै, शनिबार ओलीले प्रचण्डको प्रधानमन्त्री बन्ने सम्भावना सकिएको टिप्पणी गरेका थिए । कांग्रेस ओलीको त्यो टिप्पणीमा विश्वस्त बन्यो अनि प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्री स्वीकार्न तयार भएन ।

तर, त्यो एमालेको बाहिर देखाउने कार्ड थियो । भित्री रूपमा वाम एकता चाहेको थियो एमालेले । एमालेमा वाम एकताको पक्षमा रहेकाहरूको स्वर बुलन्द हुँदै जाँदा त्यसको विपक्षमा रहेका नेताहरू मत्थर भएका थिए । जसका कारण आइतबार बिहान र बेलुकाको राजनीतिक परिदृश्य पूरै परिवर्तन भयो ।

एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल माओवादीसँग मिल्नुपर्ने पक्षमा जोडतोडका साथ लागेका थिए । महासचिव (शंकर पोखरेल) त माओवादीसँग मिल्दैनन् नि भन्ने प्रश्नमा एमाले एक सांसदले शपथग्रहणपछि शिलापत्रसँग भनेका थिए, ‘सरकार बनाउने कुरामा माओवादीसँग वार्ता चलिरहेको छ । त्यसमा पार्टी महासचिवको भूमिका नहुने त कुरै छैन ।’

भित्री रूपमा एमाले र माओवादीबीच पाकेको खिचडीसमेत नदेखेको कांग्रेसले एकैपटक स्वाद चाख्यो । सत्ताको स्वाद लिन खोजेको कांग्रेस विपक्षी कित्तामा पुग्यो । शुक्रबार नै प्रचण्डले बालुवाटार गएर पालोले पनि आफू प्रधानमन्त्री बन्ने अडान दोहोर्‍याए । एक घन्टा बालुवाटार बसेर प्रचण्ड बाहिरिए ।

कांग्रेसले आन्तरिक तयारी थाल्यो । गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँण, पूर्वमहामन्त्री कृष्णप्रसाद सिटौलासँग देउवाले सल्लाह गरे । उनीहरू दुबै जना जनमतबाट अस्वीकृत भएका थिए । उपसभापति पूर्णबहादुर र सञ्चारमन्त्री ज्ञानेन्द्र कार्की र प्रवत्ता डा. प्रकाशशरण महत देउवालाई सघाउने टिममा थिए । पूर्वउपसभापति प्रकाशमान सिंह संसदीय दलको नेता बनाउन देउवालाई सघाउने टिमका सक्रिय पात्र थिए । राष्ट्रपतिको लोभ पालेर देउवाको दूत बनिरहेका रामचन्द्र पौडेललको मेहनत पनि खेर गयो ।

आइतबार १ बजे प्रचण्ड बाहिरिएपछि सरकारको प्रवक्ता ज्ञानेन्द्र कार्कीले भने, ‘गठबन्धन आवश्यक छ । हामी फेरि छफलमा बस्छौँ ।’ तर, गठबन्धनले उपयुक्त समयमा उपयुक्त निर्णय गर्छ भन्ने कार्की शैलीले काम गर्न छाड्यो । फेरि बस्छ भनेको बैठक बस्नै नपर्ने गरी कांग्रेस सरकारबाट बाहिरियो । उसले गठबन्धन बाहेकको विकल्प सोचेको थिएन ।

प्रचण्ड बालुवाटारबाट बाहिरिएपछि बल्ल कांग्रेसका नेताहरूले सत्ता गुमाएको भेउ पाए । ‘कुनै पनि सहमति नभइकन उहाँ (प्रचण्ड) बैठकबाट निस्किनुभयो । सहमति गर्ने मुड उहाँमा देखिएन,’ प्रचण्ड बाहिरिएपछि कांग्रेसका एक नेताले भने ।

देउवालाई संसदीय दलको नेतामा प्रस्ताव गरेका नेता रामचन्द्र पौडेलले प्रचण्डले धोका दिएको नभएर प्रचण्डमाथि धोका भएको टिप्पणी गरे । ‘प्रचण्डले धोका दिएको भन्ने पक्षमा म छैन, प्रचण्डलाई धोका भयो,’ पौडेलले बालुवाटार बैठकपछि भने ।

एमाले माओवादी मिल्ने सम्भावना रहेपछि मंसिर अन्तिमतिर कांग्रेस महामन्त्री गगन थापालाई शिलापत्रको प्रश्न थियो, एमाले र माओवादी मिलेर सरकार बनाए कांग्रेससँग त विकल्प देखिएन नि ? उनको जवाफ थियो, ‘नभए प्रतिपक्षमा बस्ने के छ विकल्प ?’ उनको प्रतिप्रश्न जस्तै अब कांग्रे प्रतिपक्षमा पुग्यो ।

