‘आफ्नो ज्यान दाउमा राखेर अब गोविन्द केसीहरू अनशन बस्नुपर्ने छैन’

A+ A A-

सम्भवत: राजनीतिशास्त्रमा पढाइ नहुने ‘वाद’ हो ‘धन्यवाद’ । जसलाई यतिखेर ललितपुर-३ की नवनिर्वाचित सांसद डा. तोसिमा कार्कीले काँध थापेर हिँडिरहेकी छन् ।

३१ हजार १३६ मत ल्याएर विजयी भएसँगै ‘धन्यवाद र्‍याली’मा व्यस्त कार्की संसद् भवन नछिर्दै कामकारबाही र खबरदारीमा व्यस्त हुन थालिसकेकी छन् । ‘धन्यवाद यात्रा’ नसकिँदै उनले ललितपुर- ३ अन्तर्गत नख्खु भैँसीपाटी सडक विस्तार आयोजनामा भएको ढिलासुस्तीको कारणबारे प्रमुखसँग प्रत्यक्ष भेटेरै छलफल गरेकी छन् ।

पुस मसान्तसम्ममा बनिसक्नुपर्ने यो सडक निर्माणमा आखिर किन ढिलाइ भयो ? कारणको जडमा पुग्न जोड गर्दै गरेकी तोसिमाले आफ्नो तर्फबाट आवश्यक खबरदारी र सहजीकरण दुवै गर्न अग्रसर भएको जनाउ दिएकी छन् । ‘अब हामी कामहरूको नियमित फलोअप गर्नेछौँ’, दृढ हुँदै उनले भनिन् ।

आफूले पाएको मतको उत्सव मनाउनुभन्दा जिम्मेवारीको अभिभारा बोक्न उत्साहित देखिएकी तोसिमा यतिखेर आगामी मिसनहरूको खाका कोर्न तल्लीन रहेको बताउँछिन् । ‘मलाई खुसी भएर रमाइरहने छुट पनि छैन’, उनी भन्छिन्, ‘ममाथि धेरैको अपेक्षा छ । त्यसैले योजना र समिति बनाउने काममा लागिपरेकाे छु ।’

त्यसो त संसद् छिरिसकेपछि तोसिमाको भूमिका कस्तो हुनेछ ? अझै निर्क्योल भइसकेको छैन । तर, सांसदको हिसाबले आफूले उठान गर्नुपर्ने मुद्दालाई लिएर भने तोसिमाको गृहकार्य सुरु भइसकेको छ ।

लोकप्रिय मत र जिम्मेदवारीले सुम्पिदिएको चुनौतीसामु आफूलाई पाउँदा तोसिमा भावुक नभइरहनै सक्दिनन् । ‘ती हरेक मतमा मप्रतिको विश्वास लुकेको छ’, उनी भन्छिन्, ‘मेरो लागि यो चुनौती पनि हो ।’ तोसिमाको ऊर्जाको कारक नै यतिखेर त्यही चुनौती बन्न पुगेको छ, जसले उनीभित्रको जनप्रेमलाई थप प्रगाढ बनाइदिएको छ । ‘म चुनौती मन पराउने व्यक्ति हुँ’, तोसिमा टोलाउँछिन् ।

सडकदेखि सदनसम्म

झण्डै ५० प्रतिशत लोकप्रिय मत पाएकी तोसिमाले आफूभित्रको ‘राजनीतिक व्यक्तित्व’ लाई कहिले भेट्टाइन् ? त्यो त तोसिमा स्वयम्‌लाई पनि थाहा छैन । तर, सानैदेखि विद्रोही स्वभावकी उनी अन्याय र विभेदविरोधी छिन् । चाहे त्यो भूकम्पपीडित देख्दा होस् या बाढीपहिरो पीडित बस्ती, पेसाले चिकित्सक तोसिमाको कर्मविन्दु सधैँ समाजसेवा नै हुने गर्थ्यो । चाहे त्यो मन्दिरबाहिर देखिएको दुरुह गरिबी होस् या अस्पतालको बेडमा छटपटाइरहेका बिरामी, चाहे त्यो मेडिकल विद्यार्थीमाथिको अत्याचार होस् वा डाक्टरमाथि भइरहेको हिंसा, उनी सधैँ तिनका विरुद्ध सडकमा उत्रिइन् ।

यसअघि सधैँ सडकमा उभिएकी तोसिमा अब भने सदनमा भेटिनेछिन् । सडकदेखि सदनसम्मको त्यही यात्रामा नै उनले आफूभित्रको ‘राजनीतिज्ञ’लाई भेट्टाएकी हुन् । स्वास्थ्य सेवा सुधारका अभियन्ता डा गोविन्द केसीको अभियानमा सुरुवातदेखि नै साथ दिँदै आएकी तोसिमाले कैयौँ मुद्दालाई बहसमा ल्याएकी छन् ।

