केपी ओलीले टाउकाले टेकेर नेकपा एसलाई राष्ट्रिय दल बन्न दिएनन्: गंगालाल तुलाधर (अन्तर्वार्ता)

केपी ओलीले टाउकाले टेकेर नेकपा एसलाई राष्ट्रिय दल बन्न दिएनन्: गंगालाल तुलाधर (अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

एमाले विभाजनपछि माधव कुमार नेपालको नेतृत्वमा बनेको नेकपा एकीकृत समाजवादी सत्ता गठबन्धनबीच चुनावी गठबन्धन हुँदा पनि राष्ट्रिय दल बन्न सकेन । प्रत्यक्ष १० सिटमा जित निकालेको नेकपा एसले समानुपातिकतर्फ थ्रेस होल्ड कटाउन आवश्यक तीन प्रतिशत मत पाउन सकेन ।

गत ३० वैशाखमा सम्पन्न स्थानीय चुनावमा फरक क्लस्टरमा गरेर ९ लाख २७ हजार मत ल्याएको थियो । प्रतिनिधिसभामा प्रदेश १, मधेस, गण्डकी र सुदूरपश्चिम प्रदेशमा छैटौँ समानुपातिक मत पायो । कर्णालीमा चौथो, बागमतीमा पाँचौँ र लुम्बिनीमा आठौँ भयो । प्रतिनिधिसभाको समानुपातिकमा २ लाख ९८ हजार मत ल्याउँदा सात प्रदेशमा ३ लाख ७७ मत समानुपातिकमा ल्यायो । अहिले पार्टीभित्र नीतिबारेमा दुई धार रहेको चर्चा छ ।

चुनाव, आगामी सरकार र पार्टीभित्रको विवादबारे एकीकृत समाजवादीका उपमहासचिव गंगालाल तुलाधरसँग शिलापत्रले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

थ्रेसहोल्ड कटाउन नसक्दा एकीकृत समाजवादी राष्ट्रिय पार्टी बन्न सकेन । समग्रमा चुनावी मूल्याकंन कस्तो छ ?

प्रत्यक्षमा जति सिट जितेका छौँ, त्यो सन्तोषजनक नै छ । १–२ ठाउँमा हार्नु हुँदैनथ्यो । समानुपातिकको नतिजा अनपेक्षित रह्यो । यसबारे अध्ययन अनुसन्धान गर्छौं । अहिले सही रूपमा अनुसन्धान गरेनौँ भने अर्कोपटक गलत ठाउँमा पुग्ने हुन सक्छ । हामी अरुलाई दोष लगाउँदैनौँ । हाम्रो पार्टीकै कारण समानुपातिकमा भोट नआएको हो ।

पार्टीको केन्द्रीय कमिटीदेखि वडा कमिटीका कमरेडहरू समानुपातिकमा अत्यधिक मत खसाल्नू भनेका थियौँ । झण्डै १० लाख हाराहारीको टार्गेट बनाएर पार्टी कमिटी परिचालित भएको थियो भने नतिजा योभन्दा भिन्न हुन सक्थ्यो । थ्रेसहोल्ड कट्ने कुनै समस्या होइन । प्रदेशमा थ्रेसहोल्ड कट्न समस्या रहेन । त्यही हातले हालेको भोट हो तर संघमा थ्रेसहोल्ड कटेन । यसको गम्भीर रूपमा समीक्षा हुनुपर्छ । हाम्रो भोट अन्त गयो अरुले लगे घण्टी आयो लौरोले लग्यो म केही भन्दिनँ ।

प्रदेशमा थ्रेसहोल्ड कटाए पनि तीनवटा प्रदेशमा छैटौँ, एक प्रदेशमा आठौँ र सबैभन्दा अगाडि चौथोमा छ । यो पनि पार्टी कमजोर देखिएको होइन ?

त्यो पनि अस्वाभाविक खालको नतिजा हो । त्यहाँ पनि राम्रो आएको होइन । प्रदेशमा त्यही हातले कलममा हाल्ने प्रतिनिधिसभामा त्यही हातले भोट नहाल्ने कुरा भयो । प्रतिबद्ध भोट पनि दायाँबायाँ भएको हुन सक्छ ।

स्थानीय तहमा ९ लाख मत पार्टीको थियो । २० लाख ल्याउने भनेर शीर्ष नेताहरूले भाषण गर्नुहुन्थ्यो । त्यो मत कहाँ हरायो ?

