घनश्याम भुसाल अब के गर्लान् ?

A+ A A-

नेकपा एमाले पार्टी परित्याग गरेर रूपन्देही–१ मा स्वतन्त्र उम्मेदवारका रूपमा चुनावी मैदानमा होमिएका घनश्याम भुसाल पराजित भएसँगै उनको राजनीतिक करियरमा ठूलो प्रश्न चिह्न लागेको छ । सत्ता गठबन्धनकाे साथ लिएर २१ हजार ३१८ मत पाएका भुसाल ३ हजार ५६४ मतान्तरले पराजित भए । एमालेका स्थायी कमिटी सदस्यसमेत रहेका भुसालले सांसदका लागि टिकट नपाएपछि स्वतन्त्र उम्मेदवार बनेका थिए । माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले आफ्नो पार्टीकाे चिह्न लिएर चुनाव लड्नसमेत प्रस्ताव गरेका थिए । तर, उनले मानेनन् । अन्ततः गठबन्धनकै स्वतन्त्र उम्मेदवार हुँदासमेत पनि उनी पराजित हुन पुगे ।

पार्टीविहीन बनेका भुसालको हारसँगै अब उनको राजनीतिक यात्रा कतातिर जाला ? उनी पुरानै पार्टीमा फर्किन्छन् वा नयाँ पार्टीमा लाग्लान् अथवा सक्रिय राजनीतिबाटै विश्राम लेलान् ? हालसम्म यी कुनै पनि विषयमा आफू टुंगोमा पुगिनसकेको बताउँछन् भुसाल । ‘म आफैँ पनि सोच्दैछु । साथीहरूसँग छलफल गर्दैछु । अहिले केही बोल्दिनँ’, घनश्यामले शिलापत्रसँग भने, 'अहिले आत्ममन्थन गरिरहेको छु । आउँदाे एक/डेढ हप्ताभित्रमा केही ठोस निर्णयसहित आउने छु ।'

पार्टीको ‘एक्लो बृहस्पति’

वैचारिक रूपमा बौद्धिक नेताको छवि बनाएका भुसालले चार दशक लामो आफ्नो राजनीतिक करियरलाई यतिखेर पार्टीविहीन बनाएका छन् । उनी ४५ वर्षदेखि एमालेमा थिए । एमालेका वैचारिक नेताकाे छवि बनाएका भुसाल तिनै पात्र हुन् जसको योगदानको जगमा आज पनि एमालेको कार्यदिशा बनेको छ । एमालेको नवौँ महाधिवेशनमा एमाले र समग्र कम्युनिस्ट आन्दोलनका अनुभवलाई समेट्दै भुसालले पार्टीको विधानमा कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए । भुसालकै विचार वरपर रही महाधिवेशनमा पेस भएकाे साझा नीति/कार्यक्रम त पारित भयो तर, उनी भने पार्टीभित्रै सधैँ बागी बनिरहे ।

भुसाल अध्यक्ष ओलीकाे तारो बनिरहेँ । तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी ओलीले २ पटक संसद् विघटन गरेपछि उत्पन्न टकरावमा भुसालले पार्टीभित्रको अन्तरविरोधमा माधव नेपाललाई साथ दिएका थिए । तर नेपालले पार्टी विभाजन गरेपछि भने भुसाल र भीम रावलसहित स्थायी कमिटीका दश नेता १० बुँदे सहमतिसहित एमालेमै रहे । यद्यपि, पार्टीभित्र सुधारको मागसहित फर्किएका ‘दश भाइ’को १० बुँदे माग भने पूरै लागू भएन । चितवनको सौरहामा भएको एमालेको दशाैँ महाधिवेशनमा ओलीले लिस्ट पढेर केन्द्रीय कमिटी सदस्य र पदाधिकारी घोषणा गर्न चाहेका थिए । तर, त्याे लिस्टबिरूद्ध उपाध्यक्षमा उम्मेदवारी दिएर अध्यक्ष ओलीलाई चुनाैती दिए । महाधिवेशनकाे ओली रवैयालाई भुसाल ‘सौराहा काण्ड’ भन्छन् । भुसालले महाधिवेशनमा लोकतान्त्रिक विधिसहित चुनाव हुनुपर्ने अडान राखे । यद्यपि, उपाध्यक्ष पदमा उठेका भुसाल पराजित भए ।

