कैलालीमा बदर मतको संख्या उच्च, कहाँ भयो कमजोरी ?

A+ A A-

गत वैशाखमा सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा धेरै मत बदर भएपछि निर्वाचन कार्यलय धनगढीले यसपटक मत बदर हुन नदिन निकै मेहनत गरेको थियो । तर पनि सोचे अनुसारको बदर मतको संख्या भने घट्न सकेन । प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभा निर्वाचनको प्रत्यक्षतर्फ मात्र कैलालीमा १८ हजारभन्दा बढी मत बदर भए ।

प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभामा जिल्लाका पाँचवटै निर्वाचन क्षेत्रमा १८ हजार ६१५ मत बदर भएको छ । प्रतिनिधिमा ४.८४ र प्रदेशमा ५.१८ प्रतिशत मत बदर भएको छ । दुवैतर्फ गरेर जम्मा ५.८७ प्रतिशत मत बदर भएको प्रदेश निर्वाचन कार्यालय धनगढीले जनाएको छ । निर्वाचन अधिकृतको कार्यालयका अनुसार निर्वाचन क्षेत्र नं. १ मा ३ हजार २८६ मत बदर भएको छ । यस्तै, निर्वाचन क्षेत्र २ मा ३ हजार ६६४, क्षेत्र ३ मा ४ हजार २१, क्षेत्र ४ मा ३ हजार ७९७ र निर्वाचन क्षेत्र ५ मा ३ हजार ८४७ मत बदर भएको छ ।

२०७९ बैशाखमा भएको स्थानीय तहको निर्वाचनमा जम्मा पाँच लाख २५ हजार १२५ मतदाता रहेकोमा तीन लाख ५१ हजार ४३२ जनाले मतदान गरेका थिए । स्थानीय तहमा पूर्ण बदर मतको संख्या ५ हजार ४८० अर्थात ५.१३ प्रतिशत थियो । स्थानीय तहको भन्दा संख्यात्मतक रुपमा बदर मतको घटेको देखिए पनि प्रतिशतको हिसावमा यसपटक पनि बदर मत घट्न सकेन ।

प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभातर्फ कैलालीमा पाँच लाख ३५ हजार पाँच सय १४ मतदाता रहेकोमा तीन लाख १९ हजार २२ मत मात्रै खसेको थियो । जुन ५९ प्रतिशत हो । प्रतिनिधिसभा तथा प्रदेशसभाका क्षेत्रहरूमा पनि कुल मतको आधा प्रतिशत मात्रै मत खसेको छ ।

जिल्ला निर्वाचन कार्यालय धनगढीले कैलालीका १३ वटै पालिकाका १२६ वडामा गएर मतदाता शिक्षा दिएको जनाएको छ । मतदाता शिक्षा सबै वडामा दिएको भए पनि अझै पनि मतदाता शिक्षामा चाहेअनुसार प्रतिफल भने नआएको प्रदेश निर्वाचन कार्यालय धनगढीका प्रमुख प्रेमराज भट्टले बताए । ‘स्थानीय तहको भन्दा यसपटक धेरै नै प्रचार–प्रसार गरेका थियौं,’ उनले भने, ‘सबै वडामा नमुना मतदान गराएका थियौं । तर पनि सोचेअनुसार बदर मतको संख्या घटाउन सकिएन ।

चारवटा मतपत्रमा मतदान गर्नुपर्छ भन्ने कुरालाई मतदाताले एउटै पत्रमा चार पटकसम्म मत दिएको पनि देखिएको प्रमुख भट्टले बताए । छुट्टा छुट्टै मतपत्रमा एक ठाउँमा मात्रै मतदान गर्ने भनिए पनि मतदाताले नबुझ्दा कसैले दुईपटक त कसैले चार पटकसम्म एउटै मतपत्रमा छाप लगाएको समेत देखिएको उनले बताए ।

स्थानीय तहको भन्दा यसपटक ब्यापक कार्यक्रम र नमुना मतदानसमेत गर्दा पनि बदर मतको संख्यामा कमी आउन नसकेको उनको भनाइ छ । ‘१३ वटै स्थानीय तहका १२६ वडामा नमुना मतदान गराएका थियौं,’ उनले भने, ‘सामाजिक सञ्जालमार्फत पनि जानकारी गराएका थियौं ।’ रेडियो एफ.एम तथा टेलिभजनबाट पनि प्रचार–प्रसार गरिएको उनले बताए । बिगतका वर्षमा भन्दा यसवर्ष प्रचार–प्रचारमा जोड दिइएको उनको भनाइ छ ।

यसमा राजनीतिक दलहरूले पनि मतदाता शिक्षा कसरी दिए भन्ने विषयले पनि भूमिका खेल्ने उनले बताए । दलहरूले पनि आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्नेक्रममा मतदातालाई स्पष्ट पार्न नसक्दा बदर मतको संख्या बढेको देखिएको उनको भनाइ छ । मतदाताले पनि यसमा चासो देखाउनुपर्ने उनले बताए ।

के भन्छन् दलहरू ?

