बिजुलीको व्यापार: रोकियो निर्यात, बढ्यो आयात तर खेर गइरहेको छ १ अर्बभन्दा बढीको विद्युत्

बिजुलीको व्यापार: रोकियो निर्यात, बढ्यो आयात तर खेर गइरहेको छ १ अर्बभन्दा बढीको विद्युत्

A+ A A-

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले भारतमा गर्दै आएको बिजुली निर्यात रोकेको छ भने आयातको मात्रा बढाएको छ ।

२०७४ सालसम्म कुल खपत भएको बिजुलीमध्ये ३५ प्रतिशत आयात गरिँदा पनि लोडसेडिङ भएको थियो । नेपालको लोडसेडिङ अन्त्य भएर खपत वृद्धि हुँदा पनि गएको जेठ महिनाबाट भने नेपालले निर्यात सुरु गरेको थियो । यसको अर्थ आयात पूर्ण रोकिएको भने होइन ।

प्राधिकरणले गत १ जेठबाट इन्डियन इनर्जी एक्सचेन्ज लिमिटेड (आईएक्स)को डे-अहेड बजारमा निर्यात थालेको थियो । जेठयता ७ महिनाको अवधिमा ११ अर्ब रुपैयाँको बिजुली बेचेको प्राधिकरणले अब ६ महिना भने आयात मात्रै गर्ने भएको छ । यसले विद्युत्‌मा निर्यातबाट भित्रिएको रकम र आयातका लागि बाहिरिने रकमको हिस्सा भने करिब उस्तै हुने प्राधिकरणको प्रक्षेपण छ ।

प्राधिकरणले पछिल्लो समय एकै दिनमा भारतमा बिजुलीको माग उच्च हुने समयमा निर्यात र माग कम हुने समयमा आयात गरेको थियो । जसले नेपालले सस्तोमा बिजुली निर्यात गरेर महँगोमा बेच्‍ने रणनीति लिएको थियो । अब भने कुनै समयमा पनि निर्यात गर्न नसक्ने अवस्थामा पुगेको र भारतमा गर्दै आएको निर्यात पनि रोक्नुपरेको प्राधिकरणका निर्देशक सुरेशबहादुर भट्टराईले बताए ।

४०९ मेगावाटसम्म निर्यात

भारतीय बजारमा बिजुली बेच्ने २०१९ मा नै तय गरिएको थियो । २०१९ मा नेपालले भारतसँग डे–अहेड (भोलिका लागि आज किन्न वा बेच्न बुक गर्ने) र टर्म अहेड (केही दिनपछिका लागि बुक गर्ने) बजारमा विद्युत् व्यापार गर्नेसम्बन्धी सम्झौता गरेको थियो ।

तर, व्यावसायिक रूपमा बिक्रीवितरण भने गत जेठबाट सुरु भएको थियो ।प्राधिकरणले गत जेठबाट इन्डियन इनर्जी एक्सचेन्ज लिमिटेड (आईएक्स) को डे–अहेड बजारमा प्रतिस्पर्धी मूल्यमा बिजुली बिक्री गरेको थियो । त्यसबेला प्राधिकरणले मासिक औसत प्रतियुनिट १२.१५ रुपैयाँमा बिजुली बिक्री सुरु गरे पनि मंसिरसम्म औसतमा भने ८ रुपैयाँ २३ पैसामा बिक्री गरेको थियो । गत आर्थिक वर्षमा मात्रै करिब ४ अर्बको बिजुली निर्यात गरेकोमा चालु वर्षमा ७ अर्बभन्दा बढीको बिजुली निर्यात भएको छ ।

सुरुमा दुईवटा विद्युत्‌गृहको ३९ मेगावाट विद्युत्‌लाई स्रोत मानी दैनिक रूपमा आईएक्समा बिक्री गरिएकोमा २७ जेठबाट दैनिक छवटा विद्युत्‌गृहबाट उत्पादित विद्युत्‌को ३६४ मेगावाट र गत कात्तिकबाट थप दुईवटा आयोजनाकाे गरी ४ सय ९ मेगावटबराबरको निर्यात स्वीकृति पाएको थियो ।

खेर गइरहेको छ बिजुली

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले प्रसारण लाइन नबनाएको र उत्पादित बिजुली नकिनेका कारण धेरै बिजुली खेर गएको गुनासो स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूले गरेका छन् । स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादक संघ (इप्पान)का उपाध्यक्ष मोहन डाँगीले विभिन्न कारणले अहिले ११ आयोजनाका विद्युत्‌गृहबाट उत्पादित वार्षिक १ अर्ब रुपैयाँबराबरको विद्युत् खेर गइरहेको जानकारी दिए । यस विषयमा ऊर्जा मन्त्रालयको ध्यानाकर्षणसमेत गराइएको उनले बताए ।

इप्पानका अनुसार घलेम्दी खोला, न्यादी जलविद्युत्, युनाइटेड इदी मार्दी, अपर स्याङ्गे जलविद्युत्, सिनर्जी पावर, चेपे खोला, तल्लो मोदी, दोर्दी खोला, छ्याङ्दी जलविद्युत्, बुद्धभूमि जलविद्युत् र नौगडगाड आयोजनाबाट उत्पादित बिजुली खेर गइरहेको छ । याे सबै प्रसारण लाइनको कारण भने होइन । सबै आयोजनाहरूको जडित क्षमताअनुसार बिक्री हुनुपर्ने युनिटभन्दा निकै कम मात्रामा प्राधिकरणले विद्युत् खरिद गरिरहेको इप्पानले जनाएको छ ।

बैंकको ब्याजदर दोहोरो अंकमा पुगेको अवस्थामा प्राधिकरणले बिजुली नकिन्दा दुई दर्जन आयोजनाहरू धरासायी बनेको उनीहरूले गुनासो गरेका छन् । ऊर्जा उत्पादक कम्पनीहरूले आफैँ पनि प्राधिकरणमा गएर कुरा गर्दा त्यो प्राधिकरणले आफ्नो समस्या नै नभएको भन्ने किसिमको प्रतिक्रिया दिइरहेको इप्पानले जनाएको छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, पुस ४, २०७९ १६:४५