मान्छेजस्ता डल्फिन जो आठ घण्टा मस्त निदाउँछन्

A+ A A-

डल्फिन जलचर प्राणी हुन् । तर, तिनीहरु जमिनमा बस्ने मानिससँग निकै नजिक हुन चाहन्छन् । तिनीहरू हाँसीखुसी, प्यारा र खेलप्रेमी हुन्छन् । डल्फिन यस अर्थमा असाधारण हुन्छन् ।

डल्फिन जलचर स्तनधारी प्राणी हुन् । डल्फिनका बच्चा र वयस्कले समुद्री प्राणीको आदर गर्छन् । झट्ट हेर्दा कहिलेकाहीँ मानवजस्तो व्यवहार पनि देखाउँछन् ।

यिनै व्यवहारका कारण वैज्ञानिकले यो निष्कर्ष निकालेका छन् कि डल्फिन अविश्वसनीय रूपले स्मार्ट जीवित प्राणी हुन् । उनीहरू शरीरको बनावटका कारण सुपर फास्ट पौडीबाज हुन्छन् ।

करिब करोडौं वर्ष अघिदेखि पानीमा विचरण गर्दै आएको डल्फिन चारखुट्टे स्थलीय जनावरबाट विकसित भएको ठानिन्छ । ‘डल्फिन’ नाम ग्रिक शब्द ‘डेलफिस’ र ‘डेलफस’बाट आएको हो, जसको अर्थ ‘गर्भसहितको माछा’ भन्ने हुन्छ ।

समुद्रमा विभिन्न प्रजातिका डल्फिन पाइन्छन् । डल्फिनको सबैभन्दा ठूलो प्रजातिमा किलर ह्वेललाई लिइन्छ । यो डल्फिन परिवारको सबैभन्दा जेठो सदस्य मानिन्छ ।

डल्फिनका सबैभन्दा सामान्य प्रजातिहरु अन्टार्कटिका र आर्कटिक महासागरमा पाइन्छ । तर पनि यी बाहेकका जलमण्डलमा प्रायः सबै समुद्री जलमा डल्फिन बसोबास गर्छन् । डल्फिनका प्रजातिमा तिनीहरूको शरीर आकार, फिन र अनुहारमा हुने भिन्नताका आधारमा फरक प्रजातिको पहिचान गरिन्छ ।

डल्फिनहरू तुलनात्मक पानीको माथिल्लो तहमा बस्छन् । तर, तिनीहरू हजारौं फिटमुनिको गहिराइसम्म डुबुल्की मार्न सक्छन् । यिनीहरुले साना माछालाई आफ्नो आहारा बनाउँछन् । खाना छिटो पचाउने यिनीहरुको विशेषता हाे ।

डल्फिनहरूले पानी पिउँदैनन् किनकि उनीहरूले आवश्यक पर्ने पानी खाने भोजनबाट पाउँछन् । डल्फिनको दाँत भएतापनि खाना नचपाई सिंगै निल्ने गर्दछन् । डल्फिनको दुई भाग हुन्छन्ः एउटा भोजन भण्डारणका लागि र अर्को पाचनका लागि ।

डल्फिन हल्का जीउका, अत्यधिक लचिलो, तर कमजोर हड्डीहरू भएको प्राणी हो । यसको तुलना जमिनमा कमजोर हड्डी भएका थलचर प्राणीसँग गर्न सकिन्छ । डल्फिनहरू अत्यधिक प्रभावकारी उपचार प्रक्रियामा हुन्छन् ।

गतिशील र चलायमान रहन्छन् । यिनीहरु विभिन्न कलाले सुसज्जित हुन्छन् । यस कारण यिनीहरु सितिमिति कुनै पनि सिकारी शार्क वा अन्य ठूला माछाको मुखमा पर्दैनन् ।

डल्फिनमा अन्य जनावर वा प्राणीको भन्दा लामो स्मरण शक्ति हुन्छ । डल्फिनहरु पानीमा घुमिरहँदा आइपर्ने बाधा, व्यवधान र शिकारी शत्रुको पहिचान हुनासाथ एकले अर्कालाई सहयोग गरी एक जुट भएर प्रहार गर्न थाल्छन् ।

