‘गगन प्रधानमन्त्री भए देशको नयाँ नेता हुन्थे, परिवर्तन केही हुन्थ्यो, अरुका शासन देखेकै हो’

‘गगन प्रधानमन्त्री भए देशको नयाँ नेता हुन्थे, परिवर्तन केही हुन्थ्यो, अरुका शासन देखेकै हो’

A+ A A-

सत्ता गठबन्धन दलहरू नयाँ सरकारको निन्तरताका लागि एक मत भइसकेका छन् । उनीहरूबीच फरक मतचाहिँ आउँदो सरकारमा पहिले को प्रधानमन्त्री हुने भन्नेमा देखिएको छ । सत्ता नेतृत्व दल नेपाली कांग्रेस र नेकपा (माओवादी केन्द्र)बीच यस्तो रस्साकस्सी चलिरहेको छ । कांग्रेस सभापतिसमेत रहेका प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवा र माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’बीच आलोपालोका लागि सहमति भइसकेको चर्चा गरिन्छ । तर, अहिलेसम्म खुलस्त नभएकै कारण अबको प्रधानमन्त्री को भन्ने अस्पष्ट छ । अर्कातिर, चुनावबाट दोस्रो दलको हैसियत प्राप्त गरेको दल नेकपा एमालेले पनि अर्को गठबन्धन बनाएर सत्ता समीकरण बनाउने प्रयास गरिरहेको देखिन्छ ।

यस्तो अवस्थामा के सत्ता गठबन्धनकै सरकार बन्छ त ? यदि बनेको अवस्थामा को होला नयाँ प्रधानमन्त्री ? यी मूल विषयमा केन्द्रित रहेर शिलापत्रकर्मी जङ्ग तामाङले राजनीतिशास्त्री प्रा.डा. लोकराज बरालसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश:

चुनावी नतिजाले सत्ता गठबन्धनले बहुमत ल्याएको छैन । त्यसले केही प्रश्न त उठाएकै छ । त्यसरी हेर्दा सरकार कसले बनाउने सम्भावना देखिन्छ ?

सम्भावित सरकारबारे सम्भावना अनेक छन् । तर, अहिले पहिलो सम्भावना भनेको शेरबहादुर देउवाले नेतृत्व गरेको सत्ता गठबन्धनको हो । किनभने अहिले नै नेकपा (माओवादी केन्द्र) र नेकपा (एकीकृत समाजवादी) नेकपा एमालेमा गएर मिसिने सम्भावना देख्दिनँ । प्रधानमन्त्री, मन्त्रीजस्ता पदमा झगडा भयो भने एक–दुई वर्षपछि एमाले जाने वा अर्को गठबन्धन बनाउने सम्भावना रहन्छ । तर, अहिले यही सत्ता गठबन्धनले सरकार बनाउने देख्छु ।

अहिलेको चुनावबाट जनादेश सत्ता गठबन्धनलाई प्राप्त भएको हो र ?

स्पष्ट जनादेश त होइन । तर, मोटामोटी रूपमा जनादेश गठबन्धनले पाएको भन्न सकिन्छ । संविधानले नै कुनै एक दलले बहुमत ल्याउने सम्भावना न्यून गरेको छ । बहुत दुर्लभ अवस्थामा मात्र एकै दलले बहुमत ल्याउन सक्छ । त्यो भनेको प्रत्यक्ष र समानुपातिक चुनाव प्रणालीले गर्दा हो । त्यस कारण एक दलले बहुमत नल्याउने अवस्था हुनाले मिलीजुली सरकार नै बन्ने हो । चुनावले स्पष्ट जनादेश सत्ता गठबन्धनलाई नदिए पनि एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीजीले गरेको संसद् विघटनलाई जनताले अनुमोदन गरेनन् । यसलाई पुष्टि गर्ने एउटा आधार समानुपातिकमा एमालेको भोट घट्यो, दुवैतर्फ सिट पनि घट्यो ।

तपाईंले गठबन्धनले मोटामोटी जनादेश पाएको भन्नुभयो । उसो भए गठबन्धनको सरकार बन्ने अवस्थामा प्रधानमन्त्री पहिलो चरणमा को हुन सक्ला ?

शेरबहादुर देउवाजीले दुई वर्ष, पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’जीले दुई वर्ष र अन्तिम समयको एक वर्ष माधवकुमार नेपालजी प्रधानमन्त्री भएर सरकार चलाउने भन्ने चर्चा सुनिन्छ । तर, सरकारको नेतृत्व कसले गर्ने सन्दर्भमा मुख्य रूपमा लेनदेन देउवा र प्रचण्डबीचमा हुने देखिन्छ ।

‘ल रामचन्द्रजी म प्रधानमन्त्री पाँचचोटी भएँ । अब तपाईं हुनुहोस् । तपाईंको दाबेदारी स्वाभाविक पनि हो’ भनेर देउवाको मन पग्लियो भने रामचन्द्र पौडेल प्रधानमन्त्री हुन सक्छन् । नभए कसले दिने प्रधानमन्त्री ? नमरुञ्जेलसम्म छाड्दैनन् । अनि कसरी हुन्छन् प्रधानमन्त्री ?

