विश्वकप क्रिकेट खेल्न यस्तो छ नेपालको रोडम्याप

A+ A A-

एकदिवसीय विश्वकप २०१९ सकिएको धेरै भएको छैन । सनसनिपूर्ण फाइनलको सुपर ओभरमा इंग्ल्यान्डले न्युजिल्यान्डलाई पराजित गरेको हामी सबैको मानसपटलमा ताजै छ ।

तर, आइसिसीले भने विश्वकप २०२३ मा सहभागी हुने रोडम्याप सार्वजनिक गरिसकेको छ । आइसिसीले सहभागी हुने देशको संख्या नबढाए पनि क्रिकेट विश्वकप (सिडब्ल्युसी) छनोट भने समावेशी बनाएको छ ।

अब विश्वकप खेल्न टेस्ट मान्यता प्राप्त पूर्ण सदस्य राष्ट्रले पनि छनोट खेल्नुपर्ने भएको छ । यसअघि एकदिवसीय वरियताका शीर्ष ८ टिम स्वत छनोट हुन्थे भने बाँकी २ टिमले मात्र छनोट चरण पार गर्नु पथ्र्यो । नयाँ नियम अनुसार आयोजक बाहेक सबै देशले छनोट चरण पार गर्नुपर्ने भएको छ । साथै, एकदिवसीय वरियतामा ३२ नम्बरसम्म रहेका टिमले विश्वकपमा सहभागी हुने अवसर पाउने भएका छन् ।

आइसिसीले वरियता अनुसार छनोटलाई विभिन्न लिगमा विभाजन गरेको छ । १२ टेस्ट मान्यता प्राप्त राष्ट्र तथा नेदरल्यान्ड्स सुपर लिग खेल्दै विश्वकपमा छनोट हुनेछन् । यस्तै, नेपालसहित ७ ओडिआइ मान्यता प्राप्त देशले लिग टु खेलेर विश्वकपमा स्थान बनाउनु पर्ने छ । यसैगरी आइसिसी वरियताको २१ देखि ३२औं स्थानसम्म भएका देशले च्यालेन्ज लिग खेल्दै विश्वकपसम्मको यात्रा तय गर्नु पर्नेछ ।

सिडब्ल्युसी सुपर लिग

सहभागीः १२ टेस्ट मान्यता प्राप्त देश र नेदरल्यान्ड्स
खेलसंख्याः हरेक टिमले २४ वटा ओडिआई

मे २०२० बाट सुरु हुने ‘क्रिकेट वल्र्डकप सुपर लिग’ विश्वकप छनोटको इलिट प्रतिस्पर्धा हो । नेदरल्यान्ड्स र टेस्ट मान्यता प्राप्त १२ राष्ट्रले विश्वकप प्रवेशका लागि सुपर लिगमा २४ खेल खेल्नेछन् । १३ टिममध्ये भारतबाहेक शीर्ष ७ टिमले विश्वकपमा सोझै स्थान बनाउने छन् ।

भारतले आयोजकका रुपमा विश्वकपमा स्वत स्थान पाइसकेको छ । बाँकी ५ टिमले भने ‘विश्वकप छनोट प्रतियोगिता’बाट आफ्नो स्थान सुरक्षित गर्नु पर्ने छ ।

यसअघि पूर्ण सदस्य राष्ट्र आइसिसी वरियताका आधारमा छनोट हुन्थे । तर, आइसिसीको वरियता निष्पक्ष र सन्तुलित नभएको आरोप लाग्दै आएको थियो । आइसिसीले पहिले ठूला टिमको विश्वकपमा स्थान सुनिश्चित गर्न साना टिमसँग सिरिज खेलाउँदैन थियो ।

आइसिसीको वरियतामा आफुभन्दा तलका टिमसँग खेल नभएमा ति टिमले आफुलाई उछिन्न सक्दैनन् । त्यसैले गत विश्वकप अघि ठूला टिमले अफगानिस्तान र आयरल्यान्डजस्ता सम्भावना बोकेका नयाँ र साना टिमसँग एकदिवसीय खेल नै खेलेनन् ।