अहिले त्यो कुरा भन्न सकिँदैन । कहाँ के भएको हो हेड काउन्ट गर्न सकिन्छ । स्थानीय तहमा भोट हचुवाको भरमा आएको होइन नि । २७ प्रतिशत उम्मेदवार उठाएर ६ लाख बढी भोट ल्याएका थियौँ । विभिन्न क्लस्टरमा गरेर ९ लाख भोट आयो । सबै ठाउँमा उम्मेदवार नहुँदा त्यसको असर पनि पर्‍यो ।

समानुपातिकमा उम्मेदवार नभएर गठबन्धनका अन्य दलको पनि मत घटेको छ नि ?

कांग्रेसले ९१ ठाउँमा उम्मेदवार उठाएर अन्य ठाउँमा उम्मेदवार नभएर भोट घट्यो भनेका छन् । माओवादीको पनि उस्तै छ । एमालेको मत घट्नुमा हामी नै प्रमुख कारण हौँ । अरु नयाँ पार्टीले लिएर गए ।

हाम्रो भोट कहाँ गयो भनेर चाखलाग्दो विषय बन्न सक्छ । कसैले थेसिस नै गर्छ भने पनि रोचक खालको तथ्य निस्कन्छ होलाजस्तो लाग्छ । स्थानीय तहको नतिजा एउटा, प्रदेशसभाको नतिजा एउटा र प्रतिनिधिसभाको नतिजा एउटा छ । विभिन्न तरिकाले त्यो भोट तरंगित भएको छ । त्यो भोट एमालेमै बसेको, नयाँ दलमा गएको, परम्परागत शक्तिमा गएको हुन सक्छ । हाम्रो पार्टी पंक्ति चल्दै चलेन ।

त्यसको कारण के होला ?

विभिन्न असन्तुष्टि छन् । क्षेत्र, क्लस्टर मिलाउँदा ११० सिटमा मिलाउन सकेको भए परिणाम योभन्दा फरक आउन सक्थ्यो । एकै जिल्लामा धेरै व्यक्तिहरूले अवसर पाए । वैज्ञानिक ढंगले १९ सिटमा प्रत्यक्षमा उठाइरहँदा समानुपातिकमा भोट ल्याउनुपर्छ भनेर रणनीतिक सोचका साथ निर्णयमा पुग्नुपर्थ्यो । प्रत्यक्ष र समानुपातिकमा गरेर कुनै जिल्लामा १० जनासम्म उम्मेदवार छन् । कतै रित्तो छ । रित्तो भएको ठाउँमा मान्छे रिसाउने भए । समानुपातिक प्रणालीमा पनि दोष छ । बन्दसूचीको बनावट छ । त्यसले सिर्जना गर्ने मनोविज्ञान फरक छ । १ नम्बरमा पर्नेको मात्र सम्भावना हुन्छ, नभए २ नम्बरसम्म होला भन्ने भाष्य छ । ६ वटा क्लस्टरमा पहिलो ग्यारेन्टी भयो, अरुको भएन भनेपछि १२–१३ नम्बरमा परेका किन सक्रिय हुन्छन् ? १–२ नम्बरकालाई एक्लै लागेर के हुन्छ, पार्टी लागिहाल्छ नि भन्ने भयो । अल्छी भएजस्तो पनि देखिन्छ । तलतिरकाले गर्दै गरेनन् ।

यो तपाईंहरूको कुरा भयो । पार्टी मुख्यालयमा कार्यकर्ताको गुनासो डा. गंगालाल तुलाधर, डा. वेदुराम भुसाल र डा. विजय पौडेल काठमाडौंमा कसरी पार्टीको मत बढ्छ भन्ने कार्यकर्ताको गनासो सुनियो । जिम्मेवार त तपाईंहरू हुनुहुन्छ नि ?

त्यो सत्य कुरा हो । तीनवटै डाक्टरहरूलाई तीन भाग लगाएर सिङ्गै डक्टरले गर्नुपर्ने कामहरू गर्न लगाएको भए पनि हुन्थ्यो । त्यो गरेनौँ । जस्तो म उम्मेदवार थिएँ भने मलाई नै देशभरि यसरी जाने भनेर रणनीति बनाएको भए हुन्थ्यो । त्यो पनि भएन ।

मलाई मन लागेको ठाउँमा बोलाएको ठाउँमा १७ दिनको चुनावी अभियान पूरा गरेँ । म जहाँ पुगेँ, त्यहाँ राम्रो गरेँ भन्ने लागेको छ । भोट कति बढ्यो, आफ्नो ठाउँमा छ । राष्ट्रिय पार्टी बनाउन चुनौती कसैलाई थियो भने त्यो हामीलाई थियो ।

पार्टीले समानुपातिकमा मत मागेन भनेर कार्यकर्ताको गुनासो कतिसम्म सत्य हो ? त्यसलाई सम्बोधन गर्ने कसरी गर्ने ?