२०७३ असोजमा चरिकोटमा स्वास्थ्यकर्मीहरूमाथि स्थानीयले गरेको ज्यादतीविरुद्ध आवाज उठाएर तोसिमाले पहिलोपटक अभियन्ताको यात्रा सुरु गरेकी हुन् । तत्कालीन स्वास्थ्यमन्त्री गगन थापालाई भेटेर ज्ञापनपत्र बुझाएकी तोसिमालगायतको पहलमा नै आज स्वास्थ्यकर्मी तथा स्वास्थ्य संस्थाको सुरक्षासम्बन्धी ऐनमा ‘जेल विथवाउट बेल’को अवधारणा ऐनमा स्थापित भएको छ ।

‘उक्त ऐन भर्खरै मात्रै स्थापित भएको छ’, तोसिमा भन्छिन्, ‘हाम्रो सात वर्षको उपलब्धि हो यो ।’

त्यति मात्रै होइन, त्रिभुवन विश्वविद्यालयअन्तर्गतका निजी मेडिकल कलेजमा मनोमानी ढंगले विद्यार्थी भर्ना हुने विकृतिविरुद्ध पनि तोसिमालगायतले सर्वोच्च अदालतमा दुईपटक मुद्दा दिए । यसरी डा. गोविन्द केसीकै अभियानमा टेकेर गरिएका अधिकांश अभियानलाई नेतृत्व र समन्वय गरेकी तोसिमाले गोविन्द केसी र सरकारबीच वैचारिक बहसको प्रबन्ध मिलाउँथिन् । यसबीचमा उनी ‘डक्टर सोसाइटी अफ नेपाल’ नामक २४ हजार स्वास्थ्यकर्मीको सञ्जालमा पनि जोडिइन् । तोसिमाको सक्रियताको साक्षी बनेका स्वास्थकर्मीहरूको साथ र सहयोगले नै उनलाई नेपाल मेडिकल काउन्सिलको सदस्यमा निर्वाचित बनायो ।

यसरी विभिन्न संगठन, सक्रियता र अभियानको बहानामा नीतिगत भ्रष्टाचारविरुद्ध आवाज बनिरहिन्, तोसिमा । तर, यति हुँदाहुँदै पनि नीतिगत रूपमा भने हस्तक्षेप गर्न नसकेको अनुभवले तितो महसुस भएपछि उनले सडकबाट सदनमा जाने निर्णय गरेकी हुन् ।

‘अनि मैले उम्मेदवारी दिने निर्णय गरेँ’

ललितपुर ३ बाट उम्मेदवारी दिने निर्णय गर्न तोसिमालाई सहज भने भएन । भरपर्दा र आसलाग्दा बुद्धिजीवी यस क्षेत्रबाट वैकल्पिक उम्मेदवारका रूपमा नआएका पनि होइनन् । तर, कताकता तोसिमालाई उम्मेदवार हुने हुटहुटी जागिसकेको थियो । कतिपय साथीभाइले उनलाई सुझाएका पनि थिए । त्यसपछि उनले फेसबुकमा स्टाटस लेखिन् । आफूलाई उम्मेदवार हुनका लागि आएको सुझावलाई कसरी लिने होला भन्ने आशयको जिज्ञासा थियो त्यो । ‘तपाईंजस्तो मान्छे आउनुपर्छ’ भन्ने सुझाव धेरै आएपछि तोसिमा हौसिइन् ।

त्यतिखेर तोसिमाको मन वास्तवमै अनिर्णयको बन्दी बनेको थियो । एकातिर पाटन अस्पतालमा जनरल सर्जनको रूपमा भर्खरै मात्र करियर सुरु भएको थियो, अर्कोतिर मेडिकल काउन्सिलको सदस्य । सबै त्यागेर उम्मेदवारी दिने आँट तत्काल दिन सकिनन् उनले । कैयौँ रातका निद्राहरू बिथोलिए । तर, जबजब उनले उम्मेदवारी नदिएर अर्को पाँच वर्षको परिकल्पना गर्थिन्, उनलाई उकुसमुकुस भएर आउँथ्यो । त्यसपछि भने उनले पाटन अस्पतालमा राजीनामा दिने अठोट गरिन् ।

उम्मेदवारी मनोनयन दर्ता गर्न डेढ महिना मात्रै बाँकी थियो । सबै तयारी सकेर राजीनामा दिनुअघि तोसिमाले बुबासँग आशीर्वाद लिनका लागि फोन गरिन् । राजीनामा दिएर घर आउँदा त आमा रोइरहेकी थिइन् ।