खेल नहुने बितिक्कै अंक गणना निष्पक्ष हुने सम्भावना हुँदैन । जस्तै, भारतको अहिलेको वरियता उसले खेलेका ५६ खेलका आधारमा तय गरिएको छ भने आयरल्यान्डको वरियता उसले खेलेका जम्मा २९ ओडिआइका आधारमा निर्धारण गरिएको छ ।

आइसिसीको क्यालेन्डरमा भारतले ५६ वटा एकदिवसीय खेल्दा आयरल्यान्डले समान समयावधिमा २९ वटामात्र खेल खेल्न पायो । कम खेल खेल्दा पोइन्ट स्वतः कम हुन्छ र वरियतामा नकारात्मक प्रभाव पर्छ भने खेलको गुणस्तर पनि अपेक्षाकृत रुपमा वृद्धि हुँदैन ।

त्यसैले, आयरल्यान्ड र अफगानिस्तानजस्ता देशभन्दा वरियता र क्षमतामा आफुलाई माथि राखि रहन ठूला भनिएका देशले केही सिमित बाहेक अन्य देशसँग बाइल्याटरल सिरिज नै खेल्दैनन् । क्रिकेटका ‘बिग थ्रि’ भनिने भारत, इंग्ल्यान्ड र अष्ट्रेलियाबाट सञ्चालित आइसिसी उनहरुकै इसारमा चलिरहेको छ । त्यसैले ठूला देश आफु अनुकुल फिक्स्चर बनाएर आफ्ना लागि शीर्ष स्थान सुरक्षित गर्न सफल भइरहेका छन् ।

विश्वकपमा छनोट हुने अहिलेको नयाँ तरिका पनि साना देशलाई समेट्ने खालको छैन । नयाँ सिस्टमले पनि धेरै हदसम्म ठूलै देशको पक्षपोषण गर्छ । तर, यसले सबै देशलाई आफुलाई साबित गर्ने पर्याप्त अवसर भने पक्कै दिन्छ ।

जस्तै, सुपर लिगमा राम्रो प्रदर्शन नगरे टेस्ट मान्यता प्राप्त देशपनि नेपाललगायतका एसोसिएट देशसँग लिग टु खेल्दै विश्वकप पुग्न वाध्य हुन्छन् । जसले एसोसिएट राष्ट्रलाई अनुभवी र उत्कृष्ट टिमसँग खेलेर आफ्नो खेल सुधार्ने र कौशल देखाउने मौका दिन्छ ।

तर, सुपर लिगको अवधारणाले टेस्ट मान्यता प्राप्त राष्ट्रबिचको असामानता भने धेरै हदसम्म हटाउँछ । मुख्यतः असमान खेल संख्याका आधारमा निर्धारित वरियताले विश्वकप खेल्न पाउने नियम हट्नेछ । सुपर लिगमा हरेक १३ वटा टिमबिच ३ खेलको ८ ओडिआइ सिरिज आयोजना हुनेछन् ।

जसमध्ये ४ वटा सिरिज घरेलु मैदानमा खेल्नेछन् भने ४ वटा सिरिज अवे हुनेछन् । तर, खेलतालिका जुध्ने वा नमिल्ने हुँदा सबै देशले कुनै ४ देशसँग खेल्न पाउने छैनन् । जसकारण १३ वटा देशबिच १२ वटा सिरिज हुनुपर्नेमा ८ वटामात्र हुन लागेको हो।

हरेक देशले सुपर लिग अन्तर्गत खेलेका २४ खेलको नतिजालाई विश्वकप छनोटको आधार मानिने छ । भारतबाहेक शीर्ष ७ टिम अर्थात कुल ८ टिम सुपर लिगबाट सिधै विश्वकपमा छनोट हुनेछन् । पुछारका ५ देशले विश्वकप ‘विश्वकप क्वालिफायर २०२२’मा प्रतिस्पर्धा गर्दै विश्वकपमा छनोट हुने दोस्रो अवसर पाउने छन् ।

यस्तै, सुपर लिगमा अंकतालिकाको पुछारमा रहने देश रेलिगेसनमा समेत पर्न सक्ने छ । उसले टेस्ट मान्यता भएपनि विश्वकप २०२७ को सुपर लिग खेल्न नपाउन सक्छ । नेपाललगायतका एसोसिएट राष्ट्र सरह लिग टुमा प्रतिस्पर्धा गर्दै विश्वकपसम्मको यात्रा तय गर्नुपर्ने हुन सक्छ ।