भन्न नहुने कुरा हो । पार्टीले भोट मागेन भनेर कसरी भन्ने ? पार्टीका नेता कार्यकर्ता कसैले पनि भोट मागेनन् । त्यसलाई समग्रमा पार्टीले मागेन भन्न मिल्छ होला । १९ सिट मात्र कसरी जित्ने भन्ने रणनीति बनायो भनेर बाहिर आएको छ । त्यो कति सत्य हो भन्ने कुरा प्रमाणित हुँदै जाला । समग्रमा भन्दा पार्टी पंक्ति राष्ट्रिय पार्टी बनाउनुपर्छ । को भित्र बस्छन् को बाहिर बस्छन्, त्यसमा सरोकार रहेन । जो मनोविज्ञान बनेको छ, यो भएको भए त्यो हुन्छ, त्यो भएको भए यो हुन्छ भन्ने । यो कुरा चुनावअघि कहिल्यै भएन ।

गठबन्धन कत्तिको सफल भयो भन्ने लाग्छ ? चुनावपछि गठबन्धनको पहिलो बैठकमा माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले गठबन्धनले कांग्रेसबाहेक अरु दललाई घाटा भयो भन्नुभयो । एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपालले पनि सोही कुरालाई समर्थन गर्नुभयो । यसको बुझाइ त गठबन्धन राम्रोसँग भएन भन्ने होइन ?

त्यसरी समर्थन जनाउने नजनाउने भन्ने कुरा होइन । आ–आफ्नो कुरा बोल्ने हो । माओवादीले बोलेजसरी कपी पेस्ट गरेर बोल्ने, हामीले बोलेजस्तै गरेर माओवादीले बोल्ने भन्ने कुरा होइन । भोट ट्रान्सफरको कुरामा हाम्रो पार्टीले अरु पार्टीलाई मज्जैले भोट हाले । हाम्रो जत्रो साइजको भोट थियो, त्यो इमानदारीका साथ खसाल्यौँ । हामीले खसालेको तुलनामा अरु पार्टीहरूले केही–केही ठाउँहरूमा खसालेनन् । धेरै ठाउँमा खसाले । थ्रेसहोल्ड नकटाउने पार्टीले १९ सिटमा १० सिट जित्नु चानचुने कुरा होइन । यसमा हामीले सन्तोष व्यक्त गर्ने कि नगर्ने ? व्यक्त गर्ने तर सम्मानित नेता हारिराख्नुभएको छ । जित सुनिश्चित भनेका अरु नेताहरू हारिराखेका छन् । तत् स्थानमा विशिष्टीकृत समस्या हो भनेर यथार्थमा अध्ययन गरिनुपर्छ । बालुवाटारमा भएको कुरा छ । त्यसमा शतप्रतिशत ट्रान्सफर त हुँदैन ।

प्रेम आले लड्नुभएको ठाउँमा ९१ प्रतिशतसम्म मत ट्रान्सफर भएको देखिन्छ नि ?

भएको ठाउँमा ट्रान्सफर भयो भन्न सकिन्छ । इलामको सन्दर्भमा कांग्रेसभित्रको एउटा गुटको पनि उपगुटले बदमासी गरेकै हो ।

गठबन्धनकै सरकार गठन गर्न २ सिट अपुग भयो । एकीकृत समाजवादी रााष्ट्रिय पार्टी भएको भए पुग्थ्यो । अब सत्ता समीकरण कसरी अघि बढ्छ ?

यसबारे हामी निर्णयमा पुगेका छैनौँ । पहिला मुख्य दलहरू जो नेतृत्व गर्न अग्रसर भएका छन्, हामीले गठबन्धनलाई निरन्तरता दिन मद्दत गर्छौं । सरकार बनाउन इमानदारी कायम गर्छौं । सरकारमा जाने/नजाने भन्ने निर्णय गरिसकेका छैनौँ । सरकारमा समर्थन मात्र गर्ने र बाहिर बस्ने पनि हुनसक्छ । फ्लोरमा बसेर सरकारले गरेका कुरा समर्थन गर्ने, आफू सरकारमा नजाने । त्यसको के औचित्य हुन्छ भन्ने पनि छ । पार्टीको बैठक बसेर निष्कर्षमा पुग्छौँ ।

समाजवादी पार्टीमा दुई धार भयो, पार्टी विभाजनतर्फ गयो भन्ने खालको कुरा आइरहेका छन् । सम्मानित नेता झलनाथ खनाल हारेपछि र अन्य नेताहरू एकातिर मूल नेतृत्व एकातिर भयो भन्ने हल्ला हो कि सत्यता छ ?