यसरी पटकपटक भुसालले पार्टीभित्रै अन्तरसंर्घष गर्दैरहे । यसपटकको प्रतिनिधिसभा चुनावमा पार्टीले टिकट नदिएपछि भने भुसालको विद्रोह विस्फोट भयाे । उनी रूपन्देही १ बाट चुनाव लड्न चाहन्थे । तर, जिल्लाबाट सिफारिस हुँदै ३ बाट गरियाे । जुन क्षेत्र राप्रपासँगकाे तालमेलमा राप्रपाकाे भागमा पर्याे । ओलीले आफूसँग माफी माग्नुपर्ने सर्त राखेकाे दाबी गर्दै भुसालले आफैँले निर्माण गरेको पार्टीमा बस्न आफैँले माफी माग्न नसक्ने भन्दै पार्टी छोडेको बताएका थिए ।

२२ असोजमा पार्टी छोडेको जानकारी दिँदै उनले फेसबुकमा लेखेका थिए – ‘नेकपा एमालेको गौरबलाई कुनै दिन पुनर्स्थापित गर्न सकिन्छ भन्ने आशा र विश्वासले चरम अपमान र विभेद सहँदै मैले पार्टीमा नीति र विधिको पक्षमा संघर्ष गर्दै आएको कुरा सर्वविदित नै छ। तर, म स्वयंले ४५ वर्षसम्म आफ्नो सम्पूर्ण सामर्थ्य समर्पित गरेको यो पार्टीमा नीति र विधिको पुनर्स्थापना हुने कुनै सम्भावनासमेत नदेखेपछि अध्यक्ष ओलीसँगै रहेर आन्दोलन र आफैँप्रति पनि इमानदार रहन नसकिने भएपछि यस पार्टीमा नरहने निष्कर्षमा पुगेको छु ।’

अलमलमा भुसाल

पार्टीविहीन नै भए पनि रूपन्देही १ बाट सांसद बनेका भए भुसालको राजनीतिक यात्राले अर्कै मोड लिने थियाे । तर, हाल पार्टी र जिम्मेवारीविहीन बनेका भुसाल यतिखेर अलमलमा परेका छन् । भुसालनिकट एक नेताका अनुसार, अब धनश्यामसँग तीनवटा विकल्प छन् ।

पहिलो विकल्प हो - भएकै पार्टीहरूमध्येबाट कुनै पार्टीमा फर्कने ।

दोस्रो विकल्प - नयाँ पार्टी निर्माण गर्ने ।

तेस्रो विकल्प - बौद्धिक तथा प्राज्ञिक काममा लाग्ने र मार्क्सवादको अभियानलाई विस्तार गर्दै युवाहरूलाई अभिमुखीकरण गर्ने ।

लामो समयदेखि वाम एकताको वकालत गर्दै आएका भुसालका लागि एमालेमै फर्किन सहज देखिदैन । उनलाई नेकपा एकीकृत समाजवादीमा भित्र्याउने प्रयास पनि भइरहेकाे छ तर भुसालले नेकपा एस र माओवादीमा रुचि देखाएका छैनन् ।