सिडब्ल्युसी लिग टु

सहभागीः नेपाल, युएई, नामिबिया, ओमान, स्कटल्यान्ड, अमेरिका, पपुवा न्युगिनि
खेलसंख्याः हरेक टिमले ३६ वटा ओडिआई

आइसिसीको वरियतामा १४औं स्थानदेखि २०औं स्थानसम्म रहेका एकदिवसीय मान्यता प्राप्त ७ देशले अगस्ट २०१९ बाट सुरु हुने क्रिकेट वल्र्डकप लिग टुमा प्रतिस्पर्धा गर्दै छन् । नेपाल, स्कटल्यान्ड र युएईको पहिल्यै एकदिवसीय मान्यता थियो भने नामिबिया, ओमान, पपुवा न्युगिनि र अमेरिकाले डिभिजन टुबाट बढुवा हुने क्रममा एकदिवसीय मान्यता पाएका हुन् ।

विश्वकप छनोटको नयाँ अवधारणामा लिग टु सबैभन्दा उचित र निष्पक्ष संरचना हो । जनवरी २०२२ सम्म हुने लिग टु अन्तर्गत हरेक देशले त्रिकोणात्मक सिरिजमा एकअर्कासँग ३६ खेल खेल्ने छन् । जसमध्ये हरेक देशले १२ वटा खेल घरेलु मैदानमा, १२ वटा अवे मैदानमा तथा १२ वटा न्युट्रल भेन्युमा खेल्ने छन् ।

हरेक टिमले ३६ खेल खेलिसक्दा अंकतालिकाको शीर्ष ३ स्थानमा रहेका देश ‘विश्वकप क्वालिफायर २०२२’ मा छनोट हुँदै सुपर लिगबाट झरेका पुछारका ५ टिमसँग विश्वकप प्रवेशका लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने छन् । यस्तै, लिग टुको शीर्षस्थानमा रहने टिमले बढुवा हुँदै विश्वकप २०२७ को सुपर लिगमा प्रतिस्पर्धा गर्ने अवसर पाउन सक्छ ।

यस्तै, लिग टु अंकतालिकाको पुछारका ४ देशले ‘विश्वकप क्वालिफायर प्लेअफ’ खेल्दै फेरि ‘विश्वकप क्वालिफायर २०२२’मा स्थान बनाउने दोस्रो मौका पाउनेछन् ।

सिडब्ल्युसी च्यालेन्ज लिग ‘ए’ र ‘बी’

लिग ए सहभागीः मलेसिया, कतार, सिंगापुर, क्यानडा, डेनमार्क, भानुआटु
लिग बी सहभागीः हङकङ, केन्या, बर्मुडा, इटाली, युगान्डा, जर्सी
खेल संख्याः हरेक टिमले १५ वटा लिस्ट ए

सेप्टेम्बर २०१९ बाट सुरु हुने च्यालेन्ज लिगमा एउटा लिगमा रहेका टिमले सिंगल राउन्ड रोबिनका आधारमा ३ वटा प्रतियोगिता खेल्ने छन् । २०१९, २०२० र २०२१ गरि वर्षको एकपटक च्यालेन्ज लिगको प्रतिस्पर्धा हुनेछ । एउटा प्रतियोगितामा हरेक देशले ५–५ खेल खेल्नेछन् ।

३ वर्षको अन्तरालमा हुने ३ प्रतियोगिताका कुल १५ खेल खेल्दा लिग ए र लिग बीको शीर्षस्थानमा रहने २ टिमले ‘विश्वकप क्वालिफायर प्लेअफ’मा आफ्नो स्थान पक्का गर्ने छन् ।

विश्वकप क्वालिफायर प्लेअफ २०२२

सहभागीः लिग टुको पुछारका ४ टिम र च्यालेन्ज लिगको लिग ए र लिग बी का विजेता
खेल संख्याः हरेक टिमले ५ वटा ओडिआई

विश्वकप क्वालिफायर प्लेअफ अथवा सिडब्ल्युसी क्वालिफायर प्लेअफ ‘विश्वकपमा क्वालिफायर’मा छनोट हुने सिँढी हो । लिग टु को शीर्ष ३ पर्न असफल देशका लागि यो विश्वकप खेल्ने दोस्रो मौका हो भने आइसिसी वरियताको २१ देखि ३२ स्थानमा रहेका देशका लागि अचुक अवसर ।