त्यो बाहिरी फण्डा मात्र हो । त्यस्तो केही पनि छैन । तर, एउटा कुरा योबीचमा हल्ला बेस्सरी चलाइयो । त्यो सत्य छैन । त्यसको धरातल छैन । महासचिवले वक्तव्य पनि निकाल्नुभयो । एकता सर्वकालिक कुरा होइन । एकताको कुरा थियो । उपयुक्त कालखण्डमा एकीकृत समाजवादीको एकता हुने कुरा । शक्तिशाली कम्युनिस्ट पार्टी बनाउने एमालेले आत्मा आलोचना गरेर आए भने पुरानो नेकपा ब्युँतिने कुराको गुञ्जायस छ । यही कुरालाई लिएर हुन्छ र हुँदैन भन्ने कुरा छ । मुकुन्द न्यौपानेजीले माओवादीसँग कुनै पनि हालतमा एकता हुँदैन । एमालेसँग सहज भन्ने धारणा ल्याउनुभयो । त्यो उहाँको दुष्ट्याइँ, फट्याइँ होइन । एमालेसँग एकता हुन्छ र उहाँले भनेको मोडलमा । केपी ओलीले टाउकाले टेकेर एकीकृत समाजवादीलाई राष्ट्रिय पार्टी बन्न दिएनन् । उनले सबै प्रकारका हर्कत र हथकण्डा प्रयोग गरे । रिपिटेट्ली उनले किन भन्नुपर्थ्यो त्यो राष्ट्रिय पार्टी बन्दैन भनेर ? आफूले बोलेको कुरा ५० प्रतिशत सिट पुर्‍याउन नसकेकोमा उनलाई पछुतो छैन । तर, हाम्रो पार्टी राष्ट्रिय पार्टी नबनेकोमा उनलाई गौरवबोध छ । केपी ओलीसँग अहिले नि:सर्त एकता हुन सक्ला ? किमार्थ सक्दैन । हामी किमार्थ सक्दैनौ भन्छौँ, मुकुन्दजी गर्नुपर्छ भन्नुहुन्छ । दुई धार त देख्नुभयो नि तपाईंले । यसलाई दुई धार भन्नुहुन्छ भने त्यो तपाईंको विश्लेषण हो ।

वाम सरकारको सम्भावना छ कि छैन ?

त्यतातर्फ सोचेकै छैन । वाम भन्ने र गैरवाम भन्ने औचित्यहीन कुरा हो । अहिले हामी गठबन्धनबाट चुनाव लड्यौँ । गठबन्धनलाई छाडेर एमालेसँग मिल्दा वाम हुने होइन । किनकि एमाले वाम होइन । गैरवामपन्थी भैसक्यो । यही वाम लोकतान्त्रिक गठबन्धन नै ठीक छ । यसले राम्रोसँग काम गर्न सक्यो भने भैहाल्यो नि ।

स्थानीय तहको चुनावपछि भएको र बाहिर निष्कर्ष नआएको समीक्षा बैठक र त्यो रणनीति लागू गर्न नसकेको हो पार्टीले ?

हो । स्थानीय चुनावपछि पार्टी सचिवालय, स्थायी कमिटी, पोलिटब्युरो र केन्द्रीय कमिटी बैठक गरेर केन्द्रीय परिषद्‌को बैठक पनि गर्‍यौँ । केन्द्रीय कमिटी बैठक सहभागी, दस्तावेज र उपलब्धिको हिसाबले उत्कृष्ट रह्यो । त्यसबाट फर्किएपछि नेता कार्यकर्ता क्षेत्रमा फर्कंदा समानुपातिकका १०–१२ लाख भोट ल्याउनेछौँ । हाम्रो पार्टी राष्ट्रिय पार्टी बन्नेछ । १८–२० सिट प्रत्यक्षमाा जित्नेछौँ भन्ने लागेको थियो । समग्रमा ३०–३५ जना सांसद हुनेछन्, शक्तिशाली पार्टी हुनेछ भन्ने थियो तर भएन ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, मंसिर २३, २०७९ ०८:०२