कैलालीमा निर्वाचन आयोगसंगै दलहरूले पनि मतदातालाई आफ्नो तरिकाले मतदाता शिक्षा प्रदान गरेका थिए । तर उनीहरूले पनि प्रयास गरे अनुसारको नतिजा नआएको बताएका छन् । नेपाली कांग्रेस कैलालीका जिल्ला सचिव नृपबहादुर सुनारले मतदातालाई शिक्षा दिइएको भए पनि गठबन्धनका कारण मतदाता दोधारमा परेको हुनसक्ने बताए । ‘हामीले जुन शिक्षा जसरी दियौं त्यसरी मतदाताले शिक्षा लिन सकेनन् कि भन्ने लागेको छ,’ उलने भने, ‘कुन दललाई कसरी भोट गर्दा सदर हुन्छ भन्नेमै नागरिकहरू स्पष्ट हुन सकेनन् ।’

मतदातामा सबैभन्दा बढी गठबन्धन दलको चुनाव चिह्नमा मत हाल्दा अन्योलता देखिएको सचिव सुनारले बताए । ‘एकपटक रुखमा भोट हाल्नु फेरि हँसिया हतौडामा हाल्नु भनेर सिकाइयो,’ उनले भने । गठबन्धनलगायतका दलहरूले आफ्नो फाइदाका लागि मात्रै भन्दा पनि मतदातालाई सिकाउन खोजेको कुरा बुझाउन नसक्दा बदर मतको संख्या घट्न नसकेको उनको स्वीकारोक्ति छ । उनका अनुसार कांग्रेस कैलालीले मतदाता शिक्षामा मात्रै १० लाख रुपैयाँ खर्च गरेको छ । आगामी दिनमा दलहरूले यसपटक भएको कमी कमजोरीलाई पहिचान गर्दै सुधार गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

नेकपा एमाले कैलालीका उपसचिव लोकेन्द्र शाहीले विभिन्न ठाउँमा मतदान गर्दा पनि मतदाता शिक्षा प्रभावकारी बनाउन नसकिएको बताउँछन् । आगामी दिनमा यसलाई प्रभावकारी बनाउन निर्वाचन कार्यालयले मात्रै नभएर दलहरूले पनि आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ ।

‘दलहरूले आफ्नो चुनाव चिह्नमा भन्दा पनि कसरी मतदान गर्दा सदर हुन्छ त्यसलाई स्पष्ट पार्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘कतिपयले चुनाव चिह्नमै मात्रै केन्द्रित भएर भन्दा बदर मतको संख्या बढेको देखिन्छ ।’ निर्वाचन आयोगलाई मात्रै दोष लगाउन नमिल्ने उनको भनाइ छ । आगामी दिनमा दलहरूले पनि मतदातालाई स्पष्ट पार्न आफ्नातर्फबाट काम गर्नुपर्ने र बिगतमा भएका गल्तीलाई स्वीकार गर्दै सुधारको बाटोमा जानुपर्ने उपसचिव शाहीले बताए ।

किन घट्यो मतदान गर्नेको संख्या ?

पछिल्लो समय विभिन्न कारणले मतदान गर्नेको संख्या पनि घट्दै गएको छ । यसपटक प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभातर्फ पनि मतदान गर्नेको संख्या घटेको छ । कैलालीमा जम्मा पाँच लाख २५ हजार १२५ मतदाता रहेकोमा तीन लाख ५१ हजार ४३२ जनाले मतदान गरेका थिए । कैलालीका पाँचवटा निर्वाचन क्षेत्रमध्ये प्रतिनिधि तथा प्रदेशसभामा सबैभन्दा बढी मत क्षेत्र नम्बर ५ मा खसेको छ । यस्तै सबैभन्दा कम मत क्षेत्र नम्बर ४ मा खसेको छ । क्षेत्र नम्बर ५ पछि सबैभन्दा बढी क्षेत्र नम्बर १ मा खसेको थियो ।

यस्तै क्षेत्र नम्बर १ पछि अन्य क्षेत्र नम्बर ३ मा खसेको छ भने क्षेत्र नम्बर ३ पछि कम मत क्षेत्र नम्बर २ मा खसेको प्रदेश निर्वाचन कार्यालयले उपलब्ध गराएको तथ्याङकमा उल्लेख छ । निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ५ मा प्रतिनिधिसभामा एक लाख पाँच हजार सात सय ९३ मतदाता रहेकोमा ६५ हजार पाँच सय ९६ मत मात्रै खसेको छ । जुन ६२ प्रतिशत मात्रै हो । क्षेत्र नम्बर ४ मा भने सबैभन्दा कम मत खसेको छ । क्षेत्र नम्बर ४ मा एक लाख १० हजार चार सय ५३ मतदाता रहेकोमा ६३ हजार चार सय ४३ मत मात्रै खसेको हो । जुन ५७ प्रतिशत हुन आउँछ । क्षेत्र नम्बर ५ पछि कम मत क्षेत्र नम्बर १ रहेको छ । क्षेत्र नम्बर १ मा एक लाख ६ हजार सात सय तीन मतदाता रहेकोमा ६३ हजार सात सय ७८ मत खसेको छ । जुन ६० प्रतिशत हुन्छ ।