यो प्रतियोगिता विश्वकप छनोटको पुरानै ढाँचामा आधारित रहेर खेलाइने छ । ६ टिमले सिंगल राउन्ड रोबिनका आधारमा एकअर्कासँग प्रतिस्पर्धा गर्नेछन् । प्रतियोगिताको अन्त्यमा शीर्ष २ मा रहन सफल देशले ‘विश्वकप क्वालिफायर’मा आफ्नो स्थान बनाउँदै विश्वकप २०२३ खेल्न एक कदम अगाडी सार्ने छन् ।

यसअघि भने यि खेलले लिस्ट एको मात्र मान्यता पाउँथे । तर, नयाँ अवधारणा अनुसार क्वालिफायर प्लेअफका खेललाई ओडिआई मान्यता दिइने आइसिसीले जनाएको छ ।

विश्वकप क्वालिफायर २०२२

सहभागी टिमः सुपर लिगको पुछारका ५ टिम, लिग टु का शीर्ष ३ टिम र क्वालिफायर प्लेअफका शीर्ष २ टिम ।

सिडब्ल्युसी क्वालिफायर (विश्वकप क्वालिफायर) विश्वकप खेल्ने अन्तिम खुड्किलो हो । १० टिम सम्मिलित यो प्रतियोगिता राउन्ड रोबिन कम नकआउट आधारमा खेलाइने छ । विश्वकप २०२३ मा पनि कुल १० टिम सहभागी हुनेछन् । जसमध्ये ८ टिम सुपरलिगबाट टुंगो लाग्नेछ भने श्वकप क्वालिफायरको शीर्षस्थानमा रहने २ टिमले विश्वकप २०२३ खेल्न पाउनेछन् ।

विश्वकप क्वालिफायरका पनि सबै खेलले ओडिआई मान्यता पाउने छन् । च्यालेन्ज लिगबाट ओडिआई मान्यता नपाएका देश विश्वकप क्वालिफायरसम्म आएमा उसले खेलेका सबैलाई स्वत ओडिआई मान्यता दिइने आइसिसीले जनाएको छ ।

साथै, विश्वकप क्वालिफायर विभिन्न अर्थमा रोमाञ्चक प्रतिस्पर्धा रहनेछ । यो एसोसिएट राष्ट्रहरुले टेस्ट मान्यता प्राप्त देशहरुसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने अवसरमात्र नभएर उसलाई उछिन्दै विश्वकप २०२७ को सुपर लिगमा स्थान बनाउने मौका पनि हुनेछ ।

यदि सुपर लिगको पुछार (१३औं स्थान)मा रहेको टिम विश्वकप क्वालिफायरको अंकतालिकामा लिग टुको शीर्षस्थानमा रहेको टिमभन्दा तल परेमा रेलिगेसनमा पर्ने छ । जसकारण, विश्वकप २०२३ का लागि सोझै सुपर लिग खेलेपनि रेलिगेसनमा पर्दै उसले विश्वकप २०२७ का लागि सिडब्ल्युसी लिग टु हुँदै विश्वकपसम्मको यात्रा तय गर्नुपर्ने छ ।

अर्थात, नेदरल्यान्ड्सले १२औं स्थान वा माथि रहँदै सुपर लिगको अन्त्य गरेमा विश्वकप २०२७ को सुपर लिगमा नेपाल वा अन्य कुनै एसोसिएट राष्ट्रले प्रतिस्पर्धा गर्नेछन् । र, सो सुपर लिगमा ११ टेस्ट राष्ट्रसँग २ एसोसिएट राष्ट्रले विश्वकपमा स्थान बनाउन भिडन्त गर्नेछन् ।

तर, यदि नेदरल्यान्ड्स १३औं स्थानमा रहेमा र रेलिगेट हुँदै लिग टु मा झर्ने खतरा रहनेछ । त्यसको लागि विश्वकप क्वालिफायरमा उसलाई अर्को एसोसिएट राष्ट्रले उछिन्नु पर्ने छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, साउन ३०, २०७६ २१:१५