जनमत कम्युनिस्टको, संसद्‌मा वर्चस्व गैरकम्युनिस्टको (भिडियोसहित)

A+ A A-

कम्युनिस्ट दर्शन र सिद्धान्त संसारभर अत्यधिक प्रभाव पारेको र बहस भएको दर्शन वा सिद्धान्त हो । नेपालमा राजनीतिक दृष्टिले कम्युनिस्टसम्बद्ध संगठन र जनमतको जबर्जस्त उपस्थिति रहेको छ । अहिलेको नेपाली राजनीतिका प्रमुख दलहरूअन्तर्गत रहेका अधिकांश कम्युनिस्ट पार्टीहरूले सशस्त्र आन्दोलनलाई कुनै न कुनै मोडमा प्रयोग गरेका भए पनि अहिले नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरू बुलेट छाडेर ब्यालेटको राजनीतिमा होमिएका छन् ।

स्थापनाको ७३ वर्ष भुक्तान गरिरहेको नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनले समता र समानतामूलक तथा शोषण र वर्गरहित समाज निर्माणलाई आदर्श मान्दै समाजवादहुँदै साम्यवादसम्म पुग्ने आदर्श वा लक्ष्य निर्धारण गरेको छ ।

सैद्धान्तिक हिसाबले नेपालका सम्पूर्ण कम्युनिस्ट पार्टीहरू यही आदर्श र लक्ष्यसँग एकाकार देखिन्छन् । तर, सिद्धान्त एउटै रहे पनि एकीकृत हुन नसक्दा नेपालमा रहेको अत्यधिक कम्युनिस्ट जनमतले उल्लेख्य रूपमा सत्ता सञ्चालन गर्न पाएको छैन ।

नेपालको पहिलो आमनिर्वाचन अर्थात् २०१५ सालको निर्वाचनमा नै कम्युनिस्टहरूले सहभागिता जनाएका थिए । उक्त चुनावमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीले ४ सिटसहित १ लाख २९ हजार ४२ मत प्राप्त गरेको थियो । २०४८ सालको संसदीय निर्वाचनमा नेकपा एमाले, संयुक्त जनमोर्चा नेपाल, नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी प्रजातन्त्रवादी, नेपाल मजुदर किसान पार्टी (नेमकिपा) नेकपा बर्मा र नेकपा अमात्यसहितका कम्युनिस्ट पार्टीहरूले ८२ सिटसहित २६ लाख ७१ हजार २५० मत पाएका थिए ।

२०५१ सालको निर्वाचनमा नेकपा एमाले, नेमकिपा, संयुक्त जनमोर्चा नेपाल र नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी मार्क्सवादीसहितका कम्युनिस्ट पार्टीहरूले ९२ सिटसहित २५ लाख ५७ हजार ५२९ मत प्राप्त गरेका थिए । यही निर्वाचनपछि नेपालमा पहिलो कम्युनिस्ट सरकार बनेको थियो । एमाले, संयुक्त जनमोर्चा र नेमकिपालगायत कम्युनिस्ट पार्टीहरूले २०५६ को निर्वाचनमा ७९ सिटसहित कुल मतको ३९ प्रतिशत मत प्राप्त गरेका थिए भने २०६४ सालको संविधानसभाको निर्वाचनमा एकीकृत नेकपा माओवादी, एमाले, नेकपा माले, नेमकिपा, नेकपा एकीकृत र राष्ट्रिय जनमोर्चालगायतका कम्युनिस्ट पार्टीहरूले ३४७ सिटसहित ६१ लाख ५९ हजार ३३२ मत प्राप्त गरेका थिए ।

निर्वाचन आयोगका अनुसार २०७० सालको निर्वाचनमा एमाले, माओवादी, नेकपा माले, नेमकिपा, राष्ट्रिय जनमोर्चा, नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (संयुक्त) ले २६० सिट प्राप्त गरेका थिए । एमाले, माओवादी, नयाँ शक्ति नेपाल, राष्ट्रिय जनमोर्चा, नेमकिपा, नेकपा माले, देशभक्त जनगणतान्त्रिक मोर्चा, नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (मार्क्सवादी) र नेपाल नौलो जनवादी पार्टीसहितका कम्युनिस्ट पार्टीहरूले २०७४ को निर्वाचनमा १७७ सिटसहित ४७ लाख ३४ हजार ९१३ मत प्राप्त गरेका थिए ।

