‘मेरो छोरालाई हतियार बोक्न तयार पार्छु’

A+ A A-

भारत प्रशासित जम्मू काश्मीर सामान्य घटनाक्रममा पनि तरंगित हुन्छ । सन् २०१६ मा हिजबुल मुजाहिद्दिनका कमान्डर बुरहान बानी मारिएपछि लामो समय काश्मीर अशान्त बन्यो । सयौं मारिए । हजारौं घाइते भए । प्रदर्शनकारी र सरकारी सुरक्षाकर्मीबीच दैनिक भिडन्त सामान्यजस्ता बने । घातक पेलेट गनको सिकार भएका हजारौं काश्मीरीले सधैंका लागि आफ्ना आँखाको ज्योति गुमाए, उज्यालो भविष्य एकाएक अन्धकारमय बन्यो ।

त्यतिमात्रै होइन, श्रीनगरका सबै अस्पताल पेलेट गनले छियाछिया भएका घाइतेले भरिए, सडकमा पनि उपचार गरियो । दुर्भाग्य, त्यो काश्मीरको पहिलो र अन्तिम भयावह अवस्था भने थिएन ।

करिब ३० वर्षदेखि स्वतन्त्रताको संघर्षमा रहेका हजारौं काश्मीरी मारिए, घाइते र अंगभंग भएका छन् । त्यसको बदलामा काश्मीरीले सधैं एउटै कुरा पाउँदै आएका छन्, धोका ।

गत साता काश्मीरलाई प्राप्त विशेष राज्यको दर्जा खारेज गर्ने मोदी सरकारको निर्णपछि भने काश्मीर एकाएक शान्त छ । टेलिफोन र इन्टरनेट सबै सुविधा कटाइएको छ । एक ठाउँमा रहेका काश्मीरीले अर्को ठाउँमा रहेका परिवारका अन्य सदस्यको खबर बुझ्न समेत पाएका छैनन् । तर पनि काश्मीर मौन छ ।

भारत प्रशासित काश्मीरलाई ७० वर्षदेखि प्राप्त विशेष संवैधानिक हैसियत अन्त्य भएपछि शुक्रबार काश्मीरको सौरामा एक विशाल प्रदर्शन भयो । सरकारले कुनै प्रदर्शन भएको अस्वीकार गर्‍यो तर ठूलो संख्यामा काश्मीरीहरु सडकमा उत्रिए ।

यसपटकको प्रदर्शनमा पुरानै दृश्य दोहोरियो । सुरक्षाकर्मीले प्रदर्शनमा सहभागी काश्मीरीमाथि अश्रु ग्यास र पेलेट गनको प्रयोग गरे ।

धारा ३७० खारेज गरिएपछि अभूतपूर्व शान्त काश्मीरमा अभूतपूर्व तनाव छ । यो तनावको असर यसपटक भने सडकमा कम र काश्मीरीको अन्तरआत्मामा बढी उर्लिएको छ ।

प्रदर्शन भएको सौरामा जाने सबै मार्ग बन्द गरिएका कारण त्यहाँ यति नै संख्यामा उपस्थित थिए भन्न सक्ने अवस्था छैन । तर, पाकिस्तानको डन न्युजले १० हजार मानिसले सहभागिता जनाएको बताएको छ ।

काश्मीरका केही इलाकामा कर्फ्यु केही खुकुलो पारिएको छ, जसका कारण केही पसल खुलेका छन्, सडकमा हल्का मात्रामा सवारीको आवागमन देखिएको छ । यो सुविधा १२ अगस्टको इदलाई लिएर मात्रै दिइएको हो ।

काश्मीरको विशेष दर्जा अन्त्य गर्ने भारतीय कदमपछि काश्मीरलाई नजिकबाट नियाल्न कठिन भइरहेका बेला यो खुकुलोपनको समयमा सञ्चारमाध्यमले थोरै पहुँच पाएका छन् ।

काश्मीर क्षेत्र दुई दिनसम्म घुमेकी बीबीसीकी गीता पाण्डेले भनेकी छन्, ‘धोका पाएको तीतो अनुभूतिले सो क्षेत्रमा ताजा द्वन्द्व जन्माउन सक्छ ।’

श्रीनगरमा सबैभन्दा बढी भारतविरोधी प्रदर्शन हुने क्षेत्र हो, खानयार त्यसैले यो क्षेत्रमा सुरक्षा तैनाथी निकै बाक्लो छ ।

‘एउटा अवरोध नाघ्ने बेला कारबाट बाहिर निस्किएर मैलै फोटो खिच्न खोजेँ । एउटा गल्लीबाट निस्किएका केही मानिसहरूले घेराबन्दी जस्तो अवस्थामा बाँच्नुपर्दाको आफ्ना अनुभूति सुनाए । एक जनाले भने– यो सरकारको तर्फबाट भएको निकृष्ट ठगी हो ।’