‘दुई/तीन दिनसम्म त ममी रोएरै मात्र बसिरहनुभयो । कति दु:ख गरेर डाक्टर बनायो, सर्जन बनायो, अब त बिहेबारी होला भनेको त यस्तो फोहोरी राजनीतिमा लागेर छोरीले जीवन बर्बाद गरी भनेर बाआमाले बुझ्नुभएको थियो सायद’, तोसिमा सम्झिन्छिन्, ‘निर्वाचित हुने हो कि होइन पनि त टुंगो थिएन ।’

तर, रोकिनेवाला थिइनन् तोसिमा । केही सीप नलागेपछि घरपरिवार र आफन्त, नातागोता सबैलाई बोलाएर तोसिमाले आफू राजनीतिमा लाग्नुको कारण बताइन् । परिवारबाट गरेको अपेक्षा सुनाइन् । तोसिमाको अठोटलाई नजरअन्दाज गर्न नसकेका घरपरिवारसँग अर्को विकल्प पनि थिएन । त्यसैले भोलिपल्टदेखि नै तोसिमाका बुबाआमा स्वयम् पर्चा लिएर हिँड्न थाले ।

उम्मेदवारी दिँदाका सुरुका दिनहरूमा तोसिमा एक्लै स्कुटरमा घरदैलो गर्थिन् । तर, समय बित्दै जाँदा तोसिमासँग विभिन्न विज्ञहरू जोडिँदै गए । स्वतन्त्र उम्मेदवार बन्न चाहेकी तोसिमालाई राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले स्वागत गर्दै उनको वचनपत्रलाई अपनाउने निर्णय गर्‍यो । परिवर्तन चाहने मान्छे त कति धेरै रहेछन् । तोसिमा छक्क परिन् । तोसिमाको उम्मेदवारीमा जनमानस भिज्ने क्रम सुरु हुँदै थियो । तर, निर्वाचन आयोगमा उनको उम्मेदवारीविरुद्ध उजुरी पर्‍यो । नेपाल मेडिकल काउन्सिलबाट पदको लाभ लिएको भन्दै आयोगले उनको उम्मेदवारी नै खारेज गरिदियो । तोसिमाको घरमा पुनः रुवाबासी चल्यो । भोलिपल्टै तोसिमा रिट दायर गर्न सर्वोच्च अदालत पुगिन् । अन्ततः अदालतले उनको उम्मेदवारी कायम गरिदियो ।

‘उम्मेदवारी खारेज भयो भनेर चुप लागेको भए ललितपुरवासीका लागि अन्याय नै हुन्थ्यो होला’, तोसिमा हाल आत्ममन्थन गर्छिन् । किनभने जबजब तोसिमा घरदैलोमा जान्थिन्, आममान्छेको आँखामा टिलपिलाइरहेका आशा, आँसु र वितृष्णाले उनलाई छुने गर्थ्यो । आशीर्वाद र अँगालोले उनलाई भावुक बनाउँथ्यो । न पैँसाको लेनदेन, न कुनै प्रलोभन । मानिसहरू आफैँ स्वतःस्फूर्त रूपमा जोडिएको देख्दा दङ्ग पर्थिन् उनी । आफ्नो उम्मेदवारीले जनतालाई मागसँग आपूर्ति मिलेझैँ महसुस गराउँथ्यो ।

त्यसो त लोकप्रिय मत ल्याएर निर्वाचित हुन्छु भन्ने तोसिमाले कल्पिएकी पनि थिइनन् । ‘टाइट प्रतिस्पर्धा भएर जित्छु भन्नेचाहिँ थियो’, उनी भन्छिन्, ‘तर जनताले परिवर्तनको यति ठूलो अपेक्षा गरेका रहेछन् ।’

उम्मेदवारी दिनुअघिजस्तै निर्वाचित भएपछि तोसिमाका बुवाआमा पुन: रोए । तर, यसपटक उनीहरूको आँसुमा खुसी मिसिएको थियो ।

त्यसो त तोसिमाले पाएको मत आशाको होइन, वितृष्णाको मत हो भन्ने भाष्य पनि व्यापक भएको छ । यसलाई तोसिमा स्वाभाविक रूपमा लिन सुझाउँछिन् । ‘म राजनीतिमा आउनु नै वितृष्णाको उपज हो । मेरो रहर होइन, बाध्यता हो’, तथापि आफूसँगै अन्य २० जना उम्मेदवारमा आफूलाई नै जनताले रोज्नुको कारण फगत वितृष्णा मात्रै नभएर आफूसँग भएको सम्भावना पनि भएको उनी जिकिर गर्छिन् ।

‘हामीजस्तो व्यक्ति राजनीतिमा आउँदा गोविन्द केसीजस्ता सत्याग्रहीले पटकपटक आफ्नो ज्यान दाउमा राखेर अनशन बस्नुपर्ने छैन’, उनी जनतालाई आश्वस्त हुन आग्रह गर्छिन् ।

तस्वीर : सुशील श्रेष्ठ/शिलापत्र

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर १७, २०७९ ०८:२६