वर्ष २०२० : चलचित्र क्षेत्रका लागि कालो वर्ष !

A+ A A-

विश्वव्याधिका रूपमा देखापरेको कोभिड–१९ को अनपेक्षित र अप्रत्यासित मार चलचित्र क्षेत्रले खेप्नुपर्‍यो । विश्वभरको चलचित्र जगतकै यो दशाले नेपाली चलचित्रलाई नछोप्ने कुरै भएन ।

विभिन्न राजनीतिक, सामाजिक र प्राकृतिक संक्रमणपछि तंग्रिन खोजिरहेको नेपाली चलचित्र कोरोनाका कारण पुन: थला पर्‍याे ।

कोरोनाका कारण वर्ष २०२० नेपाली चलचित्र क्षेत्रका लागि निकै खराब वर्ष सावित भयो । यस वर्ष रिलिज भएका केही चलचित्रले बक्स अफिसमा बलियो उपस्थिति जमाउन सेकनन् ।

१६ पुस २०७६ मा अंग्रेजी नयाँ वर्ष २०२० सुरु भयो । त्यसपछिको दुई शुक्रबार हलमा नयाँ चलचित्र रिलिज नै भएनन् ।

जनवरीमा जम्मा तीन नेपाली चलचित्र हलमा लागे । तर, तीन वटै चलचित्र आएको-गएको पत्तै भएन । त्यसैले वर्ष २०२० को सुरुवात नै खराब रह्यो भन्ने कुरामा शंका नै रहेन ।

७ फेब्रुअरीमा २ चलचित्र रिलिज भएका थिए, विराज भट्टको 'साङ्लो' र विपिन कार्कीको 'सेल्फी किङ्ग' ।

यी दुई चलचित्रलाई आशलाग्दो चलचित्रको रूपमा हेरिएको थियो । तर, यी दुवै चलचित्रले पनि बक्स अफिसमा कमाल गर्न सकेनन् ।

भ्यालेनटाइन्स डेको छेको पारेर १४ फेब्रुअरीमा लभ डायरिज रिलिज भयाे । तर, यस चलचित्रले पनि हलमा दर्शकको उत्साहजनक साथ पाएन ।

२१ फेब्रुअरीमा दुई चलचित्र रिलिज भए, 'आमा' र 'सेन्टिभाइरस' । यी दुवै चलचित्रले राम्राे व्यापार गर्ने अपेक्षा गरिएकाे थियाे । तर, कोभिड-१९ यस्ताे अपेक्षामा तगाराे बनिदियाे । दर्शकमा कोरोनाको डर सुरु भइसकेकाले यी चलचित्रले सोचेजस्तो दर्शक पाएनन् ।

तथापि, निर्माण पक्षले गरेको दाबीलाई मान्ने हो भने 'आमा' चलचित्र लगानी सुरक्षित गर्न सफल रह्यो । 'सेन्टिभाइरस'ले चाहिँ आफ्नो लगानी बचाउन सकेन ।

६ मार्चमा रिलिज भयाे 'धुलो' । तर, हलमा चलचित्रले दर्शक पाएन ।

त्यसबेला नेपालमा पनि कोरोनाको त्रास सुरु भइसकेको थियो । हलमा दर्शकको उपस्थिति पातलिसकेको थियो । त्यसैले निर्माताले त्यसपछिका दिनमा जोखिम मोलेर चलचित्र रिलिजको आँट गरेनन् ।

केही समयपछि त लकडाउन सुरु भयो र चलचित्र हल नै बन्द रहे ।

करिब ९ महिना बन्द भएका चलचित्र हल २०२० को अन्त्यमा अर्थात् डिसेम्बर २५ बाट संचालनमा आए । 'आमा' र 'सेन्टिभाइरस' चलचित्रलाई पुन: हलमा लगाइयो । र पनि दर्शक अाएनन् ।

अहिले हल खुलेका छन्, तर दर्शक हलसम्म पुगेका छैनन् । कोरोनाको खोप उपलब्ध नभएसम्म वा दर्शकले कोरोनाको डर नभुलेसम्म हलमा दर्शक उपस्थित हुने आश चलचित्रकर्मीले गरेका छैनन् ।

कालो वर्ष - २०२०

चलचित्र निर्माता संघका अध्यक्ष आकाश अधिकारी वर्ष २०२० चलचित्र क्षेत्रले सबैभन्दा धेरै घाटा बेहेर्नुपरेको वर्ष भएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, 'मेरो ३५ वर्षे करिअरमा चलचित्र क्षेत्रले यसरी घाटा बेहोरेको देख्नु परेको थिएन । यो वर्ष त चलचित्र क्षेत्रको लागि कालो वर्ष नै सावित भयो ।'