साहित्यिक महोत्सवको लागि पोखरा पुगेका महामन्त्री थापाले समाचार पढेर चित्त बुझाएको बताए । ‘मैलै पनि आज पोखरा आएपछि समाचार पढेर चित्त बुझाएँ । अहिले दलको नेता भएको भए खुमलटारबाट बालकोट, बालकोटबाट बालुवाटार भन्दै गर्दा आउनुहुन्छ कि आउनुहुन्न भनेर आत्तिएर बस्नुपर्थ्यो,’ थापाले भने, ‘कम्तिमा ढुक्कले पोखरा, यो चाहिँ काठमाडौंको मान्छेको चित्त बुझाउने काइदा हो । यसरी पनि चित्त बुझाउनुपर्छ कहिलेकाहीँ ।’

बालुवाटारले आवश्यक ठानेको बैठक बस्दै नबसी बालकोटले 'टेक ओभर' गर्‍यो । कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य नैनसिंह महरले गठबन्धन जोगाउन नसकेर नेतृत्वबाट भयंकर गल्ती भएको बताए । ‘गठबन्धन जोगाउन जरूरी थियो, देशभरका आधा साथीहरूको भाग खोसेर अरू दललाई उम्मेदवार बन्न दिइएको थियो । माओवादीले सहमति पालना गर्दैनन् भन्ने त थाहा थियो नै तैपनि कांग्रेसले गठबन्धन जोगाउन अधिकतम प्रयास गर्नुपर्थ्यो,’ महरले भने ।

उनले निर्वाचन सकिएपछि केन्द्रीय समिति बैठक नबोलाइएको र निर्वाचन समीक्षा पनि नगरिएकोमा असन्तुष्टि पनि जनाएका छन् । ‘अरू दललाई कहाँ–कहाँ सिट छाड्ने भन्ने निर्णय गर्दा पनि केन्द्रीय समितिमा छलफल गरिएन । चुनावपछि समीक्षासमेत गरिएन । कार्यसम्पादन समितिबाट कांग्रेसकै नेतृत्वमा अबको सरकार बनाउने भनेर निर्णय गरिएको थियो त्यो नै गल्ती भयो,’ उनले भने, ‘पदाधिकारी र कार्यसम्पादन बसेर गरेको निर्णयले गठबन्धन टुट्ने अवस्थामा पुग्यो। यसबारे अबका दिनमा बहस हुन्छ । पदाधिकारीलगायतले जवाफ दिनुपर्छ ।’

मंसिर ४ को चुनावपछि कांग्रेसका महामन्त्रीद्वय विश्वप्रकाश शर्मा र गगन थापा सत्ताको रणनीति बनाउने गरी बालुवाटार छिरेका छैनन् । चुनावी समीक्षा र एकपटको सत्ता रणनीतिको लागि उनीहरू बालुवाटार गएका थिए । प्रचण्डसँगको भेट र उनलाई मनाउने र ट्याकल गर्ने कुरामा उनीहरूको कुनै हिस्सा थिएन ।

बालुवाटारबाट बाहिरिएपछि प्रचण्ड पार्टी मुख्यालय पेरिस डाँडा पुगे । त्यहाँबाट महासचिव देव गुरुङ, र वरिष्ठ उपाध्यक्ष नारायणकाजी श्रेष्ठ र आफ्नो सचिवालय लिएर बालकोट पुगे । महासचिव गुरुङको डेरा बालकोटमै थियो । आन्तरिक रणनीतिका योजनाकार उनी थिए ।

बालकोटबाट निर्णय आयो प्रचण्डलाई प्रधानमन्त्रीको दाबीको लागि सहमति भयो । सो सहमतिमा एमाले, माओवादी, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी, नागरिक उन्मुक्ति पार्टी सहमत भए ।

बालकोटमा सहमति हुँदै गर्दा देउवाले एमाले अध्यक्ष ओलीलाई फोन गरेर कांग्रेस एमालेको सरकार बनाउन आग्रह गरेका थिए । सो समयमा बालुवाटारमा कांग्रेस उपसभापति खड्का नेता सिटौला, गृहमन्त्री खाँण, सरकारका प्रवक्ता कार्की र नेता शंकर भण्डारी बालुवाटारमा थिए । उनीहरूको सल्लाह बमोजिम ओलीलाई देउवाको फोन गएको थियो । बालुवाटारबाट बाहिरिएका प्रचण्डलाई छलफल गर्न आउन देउवाले फोन गरेका थिए । ती दुबै फोन बेकार भयो ।

सरकारका प्रवक्ता कार्कीले फेरि बैठक बसेर सहमति गर्ने भनेको साँढे तीन घण्टापछि कांग्रेस प्रतिपक्षमा पुग्यो । प्रचण्डले प्रधानमन्त्रीको रूपमा राष्ट्रपतिबाट नियुक्ति पाए ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, पुस १०, २०७९ २०:०५