दोस्रो विकल्पअन्तर्गत नयाँ पार्टी निर्माण गर्ने सुविधा पनि भुसाललाई नभएको भने होइन । एमाले छोड्दा उनीसँगै ३२ अन्य नेताकार्यकर्ताले पार्टी छोडेका थिए । यद्यपि माधव नेपालले पार्टी विभाजन गर्दा ‘दश भाइ’मा समाहित भएका भुसालले शिलापत्रसँग त्यसबखत भनेका थिए, ‘म पार्टी विभाजनकाे पक्षमा छैन, बरु मार्क्सवाद पढाएर बस्छु, पार्टी फुटाएर हिँड्दिन् ।’ त्यसैले नयाँ पार्टी निर्माणमा भुसाल सैद्धान्तिक र भावनात्मक रूपमै पनि अग्रसर हुने सम्भावना कम देखिन्छ ।

तेस्रो विकल्पअन्तर्गत बौद्धिक र प्राज्ञिक कर्ममा लाग्ने र मार्क्सवाद प्रशिक्षणमा लाग्ने सम्भावना भने बलियाे देखिन्छ । भुसालले नेतृत्व गरेको नेपाल अध्ययन केन्द्रले पनि त्यसको बलियो आधार दिएको छ । किनभने उनका लागि यो कुनै नौलो कर्म होइन । यसअघि नै उनले वामपन्थी शक्ति, अर्धसमाजवाद, मार्क्सवादबारे जिल्लाजिल्लामा युवाहरूलाई प्रशिक्षण दिँदै आएका छन् । सन् २०१८ मा कालमार्क्स जन्मिएको २०० वर्षको सन्दर्भमा कालमार्क्स विश्व वार्षिकी भनेर अभियान नै चलाएका थिए उनले । जसमा वामपन्थी विचारधाराका सबै घटकका नेताहरू जोडिएका थिए । सम्भवतः सोही अभियानअन्तर्गत नै नेपालको कम्युनिस्ट पार्टीलाई नयाँ ढंगले पुनर्गठनमा लैजाने गरी भुसालले अभियानको तयारी थाल्नेछन् । पुनर्गठनसहितको वाम एकतामा भुसालको चासो छ ।

तसर्थ, कुनै पार्टीमा लागेर होस् या नलागेर, कम्युनिस्ट पार्टीको एकता अभियान र पुनर्गठनलाई अगाडि बढाउन नै भुसालले भूमिका खेल्नुपर्ने भुसालनिकट एमालेकी केन्द्रिय सदस्य उषाकिरण तिम्सिना बताउँछिन् । ‘पार्टीविहीन हुँदैमा वाम आन्दोलन र घनश्याम भुसालले भनेका कुराको औचित्य सकिन्छ भन्ने मलाई लाग्दैन’, उनले भनिन्, ‘मुख्य कुरा आन्दोलन हो । उनी कुन पार्टीमा लाग्ने भन्दा पनि आन्दोलन नै महत्वपूर्ण हो ।’

कुनै समय ६४ प्रतिशतसम्म पुगेको वामजनमत हाल ५० प्रतिशतभन्दा खस्कने सम्भावना देखिएकाले सो आन्दोलनको रक्षाका लागि लाग्नु अत्यावश्यक भएको उषाकिरणको विश्लेषण छ । ‘घनश्याम भुसाल जत्तिको मान्छेले जे गरेपनि वाम आन्दोलनलाई नै योगदान दिनुपर्ने काम गर्नुपर्छ भन्ने लाग्छ । अरु थाहा छैन’, उनले भनिन् ।

घनश्याम भुसालको राजनीतिक ग्राफ :

- अनेरास्ववियु, महासचिव (दुई पटक) २०४४–२०४८
- रूपन्देही जिल्ला सचिव, एमाले २०५०–२०५४
- प्रतिनिधि सभा सदस्य २०५३
- केन्द्रीय कमिटी सदस्य, एमाले २०६५
- विना विभागिय मन्त्री २०६७
- उप महासचिव, एमाले २०७१
- प्रतिनिधिसभा सदस्य रूपन्देही–३, २०७४
- स्थायी कमिटी सदस्य, नेकपा २०७५

प्रकाशित मिति: मंगलबार, मंसिर १३, २०७९ १०:५८