भर्खरै सम्पन्न निर्वाचनमा एमाले, माओवादी केन्द्र, नेकपा एस, नेमकिपा, राष्ट्रिय जनमोर्चा, नेकपा माले, नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी, नेकपा मार्क्सवादी (पुष्पलाल), जनसमाजवादी पार्टी नेपाल, नेकपा माओवादी समाजवादी, नेकपा परिवर्तन सँगसँगै कम्युनिस्ट पृष्ठभूमिका स्वतन्त्र उम्मेदवारहरू प्रभु साह, किरणकुमार साह र योगेन्द्र मण्डलले सहभागिता जनाएका थिए । यस निर्वाचनमा कम्युनिस्टहरूले १२५ सिट प्राप्त गरेका छन् भने समानुपातिकतर्फ - ४५ लाख ८५ हजार ५४८ मत प्राप्त गरेका छन् ।

यति धेरै जनमत रहँदारहँदै पनि कम्युनिस्ट पार्टीहरूले करिब साढे तीन वर्ष बहुमतको सरकार सञ्चालन गरेका छन् भने नौ महिना अल्पमतको सरकारको चलाएका छन् । माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल, एमालेका तत्कालीन अध्यक्ष झलनाथ खनाल र एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले कम्युनिस्ट पार्टीहरूबीच भएको सत्ता गठबन्धनको नेतृत्व गरेका छन् । त्यसैगरी, तत्कालीन एमालेका वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपाल र तत्कालीन माओवादीका उपाध्यक्ष डा. बाबुराम भट्टराई र प्रचण्डले कम्युनिस्टबाहेकका राजनीतिक दलहरूको समर्थनमा सरकारको नेतृत्व गरेका छन् ।

२०४६ सालको परिवर्तन पछाडि ६ जना कम्युनिस्ट नेताहरू प्रधानमन्त्री भए पनि उनीहरूले जम्मा नौ वर्ष सात महिना प्रधानमन्त्रीको रूपमा सरकारको नेतृत्व गरे । भर्खरै सम्पन्न निर्वाचनमा कम्युनिस्ट पार्टीहरूले जम्मा ४५ लाख ८५ हजार ५४८ समानुपातिक मत प्राप्त गरेका छन् । तर, ४ लाख ७७ हजार ९२४ कम्युनिस्ट मत काम नलाग्ने भएको छ । लगभग बहुमत कम्युनिस्ट जनमत रहँदारहँदै पनि कम्युनिस्ट पार्टीको नेतृत्वमा सरकार बन्ने वा कम्युनिस्ट पार्टीहरूले बहुमतको सरकार बनाउने अवस्था अहिले छैन ।

नेपालमा कम्युनिस्ट जनमत रहँदारहँदै पनि नेपाली कम्युनिस्ट नेताहरूमा रहेको अहंकार र एकअर्कालाई निषेध गर्ने प्रवृत्तिका कारण यसले सत्ताको नेतृत्व गर्ने अवसरलाई सदुपयोग गर्न सकेको छैन । कुनै समय छिमेकी मुलुक भारतमा निर्णायक शक्तिका रूपमा रहेका भारतीय कम्युनिस्टहरू गुटफुट र एकअर्काबीचको निषेधका कारण आज भारतीय राजनीतिमा अवसान उन्मुख छन् ।

आजका दिनसम्म नेपाली राजनीतिको निर्णायक शक्तिकै रूपमा रहेका नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरूमा आन्तरिक किचलो तथा सिद्धान्तभन्दा पनि अहंकारका कारण गुटफुट भइरहने हो भने आजसम्म रहेको बहुसंख्यक कम्युनिस्ट जनमत छिट्टै नै कमजोर नबन्ला भन्न सकिन्न ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर २८, २०७९ १८:४४