माधव नेपालले सम्पादकहरूलाई सुनाएको विश्वचर्चित पुस्तकको प्रसंग

A+ A A-

माधव नेपालको वाक्‌पटुता चर्चा गर्नुपर्ने खालको हुँदैन । तर, बुधबार बिहान राजधानीमा केही मिडियाका सम्पादकहरूसँग उनै पूरा बोल्ने मुडमा थिए ।

अरु बेलाभन्दा छिटोछिटो आफ्ना तर्क राखिरहेका उनलाई छेउमा बसेर सुनिरहेका थिए- अर्का अध्यक्ष प्रचण्ड, नेताहरू घनश्याम भुसाल, नारायणकाजी श्रेष्ठ, मातृका यादवहरू । छेउमा योगेश भट्टराई, जनार्दन शर्मा पनि उनीतिर हेर्दै सुनिरहेका थिए ।

‘प्रणाली संस्थागत गर्न सकिएन भने जस्तोसुकै लोकतन्त्र पनि कमजोर हुन्छ, त्यो गुम्नसमेत सक्छ,’ पूर्वप्रधानमन्त्री तथा नेकपाको आफ्नो समूहलाई अध्यक्षता गर्नेमध्येका एक नेपालले सम्पादकहरूलाई सुनाए, ‘ह्वाई नेसन्स फेल’ पुस्तकमा यसबारे असाध्यै राम्रोसँग चर्चा गरिएको छ ।’

नेपालले चर्चा गरेको पुस्तकको पूरा नाम हो: ‘ह्वाई नेसन्स फेल : द ओरिजिन्स अफ पावर, प्रस्पेरिटी एन्ड पोभर्टी ।’ अमेरिकी अर्थशास्त्रीहरू डेरन एसमग्लु र जेम्स रबिन्सन मिलेर २०१२ मा लेखेको यो पुस्तक विभिन्न देशको आर्थिक प्रणाली र संरचनागत अवस्थाको संस्थागत भए-नभएको यकिन गरेर तयार पारिएको हो ।

राजनीतिक निर्णयहरू, तिनले संस्थाहरूमा पार्ने असरका कारण लोकतन्त्र क्षयीकरण हुन सक्ने रिपोर्टहरूलाई यी दुई लेखकले सूत्रीकृत गरे । पुस्तक आएको छोटो समयमै विश्वभरि चर्चामा छायो ।

सहारा सेरोफेरोका अफ्रिकी देशहरू, ल्याटिन अमेरिका, रुस, अष्ट्रिया हंगेरीजस्ता विद्रोह, आन्दोलन भइरहने देशहरू, अनि अमेरिका, चीनलगायत प्रणाली बसाइएका देशहरूको तुलनात्मक अध्ययन गर्दै लेखकहरूले निचोड दिएका छन् ।

जहाँ पद्धति बसाउनेमा जोड हुन्छ, ती देशहरू मात्रै सफल बन्ने, नत्र प्रजातन्त्र नै भनिएका देशहरू पनि असफल बन्न सक्ने तिनको निष्कर्षलाई विभिन्न देशमा सराहना गरियो ।

‘हाम्रोमा प्रधानमन्त्री बनाउँछौँ, तर तिनले विधि प्रक्रिया संस्थागत गर्नुकाे साटो एकाधिकार गर्न थाल्छन्, जस्तो केपी ओलीजी,’ नेपालले सम्पादकहरूसँग भने, ‘सरकारका दैनिक काममा हामी कसैले पनि हस्तक्षेप गर्ने सोचेनौँ । हाम्रो दुईवटा कुरामा मात्रै चासो हुन्थ्यो, दूरगामी महत्त्वका नीतिगत निर्णय । अनि अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरूको सञ्चालन ।’

नेपालले थपे, ‘तर, ओलीजीले यस्ता विषयमा पनि सल्लाह गर्नुहुन्थेन । सरकार पार्टीले बनाउँछ, तर पार्टीसँगै सल्लाह नगर्ने उहाँ । बरू मानमर्दन गर्न थाल्नुहुन्थ्यो ।’

नेपालले चर्चा गरेको पुस्तकका कथ्यहरू यहाँको सन्दर्भमा फिट हुन नसक्ने भन्दै मानवशास्त्री सञ्जीव पोखरेलले शिलापत्रमा अघिल्लो महिना लेख लेखेका थिए ।

पोखरेलको लेखमा थियो : खड्गप्रसाद शर्मा ओलीले संसद् विघटन गरेको र निर्वाचनको मिति तोकेको घटना अप्रत्याशितजस्तो देखिए पनि वास्तवमा यो अप्रत्याशित थिएन । सत्तामा आफ्नो नियन्त्रण गुम्ने परिस्थितिमा ‘जे पनि’ गर्ने उनको अभिप्राय केही समययता उनी स्वयम्‌‌ले प्रष्ट पार्दै आएका हुन् ।

राजनीतिका नाममा संसारभर नेपालजस्ता देशमा सर्वसत्तावादीले अपनाउने उपाय पनि संसद् विघटन गर्ने, संकटकाल घोषणा गर्ने वा यस्तै-यस्तै नै हुन् । आफ्नो कुर्सी गुम्ने भएपछि संसद् विघटन गर्ने प्रधानमन्त्री नेपालमै पनि ओली पहिलो होइनन् ।

‘ह्वाई नेसन्स फेल’ भन्ने पुस्तक पढेर एउटा देशको सफलता र असफलताको आकलन गर्ने बुद्धिजीवीले यस्ता घटनाबाट बुझ्नुपर्ने कुरा के हो भने ओली र उनीजस्ता अरू नेताले पनि उक्त पुस्तकको सार नबुझेका नहोलान् ।

यद्यपि, नेपालजस्ता देश आदर्श आधुनिक राज्य बन्ने यत्नमा पटक-पटक प्रयास गरेजस्तो गर्छन् । र, त्यति नै पटक असफल पनि हुन्छन् । त्यसैले नेपाल र नेपालजस्तै विश्वका असफल भनिने देशका जटिलता ‘ह्वाई नेसन्स फेल’ भन्ने गुलिया किताब लेख्नेले प्रस्तुत गर्ने घतलाग्दा तर्कहरूभन्दा गहिरा हुने गर्छन् ।

यी पनि पढ्नुस् :

घनश्याम भुसालको भनाइ सम्झँदै माधव नेपालले भने- ओलीले थुक, वीर्य, खकार र डीएनए टेष्ट गरेर गुट बनाउँछन्

प्रचण्डले भने- हामी प्रधानमन्त्रीका लागि मरिहत्ते गर्ने खालका मान्छे होइनौँ

ओलीसँग तत्काल पार्टी एकता असम्भव : प्रचण्ड

प्रकाशित मिति: बुधबार, माघ ७, २०७७ १२:२३