२०२० मा निर्माताहरू झनै मारमा परेको आकाशले बताए । 'निर्माताहरू कसैले पनि आफ्नो खल्तीबाट पैसा झिकेर चलचित्र बनाएका हुँदैनन् । उनीहरूले बैंकबाट ऋण लिएका हुन्छन्', आकाश भन्छन्, 'निर्माताहरूलाई त यो वर्ष ब्याज तिर्नै मुस्किल पर्‍यो नि ।'

निर्माता, वितरक, हलवाला, कलाकारदेखि प्राविधिकसम्मका लागि यो वर्ष निकै तनावयुक्त रहेको आकाशको बुझाइ छ । उनी भन्छन्, 'निर्माता, वितरक र हलवालाले आर्थिक घाटा बेहोर्नुपर्‍यो । कलाकरदेखि प्राविधिकसम्म बेरोजगार भए, उनीहरूलाई त झन् आर्थिक संकट नै आइपर्‍याे ।'

चलचित्र निर्माता तथा हल संचालक प्रदीप उदय पनि वर्ष २०२० मा नेपाली चलचित्र क्षेत्रमा इतिहासकै सबैभन्दा बढी घाटा बेहोर्नु परेको बताउँछन् । भन्छन्, 'नेपाली चलचित्रले द्वन्द्वकाल खेप्यो, भूकम्प खेप्यो । तर पनि यो अवस्था देख्न परेको थिएन । यो वर्ष त चलचित्र क्षेत्र त थला नै पर्‍यो ।'

प्रदीप उदय चलचित्र क्षेत्रले वर्ष २०२० मा अर्ब बराबरकाे घाटा बेहोर्नु परेको अनुमान गर्छन् । 'हल, निर्मातादेखि वितरकसम्मले बेहोर्नुपरेको घाटालाई जोड्ने हो भने अर्बकै घाटा निस्किन्छ', उनले भने ।

अन्य क्षेत्रजस्तो खुल्नेबित्तिकै 'पिकअप' लिन नसक्ने भएकाले पनि चलचित्र क्षेत्रले थप घाटा बेहोर्नुपर्ने उनकाे बुझाइ छ ।

निर्देशक सुदर्शन थापाको चलचित्र 'म यस्तो गीत गाउँछु - २' रिलिजको अन्तिम तयारीमा थियो । रिलिज हुन तीन दिन मात्रै बाँकी रहँदा चलचित्र हल बन्द भयो । चलचित्रको प्रचार-प्रसारको खर्च बालुवामा पानीजस्तै भयो ।

सुदर्शन यस वर्ष नेपाली चलचित्र क्षेत्रले सँगै आफूले पनि ठूलो घाटा बेहोर्नु परेको बताउँछन् । उनी भन्छन्, 'मेरो त चलचित्र हलमा देखाउन मात्रै बाँकी थियो । यस्तो अवस्थामा चलचित्र रिलिज हुन पाएन । त्योभन्दा ठूलो घाटा के होला र ?'

सुदर्शन पनि यस वर्षलाई कालो वर्षको रूपमा लिन्छन् । उनी भन्छन्, 'यो वर्ष बिर्सनलायक बन्यो ।'

यता, निर्देशक दिनेश राउत भने वर्ष २०२० चलचित्रकर्मीका लागि फाइदाजनक वर्ष रहेको तर्क गर्छन् । चलचित्र बुझ्न चाहने चलचित्रकर्मीका लागि वर्ष २०२० उत्कृष्ट समय बनेको दिनेशको भनाइ छ ।

'यो समयमा चलचित्रकर्मीहरूले विभिन्न देशका चलचित्र हेर्न पाए । विदेशी चलचित्रको स्तर बुझ्न पाए । विश्व चलचित्रको अवस्थाबारे थाहा पाए', दिनेश भन्छन्, 'त्यो त चलचित्रकर्मीहरूका लागि राम्रो भयो नि ।'

चलचित्र बनाउने सोच बनाएका चलचित्रकर्मीहरूका लागि राम्रो काम गर्ने मौका मिलेको दिनेश बताउँछन् । भन्छन्, 'चलचित्र सुरु हुनुभन्दा अगाडि निकै मिहिनेत गर्ने अवसर सिर्जना भयाे । अब चलचित्र बनाउँदा पक्कै राम्रो चलचित्र बन्ने छ ।'

तर, तयार भएका चलचित्रका निर्माता, वितरक र हलवालाले बेहोर्नु परेको घाटा भने दु:खदायी नै भएको दिनेश बताउँछन् ।

चुनौती बन्यो डिजिटल प्लेटफर्म !