चुनाव गरेको र पहिलो दल भएका कारण कांग्रेसभित्र देउवा वा अन्य कोही प्रधानमन्त्री हुनुपर्छ भन्ने मत ठूलो छ । यति हुँदाहुँदै बिर्सिनु नहुनेचाहिँ के छ भने कांग्रेस सानो पार्टी यसअघि हुँदा देउवालाई प्रधानमन्त्री हुनुपर्‍यो भनेर प्रचण्ड नै गएका हुन्, बूढानीलकण्ठ । त्यस अर्थमा पहिले प्रचण्डले देउवालाई प्रधानमन्त्रीको अवसर दिएका हुन् । त्यस कारण लेनदेन आजभोलि के हुन्छ ? त्यसमै निर्भर हुन्छ, भावी प्रधानमन्त्री ।

फ्याट्टै भन्नुपर्दा पहिले प्रधानमन्त्री को हुन्छ, देउवा कि प्रचण्ड ?

शेरबहादुर देउवा । तर, माओवादी, नेकपा एस र जनमोर्चा एक ठाउँमा उभिए भने प्रचण्डलाई दिऊँ न त प्रधानमन्त्री भन्न पनि सक्छन् देउवाले । यद्यपि, बढी सम्भावनाचाहिँ देउवाकै छ । किनभने यत्रो चुनाव उनी नेतृत्वको सरकारले गर्‍यो । कांग्रेस संसद्‌को पहिलो दल पनि हो ।

कांग्रेसमा त प्रधानमन्त्री हुन महामन्त्री गगन थापा पार्टीमा संसदीय दलको नेता बन्नका लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने तयारीमा छन् । यसलाई कसरी विश्लेषण गरिरहनुभएको छ ?

उनलाई प्रधानमन्त्री भएको देख्न चाहने मतदाताको जमात ठूलै छ । उनले प्रधानमन्त्री हुन्छु, त्यसका लागि संसदीय दलको नेता चुनिन तयारी गर्नु स्वाभाविक पनि छ । एउटा लोकतान्त्रिक पार्टीमा त्यो हुनु पनि पर्छ । यदि, गगन थापा प्रधानमन्त्री हुने भए कांग्रेसले अझ उचाइ ग्रहण गर्न सक्छजस्तो मलाई लाग्छ । यहाँ त कस्तो छ भने नमरुञ्जेलसम्म प्रधानमन्त्री हुन खोज्ने घातक प्रवृत्ति देखिन्छ । यस कारण गगन थापाले प्रधानमन्त्री हुने लक्ष्य लिएर संसदीय दलको नेता चुनिन गरेको तयारी ठीक छ । तर, उनको संसदीय दलमा गणित पुग्छ कि पुग्दैन ? उनैले जान्ने कुरा हो । अब हामीले बाहिरबाट हेर्दा उनको गणित पुग्दैन ।

गणित उनलाई पुगिदिए राम्रै हुन्थ्यो । यद्यपि, देउवाले चुनाव गराएर कति आफ्ना मान्छे जिताएर ल्याएका होलान् ? फेरि, गगनले छिटो प्रगति गर्‍यो भनेर पार्टीमै खुट्टा तान्नेहरू कति होलान् । त्यति सजिलो छैन नि । नयाँ आए कम्तीमा केही ने केही परिवर्तन त हुन्छ । नयाँ नेता आउँथ्यो । देउवा, ओली, प्रचण्ड, नेपाल, भट्टराईको त शासन थाहा पाइसकियो नि ।

महामन्त्री गगन थापाले दाबी गरे पनि उनको बेला भएको छैन भन्दै कांग्रेस वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेलले पनि प्रधानमन्त्री हुने भन्दैछन् नि ?

रामचन्द्रजीले प्रधानमन्त्रीमा आस गर्ने एउटा कुरा हो । बुझ्नुपर्ने के हो भने कसैको निगाहमा प्रधानमन्त्री पद पाइने होइन । ‘ल रामचन्द्रजी म प्रधानमन्त्री पाँचचोटी भएँ । अब तपाईं हुनुहोस् । तपाईंको दाबेदारी स्वाभाविक पनि हो’ भनेर देउवाको मन पग्लियो भने रामचन्द्र पौडेल प्रधानमन्त्री हुन सक्छन् । नभए कसले दिने प्रधानमन्त्री ? नमरुञ्जेलसम्म छाड्दैनन् । अनि कसरी हुन्छन् प्रधानमन्त्री ? तैपनि रामचन्द्रजीले प्रधानमन्त्री हुन्छु भन्नु अस्वाभाविक भने होइन । तर, उनी संसदीय दलमा बलिया छन् ? बलिया छन् भने दलको नेता चुनिने चुनावमा प्रतिस्पर्धा गर्दा हुन्छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, मंसिर २२, २०७९ १५:१८