आफ्ना नाबालक छोरा बोकेर सडकमा आएका जवान पुरुषले ‘भारतविरुद्ध हतियार उठाउन आफू तयार रहेको’ आक्रोश पोखे र भने, ‘मेरो यो एउटै छोरा हो । यति खेर यो लड्नका लागि निक्कै सानो छ तर म यसलाई बन्दुक बोक्न तयार पार्छु ।’

काश्मीरमा रहेको यो स्तरको आक्रोशलाई प्रहरीले बेवास्ता गरिरहेको देखिन्छ । लामो समयदेखि विद्रोहको मारमा परेका काश्मीरीलाई पनि यसपटकको भारतीय कदमले नराम्ररी झस्काएको छ । यो अवस्था भारत र काश्मीर दुवैका लागि राम्रो होइन ।

काश्मीरमा पछिल्लो समयमा देखिएको मौनताकैबीच पनि आक्रोश, डरसँगै भारतले चालेका कदमको प्रतिरोध गर्ने अठोट देखिन्छ ।

सुरक्षाकर्मीहरु हतियारसहित चोकचोकमा गस्ती गरिरहेका छन् । सडकमा अवरोध तेर्साएर धारिला तार बाँधिएका छन् । श्रीनगरबाट बस्ती नै उठेजसरी सुनसान छ । मानिसहरू आफ्ना घरभित्रै बन्द छन् ।

राज्यका दुई पूर्वमूख्यमन्त्रीहरू थुनामा राखिएका छन् । सांसदहरु नजरबन्दमा छन् । सयौं अभियानकर्मी, व्यापारी र प्राध्यापकहरू अस्थायी बन्दी गृहमा राखिएका छन् । सञ्चारको युगमा काश्मीर एक अर्कालाई सम्पर्क गर्न नसक्ने स्थितिमा छ ।

कुनै छलफल बिना नै राज्यले पाउँदै आएको विशेष हैसियत अन्त्य गरेकोमा काश्मीरी रुष्ट छन् । यसरी रुष्ट भएका काश्मीरीहरु विद्रोही नभई भारतको सार्वभौमिकता स्वीकार गरेकाहरु नै रहेका छन् ।

एक काश्मीरीले भने, ‘यदि भारत लोकतान्त्रिक मुलुक हो भनेर हामीले विश्वास गरौं भन्ने चाहन्छ भने उसले आफैलाई मूर्ख बनाइरहेको छ ।’ विशेष दर्जा खोसिदिएर काश्मीरीको परिचय पनि खोसिदिएको उनी ठान्छन् । निषेधाज्ञा हटेपछि काश्मीरीबाट आउने प्रतिक्रिया प्रतिक्षित छ ।

उनले भने, ‘प्रत्येक परिवारमा एक भाई पृथकतावादीसँग र अर्को (भारतीय) मूलधारसँग रहेको भन्ने गरिन्थ्यो । तर भारतीय सरकारले अहिले दुवैलाई एकै ठाउँमा ल्याइदिएको छ ।’

२० वर्षीया रुकसार रशिद काश्मीर विश्वविद्यालयमा आर्किटेक्टकी विद्यार्थी हुन् । टेलिभिजनमा भारतीय गृहमन्त्रीको भाषण सुनेपछि उनका हात काम्न थाले र उनी नजिकै बसेकी उनकी आमा रुन थालिन् ।

‘उहाँले यो भन्दा राम्रो त मृत्यु हो भनिरहनुभएको थियो’, उनी भन्छिन्, ‘व्याकुल भएर झस्किएर म निदाउँनै सकिन् । यही सहरको बाटमालो क्षेत्रमा बस्ने मेरा हजुरबुबा र आमाले त हाम्रो ठाउँ अफगानिस्तानमा परिणत भयो भनेर भन्नुभएको छ ।’

तर भारतीय सरकारले काश्मीरमा सबै ठीक छ भनेर देखाउन खोजिरहेको छ । भारत विश्वलाई काश्मीरको सबैभन्दा अप्ठेरो क्षेत्रमा पनि भारत सरकारलाई ठूलो समर्थन प्राप्त छ भन्ने देखाउन चाहन्छ ।

त्यसका लागि भारतीय प्रधानमन्त्रीका सुरक्षा सल्लाहकार अजित डोभालसहितका अधिकारीहरु खटिएका छन् । तर, काश्मीरीभित्रै अर्कै आँधी चलिरहेको छ ।

काश्मीरीहरु भारत सरकारको कदमबाट खुसी भएको भए कर्फ्यु लगाउने र सञ्चारमाध्यम बन्द गर्नुपर्ने अवस्था पक्कै आउने थिएन । काश्मीरीहरु आवाज दबाइँदै गरेको र आफ्नो पनि आवाज सुनियोस् भन्ने चाहन्छन् । यसपटक काश्मीरीमा देखिएको आक्रोश र एकताबीचको शून्यता आँधीअघिको सन्नाटाजस्तो छ ।

(बीबीसी रिपाेर्टमा आधारित)

प्रकाशित मिति: सोमबार, साउन २७, २०७६ ००:०८