पुरुषसत्ता भर्सेस 'अर्काे कुरुक्षेत्र'

A+ A A-

पर्दा खुल्छ । सुनसान छ, वातावरण । देखिन्छ, बन्द पर्खालभित्र हातखुट्टामा डोरी बाँधिएकी एक महिला । उनी पल्टिएकी छिन् । र, छट्पटाउन थाल्छिन् ।

दबिएको, थिचिएको, निसासिएको र गुम्सिएको आवाज निकाल्दै ती महिलाले दर्शकदीर्घमा प्रश्न गर्छिन्, ‘कसले रच्यो मलाई ? म को हुँ ? कसले यो बन्द पर्खालभित्र बन्दी बनायो मलाई ? कुन युग, कालखण्डको अस्तित्व हुँ म?’ बारम्बार प्रश्न गरिरहन्छिन् ।

भर्खर मारिएकी महिलाको आत्माले दर्शकलाई तेस्र्याएको प्रश्न हो यो । प्रश्न यतिमै सीमित हुँदैन । झन् चर्को आवाजमा भन्छिन्, ‘कृष्ण आउने प्रतीक्षामा कतिन्जेल चीरहरण सहेर बसिरहूँ ? सीताले जस्तै गरी अग्निपरीक्षामा कतिन्जेलसम्म जलिरहनुपर्ने ? कहिलेसम्म निर्मला मृत्यु सहिरहनुपर्ने ?’

यो कथा हो, नाटक अर्को कुरुक्षेत्रको । जुन अहिले काठमाडौंस्थित सर्वनाम नाटकघरमा मञ्चन भइरहेको छ । नाटकले निरन्तर सत्तामाथि प्रश्न गरिरहन्छ ।

पराम्परा, संस्कार र संस्कृतिले समाजमा महिलालाई बन्धक बनाइरहेको सत्यलाई नाटकमा मिहिन ढंगमा प्रस्तुत गरिएको छ ।

नाट्यकर्मी अषेश मल्लले चार वर्षपछि निर्देशन गरेको नाटक हो, ‘अर्काे कुरुक्षेत्र’ । जुन आममहिलाको पीडा र पुरुषसत्ताको विरुद्धमा छ । यो नाटक सम्पदा मल्लले लेखेकी हुन् ।

बिहीबारदेखि अभिनेत्री उषा रजकले हजारौं महिलाको आवाजलाई सर्वनामको मञ्चमा उठाइरहेकी छन् ।

अभिनय नगर्ने हो भने म चुड्की भरमा तेरो भूमिका हटाइदिन्छु । यो अस्तित्व सबै नाश पारिदिन सक्छु

सदियौंदेखि पीडित महिलाका पीडासँगै सामाजिक विसंगतिका विषयमा नाटकले जोडका साथ आवाज उठाएको छ ।
मञ्चमा अभिनेत्रीले लेखकको भनाइलाई इन्कार गर्छे । आफ्नो अडानमा अडिग रहन्छे । लेखक दुस्सासनलाई चीरहरणका लागि ठाडो निर्देशन दिइरहन्छ ।

लेखकको निर्देशन अभिनेत्रीले बारम्बार इन्कार गरिरहेपछि चर्काे स्वरमा धम्की दिन्छ, ‘अभिनेत्री तिमी ठीक ठाउँमा बस, यो मेरो रंगमञ्च हो, मेरो कथा र मैले रचेको पात्रमा रहेर अभिनय नगर्ने हो भने म चुड्की भरमा तेरो भूमिका हटाइदिन्छु । यो अस्तित्व सबै नाश पारिदिन सक्छु ।’

अभिनेत्रीलाई लेखकले धम्काउँछ । आफूले बनाएको रंगमञ्चलाई नमाने जे पनि हुन सक्ने चेतवानी दिन्छ । अभिनेत्रीले लेखकको भनाइ मान्दिन । लड्न र मर्न तयार हुन्छे, अस्तित्वको खातिर ।

तर, रंगमञ्चमा त्यस्ता पुरुष पात्र पनि देखिएका छन् । जसले कुरुक्षेत्रको लडाइँका लागि अभिनेत्रीलाई भाला समाउन ऊर्जा दिइरहेका हुन्छन् ।

बजारका नाममा महिलामाथि हुने शोषणको विरोधमा उभिएको छ नाटक ‘अर्को कुरुक्षेत्र’

तर, अभिनेत्रीको बचाउका लागि जो पुरुषसँगै अर्का पुरुष पनि प्रतिकार गरिहेका हुन्छन् । तर, लेखकको पटकथा सहयोगी पुरुषप्रति समेत क्रूर बन्छ ।

ती पुरुषलाई आफैं मार्छ र हत्याको अभियोगमा अभिनेत्रीलाई जेल चलान गर्छ । तर, वर्तमानमा पनि महिलाको लडाइँ जारी छ, त्यति हो, कुरुक्षेत्र बदलिएको छ । द्वन्द्व बदलिएको छ ।

पुरुषसत्ताले महिलालाई यौन सन्तुष्टिको साधन, बच्चा जन्माउने यन्त्र, घरेलु सेवक आदिका रूपमा मात्रै प्रयोग गरेको छैन । राजनीतिक तथा सामाजिक अधिकारबाट समेत वञ्चित गर्दै आइरहेको छ ।

पुँजीवादी पुरुषसत्ताले महिलालाई उपभोग्य वस्तु ठान्छ । महिलालाई बजार प्रवद्र्धन गर्ने विज्ञापनको साधन बनाउन तल्लिन छ उपभोक्तावादी समय ।

बजारका नाममा महिलामाथि हुने शोषणको विरोधमा उभिएको छ नाटक ‘अर्को कुरुक्षेत्र’ ।

नाटकमा मुख्य भूमिकामा रहेकी उषा रजकको दमदार अभिनय छ । लामो समयदेखि रंगमञ्चको पर्दा नदेखिएकी उनले दर्शकको अपेक्षा पूरा गरेकी छन् ।

राज शाहको मञ्च परिकल्पनामा निर्माण भएको नाटकमा हीरा हमाल, धीरज थापा मगर, शोभा कार्की, मनोज महर्जन, मुकेश हमाल, विन्दु बीईए, आरुषजंग सारु, रिया भारतीलगायतका कलाकारको अभिनय छ । नाटक २४ साउनदेखि मञ्चन भएको नाटक २१ भदौसम्म मञ्चन हुनेछ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, साउन २८, २०७६ ०३:०२