डल्फिनको सुन्ने प्रणाली यति परिष्कृत र उन्नत हुन्छ कि कथंकदाचित दृष्टि गुमाएका डल्फिन पनि शत्रुबाट सजिलै बच्न सक्छन् । डल्फिनलाई गन्धको त्यति धरै अनुभूति हुँदैन । यिनीहरुको घ्राणशक्ति कमजोर हुन्छ । स्वादको पनि त्यति राम्रो अनुभूति गर्दैनन् ।

डल्फिनले नाकलाई सार्क मार्न प्रयोग गर्छन् । यो उनीहरुका लागि अचूक अस्त्र हो । डल्फिनसँग पौडी खेल्ने क्रममा छल्न छलिन लर्किने खालको छाला हुन्छ । आश्चर्य लाग्ने कुरा त के हो भने यदि बाहिरी छालामा चोट पर्न गएमा छालाको त्यो बाहिरी सतह दुई घण्टामा पुनः ताजा भएर आइहाल्छ ।

यद्यपि, डल्फिनको फोक्सो हुन्छ । तिनीहरुले मानिसले जस्तो श्वास फेर्छन् । तिनीहरू जमिनमा बस्न सक्दैनन् किनभने तिनीहरूसँग खुट्टा हुँदैनन् । अर्को कुरा पानी बाहिरको वातावरण निकै तातो पनि छ ।

डल्फिनहरू प्रत्येक दिन आठ घण्टा सुत्छन् । उनीहरु पनि मानिसझैं निद्रा पुर्‍याउने गर्छन् । बाँकी समय आहाराको खोजी र पौडी खेलेर बिताउँछन् । डल्फिन सामान्यतया प्रतिमिनेट तीनदेखि पाँचपटक श्वास फेर्न पुनः सतहमा आउँछन् ।

डल्फिनहरू निरन्तर निद्रामा हुँदैनन् । छिनछिनमा बिउँझने र सुत्ने गर्छन् । यसो गर्नुको कारण हो, उनीहरुमाथि दुस्मनबाट आक्रमण नहोस् ।

गर्भावस्थामा, महिला डल्फिनले एक पटकमा एक बच्चा पाउँछन् । कहिलेकाँही ती बच्चाहरु जुम्ल्याहा पनि हुन्छन् । बच्चा जन्माएपछि, पोथी डल्फिनले आफ्ना नानीहरुलाई केही महिनासम्म ढाडमा बोकेरै हुर्काउँछन् ।

डल्फिन आमाहरू आफ्ना बच्चाहरूलाई अत्यन्त पौष्टिक र शक्तिबर्धक दूध चुसाउने गर्दछन् । एउटा डल्फिनको औसत आयु २० देखि २५ वर्ष हो, तर तिनीहरू ५० वर्षसम्म बाँच्न सक्छन् ।

डल्फिन अत्यन्त वुद्धिमान समुद्री जीवहरू हुन् । तिनीहरू सिक्न, खेल्न, सामजिक बनाउन, र मानव जत्तिकै शोक अनुभूत गर्न सक्छन् । डल्फिन परोपकारी स्वभावका हुन्छन् । लामो समयसम्म बिरामी वा घाइते जीव वा व्यक्तिहरूसँग बस्न रुचाउँछन् ।

डल्फिन एकआपसमा कुराकानी गर्दछन् । डल्फिनहरू एक अर्कालाई उनीहरूको नाममा बोलाउँछन् । डल्फिन प्रायः १ हजारको संख्यामा सामूहिक यात्रा गर्दछन् । डल्फिन एक्लै बस्नै सक्दैनन् । तिनीहरु प्रतिघण्टा २० माइलको यात्रा गर्छन् ।

यो उनीहरुका लागि सहज यात्रा हो । डल्फिनले मानवको क्रियाकलाप र तरंगहरू समात्ने गर्दछन् । वैज्ञानिकहरूले अझै बुझ्न सकेका छैनन् किन किन डल्फिनहरू पानीबाट बाहिर हाम फाल्छन् । तिनीहरूमध्ये केही हावामा २० फिट माथि उफ्रिन्छन् । ठूलो सेतो सार्क, टाइगर सार्क, डस्की सार्क, र बैल सार्क डल्फिनका दुस्मनहरु हुन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, साउन २९, २०७६ ०१:४५