क्षेत्र नम्बर १ पछि कम मत क्षेत्र नम्बर ३ रहेको छ । क्षेत्र नम्बर ३ मा एक लाख सात हजार ६ सय ५९ मतदाता रहेकोमा ६३ हजार चार सय ७५ मत खसेको हो । जुन ५९ प्रतिशत हुन आउँछ । क्षेत्र नम्बर ३ पछि क्षेत्र नम्बर २ मा कम मत खसेको छ । क्षेत्र नम्बर २ मा एक लाख चार हजार नौ सय ६ मतदाता रहेकोमा ६० हजार सात सय ३० मत मात्रै खसेको छ । जुन ५८ प्रतिशत मात्रै हो ।

यस्तै कैलालीका प्रतिनिधिसभाको तुलनामा प्रदेशका क्षेत्र गत रुपमा हेर्ने हो भने १ (१) र २ (२) मा पनि कम मत खसेको छ । प्रदेशका क्षेत्र गतको मतदातामा १ को दुई लाख ७५ हजार सात सय २० मतदाता रहेकोमा १ लाख ६९ हजार ५ सय ७१ मत खसेको छ । जुनको ६१.५ प्रतिशत हुन आउँछ ।

यस्तै क्षेत्र २ मा दुई लाख ५९ हजार सात सय ९४ मतदाता रहेकोमा एक लाख ४७ हजार चार सय ५१ मत खसेको छ । जुन ५६.७ प्रतिशत हो । क्षेत्र गत हेर्दा सबैभन्दा बढी क्षेत्र नम्बर ५ को प्रदेशका क्षेत्रमा खसेको छ भने सबैभन्दा कम क्षेत्र नम्बर २ मा खसेको हो । क्षेत्र नम्बर ५ को प्रदेशको क्षेत्र १ (१) मा ५७ हजार नौ सय ५५ मतदाता रहेकोमा ३७ हजार दुई सय २९ मत मात्रै खसेको छ । जुन ६४.२ प्रतिशत हुन्छ ।

प्रदेश क्षेत्र नम्बर २ (२) को ४७ हजार आठ सय ३८ मतदाता रहेकोमा २८ हजार तीन सय ६७ मत मात्रै खसेको छ । जुन ५९.२ प्रतिशत हुन्छ । सबैभन्दा कम मत क्षेत्र नम्बर २ मा खसेको छ । क्षेत्र नम्बर २ को प्रदेशको क्षेत्र १ (१) मा ५६ हजार तीन सय ४२ मतदाता रहेकोमा ३१ हजार नौ सय ६६ मत खसेको छ । जुन ५६.७ प्रतिशत हुन्छ । क्षेत्र २ (२) मा ४८ हजार पाँच सय ६४ मतदाता रहेकोमा २८ हजार सात सय ६४ मत खसेको छ । जुन ५९.२ प्रतिशत हुन्छ ।

क्षेत्र नम्बर ५ पछि सबैभन्दा बढी मत खसेको क्षेत्र ३ मा छ । क्षेत्र नम्बर ३ को प्रदेशको क्षेत्र १ (१) मा ५४ हजार दुई सय आठ मतदाता रहेकोमा ३३ हजार तीन सय २२ मत खसेको छ । जुन ६१.४ प्रतिशत हुन्छ ।

प्रदेश क्षेत्र नम्बर २ (२) को ५३ हजार चार सय ५१ मतदाता रहेकोमा ३० हजार एक सय ५३ मत खसेको थियो । जुन ५६.४ प्रतिशत हुन्छ । क्षेत्र नम्बर ३ पछि क्षेत्र नम्बर ४ मा खसेको छ । क्षेत्र नम्बर ४ को प्रदेशको क्षेत्र १ (१) मा ५४ हजार ६ सय ३४ मतदाता रहेकोमा ३२ हजार ४ सय ८४ मत खसेको छ । जुन ५९.४ प्रतिशत हुन्छ । क्षेत्र २(२) मा ५५ हजार आठ सय १९ मतदाता रहेकोमा ३० हजार नौ सय ५९ मत खसेको छ । जुन ५५.४ प्रतिशत हुन्छ ।

क्षेत्र नम्बर १ को प्रदेशको क्षेत्र १ (१) मा ५२ हजार ५ सय ८१ मतदाता रहेकोमा ३४ हजार ५ सय ७० मत खसेको छ । जुन ६५.७ प्रतिशत हुन्छ । क्षेत्र १ (२) मा ५४ हजार एक सय २२ मतदाता रहेकोमा २९ हजार दुई सय आठ मत खसेको छ । जुन ५३.९ प्रतिशत हुन्छ ।

प्रदेश निर्वाचन कार्यालय धनगढीका सूचना अधिकारी राजेश चौधरीले मतदाताहरू मतदानमा सहभागिता नहुँदा नै कम मत खसेको हुनसक्ने बताए । आफूहरूले १५ दिनसम्म मतदाता शिक्षा कार्यक्रम सञ्चालन गरेको भए पनि मतदाताको सहभागिता कम भएको चौधरीको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर १७, २०७९ १५:०८