लकडाउनमा थुनिएर बसेका धेरै चलचित्रप्रेमी दर्शकहरूले डिजिटल प्लेटफर्मको प्रयोग गरेर चलचित्रहरू हेरेका छन् । लामो समय थुनिएर बस्दा उनीहरूले विभिन्न देशका उत्कृष्ट चलचित्रहरू हेर्न भ्याइसकेका छन् । उनीहरूको स्वाद त्यसैमा अडिएको छ । त्यसको प्रत्यक्ष प्रभाव भने नेपाली चलचित्र क्षेत्रलाई पर्न सक्छ ।

विदेशी चलचित्रजस्तो गुणस्तर र प्रस्तुति नेपाली चलचित्रको छैन । नेपाली चलचित्रको बजार नै सानो भएकाले पनि ठूलो लगानी गरेर चलचित्र बनाउने अवस्था छैन । त्यसैले निकै महँगो बजेटमा बनेको विदेशी चलचित्रलाई नेपाली चलचित्रले भेट्न सक्दैन ।

महंगो बजेटमा भव्य सेटदेखि थुप्रै एनिमेसन गरेको चलचित्र हेरेर आँखा सितल पारेका दर्शकले नेपाली चलचित्रको फुस्रो दृष्यलाई नस्विकार्न सक्छन् ।

विदेशी चलचित्र र नेपाली चलचित्रबीच दर्शकले तुलना गरेर हेर्ने बानी बसाले भने त नेपाली चलचित्रको अवस्था शून्य नै हुन्छ ।

यसको प्रष्ट उदाहरण के हुन सक्छ भने, बलिउडमा अत्यधिक सफल भएको चलचित्रलाई नेपालीकरण गरेर यहाँ रिलिज गरियो भने दर्शकले पक्कै पनि बलिउडकै चलचित्र हेर्नेछन् ।

अझ घरमा सुतीसुती आफूलाई अनकुल समयमा चलचित्र हेर्न पाउने भएपछि उक्त दर्शक हलसम्म जान मन नै गर्दैन । हलमा खर्च गर्नुभन्दा आधा पैसामा नै उसले उत्कृष्ट चलचित्र हेर्छ । जसको करण हलमा दर्शक घट्ने हुन् कि भन्ने डर सुरु भएको छ ।

नेपालका युवाहरूमा नेपाली चलचित्रप्रति उत्सुक्ता निकै कम रहेकाे चलचित्रकर्महरू नै बताउँछन् । झन् डिजिटल प्लेटफर्ममा उत्कृष्टभन्दा उत्कृष्ट चलचित्र हेर्न पाउने भएपछि उनीहरूलाई हलसम्म तान्न सक्ने हिम्मत कसको ?

त्यसैले लकडाउनमा अत्यधिक प्रयोग भएको डिजिटल प्लेटफर्म नेपाली चलचित्रको लागि ठूलो चुनौती बनेकाे प्रष्ट हुन्छ ।

०००

केही चलचित्रकर्मीहरू भने डिजटल प्लेटफर्मले हलमा चलचित्र हेर्ने दर्शकलाई तान्न नसक्ने दाबी गरिरहेका छन् । हलमा चलचित्र हेर्न बानी परेका दर्शकहरू सानो स्कृनमा चलचित्र हरेर सन्तुष्ट नहुने भन्दै हलको दर्शक नघट्ने आस चलचित्रकर्मीमा छँदैछ ।

दर्शकलाई हलसम्म तान्न सक्ने मुख्य आश हो, मौलिकता । विदेशी लय छोडेर आफ्नै मौलिक कथामा चलचित्रहरू बन्ने हो भने नेपाली दर्शक हल पुग्ने नै छन् ।

नेपालमा भएको भषा, संस्कृति, रहन–सहन विदेशी चलचित्रमा पाइँदैन । हाम्रो देशमा भएको ‘क्राफ्ट’ र ‘कन्टेन्ट’ कुनै बलिउड वा हलिउड चलचित्रमा पाइँदैन । उनीहरूले त्यसलाई बुझ्दैनन् पनि । यहाँको कथा र त्यसको ज्ञान हामीलाई नै थाहा छ ।

यहाँको मौलिक कथामा उत्कृष्ट चलचित्रहरू बन्न थाले भने कुनै पनि विदेशी चलचित्रले नेपाली चलचित्रलाई हल्लाउने हिम्मत राख्ने छैन । चाहे त्यो हलमा होस् वा डिजिटल प्लेटफर्ममा ।

किनकि, गुन्द्रुकको स्वाद पिज्जामा पाइन्न ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस १६, २०७७ १९:०७